هوا سرد می‌شود و کاری به این ندارد که عدهای ممکن است سرپناهی در این سرما نداشته باشند. هوا سرد می‌شود و برایش مهم نیست که ما برای سرما آماده شده‌ایم یا نه، هوا ممکن است سرد‌تر هم بشود و هیچ هم صبر نمی‌کند که بودجه گرمخانه‌ها برسد. گرمخانه‌ها اگر چه همیشه آنقدر که باید گرم نیستند و گاهی حداقل امکانات را هم ندارند، اما با همه کمبود‌ها تنها امید طردشده‌ها و بیماران گرفتار در دام اعتیاد هستند.
منطقه 12 رکورددار تعداد مراکز DIC، تولد دوباره، پناهگاه‌های گذری و گرمخانه‌هاست. دست کم 8 مرکز در زمینه کاهش آسیب‌های اعتیاد در منطقه فعالیت می‌کنند که اوضاع چندان مساعدی هم ندارند. اوضاع در گرمخانه‌ها وقتی بهتر خواهد شد که بودجه مناسبی برای این کار پیش‌بینی شود.
«نسترن شکوه» مسئول واحد کاهش آسیب‌های اجتماعی منطقه از تلاش‌های شهرداری برای تجهیز این پناهگاه‌های گذری می‌گوید.
- بگذارید اینطور شروع کنیم که اصولاً چه کسی باید در فصل سرما به فکر بی‌خانمان‌ها باشد؟ قانون چه نهادی را متولی مراکز DIC، تولد دوباره و گرمخانه‌ها می‌داند؟
اصولاً متولی این امور سازمان بهزیستی است. برای این کار‌ها بودجه و اختیارات دارد. اما مراکز تولد دوباره بیشتر با حمایت‌های مردمی و خیّران فعالیت می‌کنند. گرمخانه‌ها هم زیرنظر شهرداری احداث شده‌اند.
- اگر متولی این واحدها مشخص است،چرا شهرداری برای تجهیز این مراکز پیشقدم می‌شود؟
خب مسئله این است که فعالیت‌های بهزیستی برای ساماندهی این مشکلات کافی نیست و آن‌طور که باید رسیدگی نمی‌شود. از سویی شهرداری خود را موظف می‌داند در همه شئون زندگی شهری شهروندان فعال باشد. شهرداری دیگر صرفاً یک نهاد خدماتی که فقط زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کند نیست.
شهروندان هم حالا توقعات بیشتری از مدیران شهری دارند. برای همین است که در معاونت فرهنگی اجتماعی واحدی به نام «پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی» وجود دارد. وجود چنین مراکزی با خدماتی که به معتادان ارائه می‌شود باعث کاهش بروز بیماری‌های خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت می‌شود و این خدمت کم‌ارزشی نیست.
- بدون تعارف، وجود این DICها و مراکز تولد دوباره تا چه اندازه می‌توانند معتادان را ترغیب به ترک مصرف موادمخدر کنند؟
ترک، فرایند پیچیده‌ای دارد و بر خلاف آنچه عدهای تبلیغ می‌کنند، به این زودی و راحتی اتفاق نمی‌افتد. اگر هم در مواردی ترک فوری باشد، پس از مدتی اراده فرد دوباره تضعیف می‌شود و ممکن است دوباره به سوی مصرف کشیده شود. در این خانه‌ها سعی بر این است که با حمایت، مشاوره و آموزش، آسیب‌های اعتیاد کاهش پیدا کند.
البته تاکنون افراد زیادی از سوی این مراکز به کمپ بستری تولد دوباره معرفی و موفق به ترک موادمخدر و اعتیادشان شده‌اند و این مبارزه را همچنان ادامه می‌دهند. ولی اگر بگوییم هر کسی به این مراکز می‌رود بعد از مدتی ترک مصرف می‌کند، خیلی خوشبینانه است.
