با محسن بهرامی ارض اقدس، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.
- بسترهای لازم برای پرداخت هدفمند یارانه کالاهای اساسی تا چه حد فراهم است؟
متأسفانه زیرساختهای لازم برای پرداخت هدفمند یارانه‌ها فراهم نیست چرا‌که فراهم کردن بسترهای لازم برای هدفمند کردن یارانه کالاهای اساسی یکی از پیش‌نیازهای پرداخت هدفمند یارانه‌ها محسوب می‌شود.
دلیل اینکه دولت‌های قبلی با وجود تکالیف مندرج در برنامه سوم و چهارم توسعه و برخی قوانین بودجه‌های سنواتی حاضر به اجرای این طرح نشدند توجه به این نکته اساسی بود که زیر ساخت‌های لازم برای پرداخت هدفمند یارانه‌ها در بسیاری از بخش‌ها از جمله کالاهای اساسی فراهم نبود؛ چرا که اقتصاد ما به‌شدت دولتی است.
مثلا در چرخه تهیه نان در کشور در شرایطی که همه سیلوها، شرکت‌های حمل‌ونقل، خرید تضمینی گندم و پرداخت وجه آن کاملا دولتی بوده و آسیابان‌ها به شکل پیمانکاری با دولت کار می‌کنند، نمی‌توان انتظار توفیق در پرداخت هدفمند یارانه نان و شکل‌گیری درست بازار رقابتی در این کالا را داشت.
- تاثیر حذف یارانه روغن نباتی بر تولید سایر محصولات غذایی چگونه خواهد بود؟
در زمینه روغن نباتی، اکنون 90درصد روغن نباتی مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین و حدود 50درصد از این میزان توسط شرکت بازرگانی دولتی خریداری و به‌صورت امانی به کارخانه‌ها تحویل و توسط شبکه کوپنی در سراسر کشور توزیع می‌شود، درصورتی که اگر دولت با حذف یارانه روغن نسبت به آزاد‌سازی قیمت این کالا اقدام کند، باید تاثیر این آزاد‌سازی بر تولید سایر کالاها مانند شیرینی، شکلات و... یا تاثیرپذیری تولید روغن از آزاد‌سازی نرخ سایر کالاها و خدمات مد نظر قرار گیرد.
- بی‌توجهی به تاثیرپذیری آزاد‌سازی قیمت‌کالاها از یکدیگر چه نتایجی را به‌دنبال خواهد داشت؟
باید سیاستگذاران به آثار ترکیبی آزاد‌سازی قیمت کالاهای مختلف بر یکدیگر توجه داشته باشند نه اینکه با غفلت از این تاثیرپذیری و تاثیر‌گذاری متقابل معادله‌ای چند مجهولی در پرداخت هدفمند یارانه‌ها را رقم زنند.
در واقع آثار پیچیده، گسترده و مرکب آزاد‌سازی قیمت کالاها در هیچ جا احصا نشده تا برای جبران احتمالی آن چاره‌اندیشی شود. سیاستگذاران قادر به پیش‌بینی آثار این آزاد‌سازی نبوده و تا زمانی که درد را نشناخته‌ایم نمی‌توانیم درمانی برای آن در نظر گیریم. با این روند، طبیعی است که همانند بسیاری از مباحث دیگر به شکل آزمون و خطا وارد عمل شده و با وارد شدن احتمالی برخی شوک‌ها مجبور به عقب‌نشینی خواهیم شد که زیانی جبران‌ناپذیر به‌دنبال خواهد داشت.
- فشار تورمی ناشی از حذف یارانه کالاهای اساسی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برخی معتقدند با حذف 3 هزار میلیارد تومان یارانه پرداختی به آرد صرفه‌جویی صورت می‌گیرد. گرچه حذف این یارانه باعث افزایش قیمت آرد مورد نیاز نانوایی‌ها از 7 به 400 تومان خواهد شد اما قیمت تمام شده نان تنها 7درصد متاثر از نرخ آرد بوده و این امر بدان معنا نیست که نرخ نان تنها 7درصد گران می‌شود بلکه حذف یارانه‌های مختلف، اثر مرکبی بر افزایش قیمت تمام شده نان خواهد داشت و اینگونه نیست که تنها بخواهیم اثر آزاد‌سازی نرخ آرد را بر قیمت تمام شده نان در نظر گیریم بلکه باید افزایش نرخ خدمات، حامل‌‌های انرژی و بسیاری از عوامل دیگر که اکنون به آن توجهی نمی‌شود را در نظر گیریم.
