و فقط تهیه واگن برای مترو هزینه‌ای بالغ بر 300میلیارد تومان در سال داشته باشد، فکر می کنید دخل مترو کفاف خرجش را می‌دهد؟ مدیرعامل شرکت مترو تهران و حومه هم دقیقاً مثل شما فکر می‌کند! به همین دلیل است که از دولت می‌خواهد بودجه بیشتری برای مترو تهران اختصاص دهد. در این گزارش مشکلات بهترین سیستم حمل‌ونقل عمومی را از زبان مسئولانش می‌خوانید.
آیا می‌دانید طول خطوط مترو طی11سال گذشته در شهر تهران به 105کیلومتر رسیده و در حال حاضر 61ایستگاه فعال در نقاط مختلف تهران وجود دارد؟ به گفته مدیرعامل شرکت مترو تهران و حومه، 40کیلومتر از این خطوط تنها طی 4سال گذشته احداث شده و در همین مدت تعداد ایستگاه‌های آن از 35ایستگاه به 61ایستگاه رسیده است.
با این حال شرکت مترو تهران همواره از مشکلات کمبود بودجه رنج می‌برد. محسن هاشمی اساسی‌ترین مشکل مترو را کمبود واگن می‌داند: «زیربناهای مترو را براساس اعزام هر 2دقیقه یک قطار ایجاد کرده‌ایم، اما متاسفانه تعداد قطارهای ما حدود 70عدد است و این تعداد برای اعزام هر 4دقیقه یک‌بار هم کافی نیست».
این مشکل به یک دلیل بسیار ساده اتفاق افتاده است: «در 3سال گذشته تقریبا هیچ قطاری به سیستم مترو اضافه نشده است و در عین حال قطارهای موجود نزدیک به 11سال است که در شبکه خدمات‌رسانی می‌کنند. از طرف دیگر کیلومتراژ متوسط قطارهای داخل شهری از 500هزار کیلومتر و کیلومتراژ قطارهای مسیر تهران-کرج از یک‌میلیون کیلومتر گذشته است.
درواقع همه قطارها نیاز به تعمیرات اساسی دارند، اما چون قطارهای جدید وارد نشده‌اند، ما نمی‌توانیم قطارهای موجود را برای تعمیرات از سیستم خارج کنیم. زیرا برای تعمیر اساسی باید قطار را 2 یا 3ماه به تعمیرگاه ببریم که این عملاً غیرممکن است». مسئولان مترو از نارضایتی مردم آگاهی دارند. مهندس ربیعی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو دراین‌باره می‌گوید:
«واقعیت این است که ما به عنوان مسئولان مترو نمی‌توانیم سرویس دلخواه‌مان را به مردم بدهیم. مشکل این است که مردم به تقاضای مسئولان، به جای استفاده از وسیله حمل‌ونقل شخصی به یک وسیله حمل‌ونقل عمومی‌کارا به نام مترو هجوم آورده‌اند. مترو هم طی 10سال گذشته عملکردی داشته که اعتماد مردم را به خود جلب کرده است و هر روز مسافران مترو نسبت به روزهای قبل بیشتر می‌شود.
به طوری که درحال حاضر تعداد مسافران مترو در هر روز، به یک‌میلیون‌و700هزار مسافر رسیده است. این همان خواسته‌ای است که مسئولان دارند. اما نکته این‌جاست که ما ظرف 3سال گذشته ظرفیت متحرک مترو یعنی واگن‌ها را افزایش نداده‌ایم و هیچ قطار جدیدی به این سیستم اضافه نشده است. درحالی که در طول این 3سال حدود 40کیلومتر به طول خطوط مترو اضافه شده است».
علت تاخیر قطارهای مترو چیست؟
مشکل کمبود واگن نه تنها سرفاصله اعزام قطارها را از 2دقیقه به 4دقیقه افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند این زمان را به 20 یا 30دقیقه هم برساند! مهندس هاشمی به سادگی این وضعیت را تشریح می‌کند: «هجوم مسافر و کمبود قطارها باعث شده قطاری که باید در ایستگاه‌ها 20 یا حداکثر 30ثانیه توقف کند، بیش از 3 یا 5دقیقه در ایستگاه معطل شود.
زیرا هجوم مسافران به قطارها اجازه بسته شدن درها را نمی‌دهد. هر قطار 7واگن و هر واگن 4در دارد. یعنی هر قطار 28در را جلوی مسافران باز می‌کند. سیستم ایمنی قطارها نیز به‌گونه‌ای است که اگر یکی از درها بسته نشود، ترمزهای قطار آزاد نمی‌شود و قطار نمی‌تواند حرکت کند.
