اما هنوز شان این هنر آنچنان که باید و شاید حفظ نشده و حتی ثبت آن به‌عنوان میراث ملی با اما و اگر روبه‌روست.سال گذشته مجالس تعزیه در فضای باز تئاتر شهر برگزار شد، ولی خیمه‌ای که با چادر برپا شده‌بود آتش گرفت که خوشبختانه خسارت جانی به همراه نداشت.
امسال این مجالس به سالن اصلی منتقل شده‌است. و سؤال اینجاست، این هنر آیینی و سنتی که پیتر بروک، کارگردان معروف دنیا را شیفته خود کرده بود، چرا یک جای ثابت برای اجرا ندارد و چرا فقط در این ایام اجرا می‌شود؟
حمایت، حرف اول
داوود فتحعلی‌بیگی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن تعزیه به دلایل متعددی برای منحصرشدن اجرای تعزیه به چند روز خاص اشاره دارد؛ درحالی‌که بیش از 356 مجلس تعزیه وجود دارد که می‌تواند هر روز سال اجرا شود.
او می‌گوید: «پیش‌ترها به اندازه امروز سرگرمی نبود، در نتیجه تماشای تعزیه برای مردم سرگرمی هم محسوب میشد و به همین دلیل در تهران تکیه‌های زیادی وجود داشت. اما امروز این تکیه‌ها یا تبدیل به حسینیه شده‌اند یا از بین رفته‌اند.»
این پژوهشگر تئاتر با اشاره به تغییر شرایط زندگی مردم در تمام دنیا به این نکته اشاره می‌کند که تئاتر سنتی و آیینی نیاز به حمایت دارد. او می‌افزاید: «در تمام دنیا برای عرصه تئاترهای آیینی و سنتی‌شان تمهیداتی را در نظر گرفته‌اند.»
26 بهمن روزی است که اهالی تعزیه آن را به یاد خواهند سپرد؛ روزی که تعزیه پس از تلاش‌های بسیار هنرمندان این رشته، سرانجام از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به ثبت ملی رسید. البته هنوز دست‌اندرکاران و هنرمندان این هنر برای برخی کارهای این ثبت در تلاشند.
فتحعلی‌بیگی به این نکته اشاره دارد که برای حفظ نمایشهای سنتی و آیینی هیچ متولی وجود ندارد. او می‌گوید: «هیچ تشکل دولتی وجود ندارد که در شرح وظایفش حفظ و اشاعه نمایشهای سنتی و آیینی گنجانده شده‌باشد.»
به‌نظر این کارگردان و نویسنده تئاتر اگر هنر تعزیه مانده‌است به‌دلیل حرکت‌های خود جوش مردمی بوده‌است. البته او تلاش میراث فرهنگی را نادیده نمی‌گیرد ولی معتقد است که بیشتر فعالیت‌های این مرکز در حفظ و نگهداری میراث ملموس است. او به فعالیت‌های این مرکز در سال‌های اخیر اشاره می‌کند اما معتقد است که این تلاش به اندازه کافی نیست.
هنری بدون سالن اجرا
اگر پای صحبت اهالی تعزیه و تعزیه خوان‌ها بنشینید به نخستین نکته‌ای که اشاره خواهند کرد گلایه از نداشتن جایی ثابت برای اجرای تعزیه است. فتحعلی‌بیگی هم به این نکته اشاره دارد؛ مکانی مناسب برای اجرای تغزیه که معماری مناسب داشته باشد.
محمدحسین ناصربخت، عضو هیأت‌مدیره انجمن تعزیه درباره فعالیت‌های هنرمندان مختلف تعزیه برای داشتن فضای ثابت می‌گوید: «از سال‌ها پیش این درخواست را به جاهای مختلف داده‌ایم. امسال با تالار محراب به این توافق رسیده‌ایم که بخشی از فضای این تالار را به اجرای تعزیه اختصاص بدهند.»