- آثار تورمی ناشی از حذف یارانه آرد و افزایش قیمت تمام شده نان تا چه حد خواهد بود؟
باید توجه کرد که در اقتصاد برخی کالاها کششپذیر و برخی دیگر کششناپذیر هستند. در کالاهای کششپذیر با افزایش قیمت تقاضا برای اینگونه کالاها کاهش یافته و مصرف‌‌کنندگان به سمت کالاهای جایگزین می‌روند اما نان از جمله کالاهای کششناپذیر است که هرچه قیمت آن افزایش یابد مردم جایگزینی برای مصرف آن نداشته و ناچار به خرید هستند.
با این روند آزاد‌سازی قیمت‌ها و هدفمندکردن یارانه‌ها بدون در نظر گرفتن سیاست‌های جبرانی برای تنظیم بازار موجب خواهد شد تا درصورت وارد آمدن شوک قیمتی به کالایی، فشار حذف همه کالاهای مصرفی از سبد خانوار به نان منتقل شود و دیگر امکان مهار قیمت نان وجود نخواهد داشت؛ چرا که قیمت نان آزاد و رقابتی شده و امکان نرخ‌گذاری وجود ندارد.
- آیا حذف تدریجی یارانه کالاهای اساسی راهکاری برای کاهش آثار تورمی پرداخت هدفمند یارانه‌ها خواهد بود؟
متأسفانه مباحث مطرح شده در زمینه حذف تدریجی یارانه‌ها به شکل کاملی ارائه نشد و تنها مجلس مدت زمان اجرای طرح را از 3 سال مد نظر دولت به 5سال افزایش داد که این امر تنها حرکت را کند‌تر می‌کند.
وقتی دست دولت را باز‌گذاشته‌اند تا بین 10 تا 20 هزار میلیارد تومان درآمد ناشی از آزاد‌سازی قیمت‌ها را داشته باشد از آنجا که مجلس قیمت‌گذاری نکرده و سقفی نیز تعیین نشده است دست دولت باز است تا قیمت هر کالایی را به هر میزان که بخواهد افزایش دهد؛ این امر می‌تواند بازی خطرناکی باشد.
نکته دیگر آن است که مجلس در بررسی این طرح، برخی کالاها مانند دارو که حذف یارانه آن اثر ملموس‌تری داشت را از فهرست آزاد‌سازی قیمت خارج کرد اما در بخش کشاورزی کمیسیون مربوطه قادر به جلوگیری از حذف یارانه‌ها نبود.
- تاثیر حذف یارانه‌ها بر تولید و رقابت‌پذیری محصولات کشاورزی چگونه خواهد بود؟
در حالی که اکنون تولید بسیاری از محصولات کشاورزی حتی با یارانه‌های دولتی نیز غیر‌رقابتی شده و کشت محصولاتی مانند چغندرقند، نیشکر و برنج، میوه و مرکبات با توجه به واردات بی‌رویه مقرون به صرفه نیست.
با حذف یارانه‌های پیدا و پنهان این بخش، مشخص نیست که چگونه می‌توان تولید اینگونه محصولات کشاورزی را رقابتی کرد؟! اما از آنجا که این امر برای تصمیم‌گیرندگان چندان ملموس نبوده به راحتی از کنار آن گذشته و چنین اعلام کردند که باید با اتکا به درآمدهای ناشی از آزاد‌سازی قیمت‌ها در این بخش از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنیم. باید توجه کرد که وقتی بخشی از اقتصاد آسیب ببیند با توجه به دیوانسالاری حاکم تا راهکارهای جبرانی برای آن در نظر گرفته شود، این بخش از بین خواهد رفت و راهکارها هم نوشدارویی بعد از مرگ سهراب خواهد بود.