همین موضوع باعث می‌شود قطار بیش از مدت تعیین شده در ایستگاه بماند. بنابراین قطاری که از پشت می‌آید به دلیل زنجیره‌ای بودن سیستم، در تونل متوقف می‌شود و نمی‌تواند وارد سکو شود. ماندن قطار در تونل یا ایستگاه‌ها باعث می‌شود 20درصد ظرفیت موجود هم از بین برود و مسافران ناراضی باشند».
صندوق ذخیره ارزی، آری یا نه؟
تا این‌جا شاید بخشی از مشکلات مترو برای شما روشن شده باشد. به زبان ساده اگر واگن‌های سفارش داده شده توسط مترو به گمرک ایران هم برسد، مترو پولی برای دریافت آن ندارد! مدیرعامل شرکت مترو مشکل قدیمی استفاده از حساب ذخیره ارزی را مجدداً مطرح می‌کند:
«بودجه‌های مترو در گذشته عمدتا از طریق فاینانس تامین می‌شد، اما به دلیل مشکلات بین‌المللی به‌وجود آمده، اکنون استفاده از فاینانس محقق نمی‌شود. بنابراین سال گذشته مجوز استفاده از حساب ذخیره ارزی از مجلس شورای اسلامی‌گرفته شد که به دلایل مختلف برداشت از آن محقق نشد». مهندس هاشمی در این‌باره توضیح می‌دهد:
«درخواست اعتبار برای مترو را نباید یک پدیده سیاسی فرض کنند. من فکر می‌کنم شاید حضور من باعث شده این تامین اعتبار انجام نشود. من چندین بار استعفای رسمی‌داده‌ام و بارها به آقای قالیباف گفته‌ام اگر یک درصد فکر می‌کنید حضور من در مترو باعث عدم پرداخت اعتبارات می‌شود نمی‌خواهم در مترو بمانم، اما با پیشرفتی که مترو در این سال‌ها داشته از من خواسته شده در مترو بمانم».
چرا مترو واگن نمی‌خرد؟
فکر می‌کنید هزینه لازم برای خرید واگن‌های موردنیاز مترو چه‌قدر است؟ به گفته مهندس هاشمی خرید 455واگن برای مترو تهران، 160واگن دوطبقه و 38لکوموتیو برای مترو تهران-کرج، در حدود 900میلیارد تومان هزینه خواهد داشت: «این تعداد واگن می‌تواند سرفاصله اعزام قطارها را در خطوط یک، 2 و 5 به 2دقیقه کاهش دهد.
دولت هم با خرید این تعداد واگن و لکوموتیو موافقت کرده است. اما به دلیل عدم پرداخت بدهی‌های مترو به سیستم بانکی توسط دولت که رقم آن از 400میلیارد تومان هم گذشته است، اعتماد بانک‌ها به بازپرداخت وام ها در سیستم بانکی کاهش پیدا کرده و اعتبارات اسنادی ما تمدید نمی‌شود.
در نتیجه اجناس خریداری شده در بنادر باقی می‌مانند. این درحالی است که در گمرک هم ما بدهی زیادی داریم و رقم آن از مرز 29میلیارد تومان گذشته است. براساس قراردادی که داشتیم باید حداقل 10واگن در سال‌جاری به مترو تزریق می‌کردیم، اما متاسفانه به دلیل عدم اعتماد سیستم بانکی و از طرف دیگر مشکلات گمرکی و نقدینگی این اتفاق نیفتاد».
یارانه با قطره‌چکان!
هزینه جابه‌جایی هر مسافر توسط مترو تهران حدود 400تومان است. مهندس ربیعی این مبلغ را به زبان ساده محاسبه می‌کند: «هزینه‌هایی که در بخش بهره‌برداری وجود دارد، روشن است. هزینه تعمیرات و نگهداری دایمی قطعات، حقوق پرسنل، برق مصرفی، بیمه، مالیات و... روی هم محاسبه شده و قیمت تمام شده بلیت برای هر مسافر را تشکیل می‌دهد.
شورای شهر و فرمانداری تهران به نمایندگی از دولت به ما تکلیف کرده‌اند از 400تومان هزینه‌ای که جابه‌جایی هر مسافر برای مترو دارد، تنها 100تومان آن از مردم دریافت شود و 300تومان دیگر باید تحت عنوان یارانه به صورت مساوی توسط دولت و شهرداری به مترو پرداخت شود. در غیر این صورت ما نمی‌توانیم مترو را اداره کنیم».
به گفته مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو در سال‌جاری قرار بوده است 48میلیارد تومان یارانه بلیت در طول سال به مترو پرداخت شود. با گذشت 7ماه از سال تحت فشارهای رسانه‌ها طی هفته گذشته تنها 8میلیارد تومان توسط دولت به مترو پرداخت شد. درحالی که سهم 7ماه از سال، برابر با 28میلیارد تومان است.
همشهری مسافر
