در حال حاضر شایع‌ترین مسمومیت از لحاظ ترکیبی، مسمومیت دارویی است؛ داروهایی که سیستم اعصاب مرکزی را متاثر می‌کند و از بین آنها خواب آورها، مسکن‌ها و داروهای ضدافسردگی رتبه اول را در رابطه با ایجاد مسمومیت‌های دارویی دارند.
براساس گزارش‌های مراکز درمانی، سالانه حدود 30 هزار نفر در تهران به‌علت مصرف دارو و مواد شیمیایی مسموم می‌شوند، 12 هزار نفر از این بیماران بستری می‌شوند، 1200نفر آنها به بخش ICU ارجاع می‌شوند و حداقل120 نفر آنها می‌میرند.
آمار‌های سازمان پزشکی قانونی کشور نیز نشان می‌دهد که آمار موارد مسمومیت منجر به فوت ناشی از داروها 383 مورد و آمار مسمومیت منجر به فوت ناشی از مواد شیمیایی و سموم 602مورد در 6ماه نخست سال بوده است.
در واقع به‌طور کلی عمده‌ترین عوامل مسمومیت‌زا در کشور عبارتند از: داروها، گازمنواکسیدکربن و دیگر گازهای سمی، سموم دفع آفات، مواد شیمیایی، محصولات بهداشتی، شوینده و آرایشی موجود در منزل، گیاهان سمی، فلزات سنگین، گزیدگی‌ها و غذای آلوده به سموم.
مسمومیت دارویی
فریبا مدنی، کارشناس داروسازی و سم شناسی در این خصوص می‌گوید: متأسفانه به‌علت پراکندگی مراکز درمان مسمومیت‌ها در کشور آمار کشوری نداریم و فقط در تهران چون مرکز درمان مسمومیت‌ها در بیمارستان لقمان متمرکز است، آمار وجود دارد.
براساس آمار موجود، در بیمارستان لقمان 80 درصد موارد مسمومیت در تهران عمدی است اما اطلاعات به‌دست آمده از شهرستان‌ها برعکس است و 80 درصد تماس‌گیرندگان بیمارانی داشته‌اند که به‌صورت غیرعمدی مسموم شده‌اند.
بیشترین موارد مسمومیت در تهران و کشور، مسمومیت با داروی ترامادول است. این دارو جزو خانواده مواد‌مخدر محسوب نمی‌شود و از خانواده تریاک نیست اما یک آرامبخش است که آثاری شبیه مواد‌مخدر دارد. بیشتر مسمومیت‌ها با این دارو عمدی است و به‌علت دوز بالای مصرف به‌وجود می‌آید.
وی می‌گوید: ترامادول داروی بدون نسخه نیست و حتما با تجویز پزشک توزیع می‌شود، اما به هر حال این دارو نیز مانند هر دارو یا ماده مخدر دیگری از کانال‌های غیررسمی و روش‌های غیرقانونی در اختیار مردم قرار می‌گیرد و سوء مصرف می‌شود.
همچنین مصرف داروهای اعصاب هم سهم بالایی از بروز مسمومیت‌هایی دارویی را دارند و به‌طور کلی بخش عمده مسمومیت‌های دارویی بر اثر مصرف عمدی آرامبخش‌ها به‌وجود می‌آید.
بعد از آن مصرف گیاهان دارویی و مواد شوینده مانند جوهر نمک و وایتکس عامل بروز مسمومیت‌ها در کشور است. مصرف انواع مسکن‌ها مانند استامینوفن کدئین و داروهای بیماری‌های قلبی و عروقی نیز عامل مهم بروز مسمومیت‌هاست.
بخش قابل توجهی از مسمومیت‌ها نیز بر اثر تنفس گاز مونواکسید کربن به‌وجود می‌آید که به‌خصوص در فصل سرما و استفاده غیرایمن از بخاری‌ها به‌وجود می‌آید.وی‌می‌افزاید:باید داروها دور از دید و دسترس کودکان در ارتفاع بالا و در کمد مجهز به قفل نگهداری شود و در هنگام بیماری کودکتان مراقب باشید تا دوز تکراری دارو به وی ندهید.