- در بازدیدهایی که از این مراکز داشتیم کمبودهایشان را جدی دیدیم. فکر نمی‌کنید با وجود این نداشته‌ها دیگر کسی سراغی از آنها نمی‌گیرد و اهدافی که می‌گویید باعث به وجود آمدنشان شده روی زمین می‌مانند؟
اگر چه از این مراکز حمایت می‌شود، اما هنوز اعتبار مشخصی برای این مراکز در نظر گرفته نشده است. البته این به معنای بی‌توجهی به این مراکز و متوقف شدن فعالیتشان نیست. مثلاً معاونت فرهنگی اجتماعی منطقه سعی دارد که این مراکز را در محله‌های مختلف گسترش دهد و با آموزش صحیح خانواده‌ها راه پیشگیری از اعتیاد را به روی آنها باز کند.
این مراکز با خیّران و شورایاران محله‌ها هم در ارتباط هستند و برای تهیه نیازهایشان از آنها کمک‌های نقدی دریافت می‌کند. در صورت درخواست مسئولان مورد اعتماد این مراکز، بخشی از بودجه واحد کاهش آسیب‌های اجتماعی هم به آنها تعلق می‌گیرد. علاوه بر این این مراکز هر ساله توسط مدیران فرهنگی اجتماعی نواحی و واحد آسیب‌ها و در آغاز فصل سرما تجهیز و قسمتی از نیازهای عمده آنها بر طرف می‌شود.
- مثلاً چه نیازهایی؟
یکی از مهم‌ترین کمبودهای این مراکز نبود جای خواب کافی برای طردشده‌هاست. شهرداری امکان این را ندارد که فعلاً برای آنها ملکی خریداری کند. در برخی محله‌ها هم جو حاکم بر آنها اجازه نمی‌دهد که چنین فضایی ایجاد شود. به همین دلیل در چند سال گذشته سعی شده که با فراهم آوردن امکاناتی از تمام فضاهایی که در همین مراکز وجود دارد استفاده شود.
مثلاً الان در حیاط برخی از این مراکز داربست نصب شده است. این داربست‌ها را با چادرهای برزنتی می‌پوشانند و با فرش کردن و استفاده از لوازم گرم‌کننده و اهدای پتو، شرایط را برای افرادی که جا و مکان ندارند آماده می‌کنند. همین کار هزینه‌های زیادی روی دست معاونت اجتماعی فرهنگی می‌گذارد.
- ولی برای رسیدن به اهدافی که عنوان کردید حمایت‌های بیشتری نیاز است. اعتیاد یک معضل جدی است که از بیکاری و فقر ناشی می‌شود و بعد هم به آسیب‌هایی مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان خیابانی، بزهکاری و در برخی شرایط فساد می‌شود. این معضل در نقاط جنوبی منطقه بیداد می‌کند. فکر می‌کنید با چنین کارهایی می‌توان مقابل این بحران قد علم کرد؟
اعتیاد به راحتی به وجود نمی‌آید که بتوان آن را به راحتی هم از بین برد. شرایط مختلفی مورد نیاز است که بتوان باعث کاهش این معضل شد. ولی در چنین مقطعی وجود همین گام‌های کوچک هم برای برخی خانواده‌ها می‌تواند مؤثر باشد. ریشه‌کن کردن چنین معضلی نیاز به عزمی ملی دارد و همه دستگاه‌های مرتبط باید دست به دست هم دهند. گرمخانه‌ها و مراکز DIC گاهی با کمبودهای جدی مواجه می‌شوند. شهرداری هم به اندازه توانش نیازهای آنها را برطرف می‌کند.
- این روزها که در آغاز فصل سرما به سر می‌بریم، چه امکاناتی از سوی معاونت اجتماعی و فرهنگی به این مراکز ارسال شده است؟
همه مراکزی که در زمینه‌های خدمات مددکاری، درمانی، روان‌شناسی، نگهداری موقت و متادون‌درمانی فعالیت می‌کنند شناسایی شده‌اند. ارسال مواد شوینده، پتوهای یکنفره، لوازم گرم‌کننده، ماسک برای جلوگیری از شیوع آنفلوآنزای خوکی، نصب داربست و در برخی موارد ارسال اقلام خوراکی و شامپوی ضد شپش مهم‌ترین فعالیت‌های این معاونت بوده‌اند.
این حمایت‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. مروری بر عملکرد این مراکز در سال‌های قبل نشان می‌دهد که ارائه خدمات در آنها هر سال نسبت به گذشته بهتر می‌شود. می‌شود امیدوار بود در سال‌های آینده این مشکلات کمتر شوند و هر یک از این مراکز واقعاً بتوانند همه خدمات لازم را ارائه دهند.
