این بنا، بلندترین برج آجری دنیاست و در قرن چهارم هجری ساخته شده است.
طبق کتیبه کوفی آجری گرداگرد آن، درسال 397 قمری برابر با 375 شمسی در زمان سلطنت شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر از پادشاهان آل زیار ساخته شده است.
شهر گنبد کاووس کنونی در حوالی شهر جرجان کهن قرار دارد که پایتخت پادشاهان آل زیار بوده است.
این برج از زیباترین و باشکوه ترین بناهای اوایل دوره اسلامی است که علیرغم استفاده بسیار کم از عناصر تزیینی در آن، دارای ساختاری متناسب، موزون، مستحکم و زیباست.
این بنای باشکوه روی تپه‌ای ساخته شده که نزدیک 15 متر از زمین اطراف آن بلندی دارد و ساختمان آن از سه بخش پی، بدنه و گنبد تشکیل شده که روی هم 55 متر ارتفاع دارند.
با احتساب ارتفاع تپه، این برج حدود 70 متر از سطح زمین های اطراف مرتفع تر است که این موضوع به شکوه و جلال آن افزوده است.
بدنه برج روی پایه‌ای مدور قرار گرفته که تنها نزدیک به 2 متر آن بیرون از سطح زمین قرار دارد و حجم وسیعی از آن در دل تپه فرو رفته است.
بدنه برج از خارج دارای 10 پره مثلثی شکل است که به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند و از پای بست بنا شروع و تا زیر گنبد ادامه دارند.
بدنه بنا سراسر از آجرهای پخته قرمز رنگ ساخته شده که در نهایت پختگی و استحکام هستند و به علت تابش آفتاب در طول قرن‌ها به رنگ زرد طلایی زیبایی درآمده که خود بر زیبایی بنا افزوده است. [بلندترین برج آجری جهان گمشده در غبار]
گنبد مخروطی بنا به ارتفاع 18 متر بدون هیچ واسطه‌ای روی بدنه برج قرار گرفته و دارای شیب تند و سطح صاف و صیقلی بوده و بر خلاف اکثر برج ها و گنبدهای آرامگاهی، تک پوش است که این موارد باعث ماندگاری آن شده است.
این برج در یک نظرسنجی بین‌المللی از سوی تعدادی از معماران مشهور جهان، به عنوان بهترین اثر مهندسی تاریخ بشر انتخاب شده است.
این برج که بیش از 50 متر ارتفاع دارد، بیش از هزار سال پیش ساخته شده و در این مدت 2 بار زلزله‌های شدیدتر از 6 ریشتر را از سر گذرانده، اما همچنان سالم، استوار و پابرجا ایستاده است.
برج گنبد کاووس فقط از آجر ساخته شده و در آن بتون آرمه و اسکلت فلزی و فولاد و ... وجود ندادرد. در حالیکه نه فرسوده شده و نه زلزله توانسته حتی یک ترک به آن بیندازد.
محاسبات مهندس سازنده برج آن قدر دقیق بوده است که برج حتی در شدیدترین زلزله هم پس از لرزه‌ها و تکان‌های معمول دوباره دقیقاً سر جای خود برمی‌گردد.