همچنین باید از قرار دادن دارو در کیف دستی پرهیز کنید تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود. داروهای خود را هم در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می‌کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.
داروآبنبات نیست
اگر به کودک خود دارو می‌دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید. به گزارش ایسنا، بهتر است داروهای بیمار افسرده و یا بیمارانی که تعادل رفتاری ندارند و یا افرادی که سابقه اقدام به‌خودکشی دارند را دور از دسترس ایشان قرار دهید و مراقبت دقیقی درخصوص میزان داروی مصرفی ایشان به عمل آورید.
همچنین نظارت بر مصرف داروی افراد مسن خانواده الزامی است چون این افراد به عللی مانند تشابه ظاهری شکل داروها، ابتلا به فراموشی، عدم‌اطلاع از نام داروها، بی‌سوادی یا کم سوادی و یا خوانا نبودن مقادیر مصرفی دارو مندرج روی جعبه دارویی ممکن است داروی خود را به اشتباه یا به‌طور تکراری مصرف کنند.
برپایه این گزارش، بهترین کار برای پیشگیری از خوردن دوز تکراری دارو، یادداشت کردن دفعات مصرف دارو و یا قرار دادن قرص‌ها در داخل جعبه‌های مخصوص تقسیم‌بندی شده (برحسب صبح، عصر و شب) است.
مصرف مقادیر فراوان بسیاری از داروها در اقدام به‌خودکشی، ممکن است ابتدا علامت و نشانه خاصی نداشته باشد اما وضعیت فرد مسموم به‌طور ناگهانی وخیم شود. همچنین بروز مسمومیت توسط برخی از داروها هرچند ممکن است به مرگ منجر نشود اما مقادیر فراوان این داروها می‌توانند به صدمات دائمی کبد و کلیه فرد مسموم منجر شود.
بهتر است بدانیم که مصرف بیش از مقادیر توصیه شده داروهای مسکن سبب سمیت و تخریب کلیه‌ها خواهد شد.داروها خصوصا داروهای خوش‌طعم مخصوص کودکان را باید از دسترس ایشان دور نگه داشت و در برخورد با فرد مسموم غیرهوشیار که در کنارش بسته‌های داروی خورده شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم‌القای استفراغ در این فرد، بسته‌های دارویی را همراه بیمار به بیمارستان برد.
در اغلب مسمومیت‌های اتفاقی و یا تعمدی با داروها، برای اطلاع از نحوه انجام اقدامات اولیه باید هرچه سریع‌تر با شماره تلفن مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم 09646 تماس بگیرید.
مسمومیت با گاز منواکسیدکربن
گاز منواکسیدکربن بی‌رنگ و بی‌بو بوده و بر اثر احتراق ناقص تولید می‌شود به‌طوری که بخاری، آبگرمکن، شومینه و اجاق گازها به‌علت سیستم تهویه نامناسب (دودکش) عامل مسمومیت با گاز CO می‌شود.
کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه‌اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود و دقت و توجه به داغ‌بودن دودکش نیز بهترین آزمایش سلامت دودکش است.
همچنین داشتن کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم‌بروز خاموشی بخاری و به‌دنبال آن انتشار گاز CO اهمیت بالایی دارد. فراموش نکنید استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است و بخاری‌های بدون دودکش به هیچ عنوان از تولید گاز CO جلوگیری نمی‌کند.پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است.
کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه‌اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج‌نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است.
در این صورت باید ضمن رفع نقص، به‌طور موقت با باز کردن قسمتی از در یا پنجره، تهویه در محیط ایجاد کنید. رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، حتما دارای‌نقصی در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعا باید تعمیر و سوخت رسانی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواکسید کربن کند.
درصورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به‌ویژه اتاق خواب مسدود شود. از نصب آبگرمکن در حمام و روشن‌کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، باید جدا خودداری کرد.