گرمخانه‌ها تجهیز شدند
مدیر عالی سازمان رفاه و خدمات اجتماعی از تجهیز گرمخانه‌های تهران توسط مدیریت شهری خبر داد.روزبهانی گفت: «هر ساله در آغاز فصل پاییز مدیریت شهری تهران این دغدغه را دارد که قشر آسیب‌پذیر جامعه به ویژه افراد بی‌خانمان و بی‌سرپناه در شب‌های سرد سال دچار مشکل نشوند. امسال نیز امکانات لازم تحویل گرمخانه‌ها شده است.»
مدیر اداره سلامت منطقه: اوضاع گرمخانه‌ها بهتر می‌شود
«حضور بیماران گرفتار در دام اعتیاد در گرمخانه‌ها و مراکز DIC مفید است و باعث ارتقا بهداشت در محله‌ها نیز می‌شود.» مدیر اداره سلامت منطقه با بیان این مسئله وضعیت بهداشت این مراکز را برایمان شرح می‌دهد:
«این را قبول داریم که در این خانه‌ها همه چیز کامل نیست، اما وجود همین مراکز باعث می‌شود آسیب‌های جدی که بعضی از معتادان پرخطر برای محله‌ها به همراه دارند کمرنگ‌تر شوند. تاکنون از سوی اداره سلامت منطقه خدمات ویژه‌ای برای این افراد بی‌پناه در نظر گرفته شده که باعث می‌شود نسبت به ماه‌های قبل جذب این بیماران به چنین مراکزی افزایش پیدا کند.»
«رویا جانب‌الهی» با اشاره به شیوع آنفلوانزای نوع A به آسیب‌پذیر بودن بیشتر معتادان در مبتلا شدن به این بیماری اشاره می‌کند: «اعتیاد باعث می‌شود رفته رفته بهداشت فرد معتاد کاهش پیدا کند.
این جدی‌ترین خطر هر یک از این افراد برای محله‌هایشان به حساب می‌آید. با شروع فصل سرما برنامه‌های ویزیت رایگان در این مراکز بیشتر شده است. هر ماه کارشناسی به این گرمخانه‌ها اعزام می‌شود تا این بی‌خانمان‌ها و معتادان را معاینه پزشکی کند. تزریق واکسن هپاتیت در آبان ماه یکی از مؤثرترین خدماتی بود که اداره سلامت منطقه به این مراکز ارائه داد.»
او می‌گوید: «از آنجا که آنفلوانزا نوع A به دلیل رعایت نکردن بهداشت شیوع پیدا می‌کند و این افراد کمتر به این موارد توجه دارند، واکسن آنفلوانزا نیز برایشان تزریق شد.»مدیر اداره سلامت این خبر را هم می‌دهد که با همکاری اداره کاهش آسیب‌های اجتماعی تمام مراکز DIC و گرمخانه‌ها مجهز به مواد ضدعفونی‌کننده و داروهای ویژه‌ای شده‌اند:
«این روزها افراد بیشتری به گرمخانه‌ها می آیند. جایی هم که جمعیت زیادی در آن حضور داشته باشد، نیاز به ضدعفونی شدن مداوم دارد. خوشبختانه پیش از حضور این افراد مواد شوینده و داروهای مورد نیاز به این مراکز ارسال شد تا به بهانه نبود چنین وسایلی شاهد شیوع بیشتر بیماری‌های خطرناک نباشیم.»
جانب‌الهی یکی دیگر از دلایل جذب افراد بی‌پناه و معتاد را به گرمخانه‌ها وجود وعده‌های غذایی گرم می‌داند که رایگان در اختیار آنها قرار داده می‌شود: «بارها دیده‌ایم که اگر این افراد امکان استفاده از یک وعده غذایی گرم در روز را نداشته باشند، به راحتی دچار بیماری جبران ناپذیر سو تغذیه می‌شوند. این امکان حالا در گرمخانه‌ها برای آنها فراهم شده تا با خوردن یک وعده غذای گرم در روز پای ثابت این مراکز شوند.»
همشهری محله - 12