انجمن تعزیه که نهادی صنفی و غیرانتفاعی است، سال‌هاست برای داشتن جای ثابت تعزیه تلاش و مبارزه کرده است. او می‌افزاید: «تالار محراب وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران است و در نتیجه این فضا در اختیار گروه‌های دیگر نمایشی هم قرار خواهد گرفت. حال فضایی که در اختیار ماست، فضایی خواهد بود که بتوانیم هفته‌خوانی تعزیه داشته باشیم.»
شهرداری بهترین گزینه
ناصربخت برای محلی ویژه جهت تعزیه به مکان‌های مختلفی اشاره می‌کند که در قدیم مختص تعزیه بوده‌اند. این کارگردان تئاتر با اشاره به تکیه نیاوران که هنوز بخشی از آن قابل استفاده است، می‌گوید که مکان ثابت تعزیه باید در مرکز شهر تاسیس شود تا دسترسی به آن آسان باشد.
این نویسنده از فعالیت‌هایی هم گفت که در این سال‌ها برای تاسیس و ساخت تکیه‌ای مانند تکیه دولت انجام شده‌است. ناصربخت می‌افزاید: «به‌نظرم شهرداری باید قدم اول را بردارد؛ چراکه هم امکانات، هم بودجه و هم زمین را برای ساخت این محل دارد.»
او حتی پیشنهاد تبدیل خانه‌های قدیمی به محلی برای اجرای تعزیه را می‌دهد؛ خانه‌هایی که شهرداری تهران آنها را می‌خرد و از تخریب حفظ می‌کند. به‌نظر ناصربخت این خانه‌ها این قابلیت را دارند که تبدیل به مکانی برای اجرای ثابت تعزیه در طول سال شوند. در این صورت تعزیه رشد خواهد کرد.
هنری برای تمام فصول
به گفته فتحعلی‌بیگی تعزیه تنها در مجالس عزاداری خلاصه نمی‌شود. تعزیه مجالس مختلفی دارد که اگر شرایط اجرای آن مهیا شود و مکان ثابتی هم برای اجرای آن فراهم شود، طبیعتا کیفیت اجرا تغییر خواهد کرد و قصه‌های جدیدتری وارد این عرصه خواهد شد.
ناصربخت هم معتقد است که درصورت داشتن فضای ثابت می‌توان برای هر روز یک تعزیه تازه اجرا کرد:«گفته می‌شود که در تکیه دولت هر روز یک تعزیه خوانده می‌شده. تعزیه نمایشی غنی است به همین دلیل می‌توان برای هر روز یک تعزیه داشت و حتی تعزیه‌های جدیدی تولید کرد.»
تعزیه هنری جذاب برای همه
فتحعلی‌بیگی با اشاره به نقش موسیقی در تعزیه، همچنین جنبه‌های تصویری و آیینی بودن تعزیه به این جمع‌بندی می‌رسد که تعزیه امکان خوبی برای جذب توریست است. او می‌گوید:«در تمام دنیا برای نمایشهای آیینی و سنتی شان جایگاه ویژه‌ای در نظر می‌گیرند. متأسفانه ما در ایران جای ثابت و مناسب برای اجرای تعزیه نداریم.
اگر چنین جایی وجود داشت، یکی از جاذبه‌های توریستی میشد که می‌توانست هنر نمایش ایران را به جهانیان معرفی کند.»این پژوهشگر به این نکته اشاره دارد که «نمایشهای آیینی و سنتی باید دائم اجرا شود تا به میان مردم برود، بودجه برایش در نظر گرفته شود و صاحب‌نظران به سراغ پژوهش‌های مرتبط با این رشته بروند.»
فتحعلی‌بیگی به نقش رسانه‌های جمعی اشاره دارد که در معرفی نمایشهای سنتی و آیینی و تعزیه فعالیت چندانی ندارند: «وقتی این توجهات نمی‌شود، طبیعی است که این هنرها به دست فراموشی سپرده می‌شود.»
او به تنوع مجالس تعزیه اشاره می‌کند و می‌گوید: «قصه‌های زیادی برای تعزیه وجود دارد اعم از قصه‌های دینی، عرفانی، قرآنی و تاریخی. باید شرایط اجرای این آثار فراهم شود تا فراموش نشود.»
فتحعلی‌بیگی اشاره به اجرای مجالس تعزیه «انوشیروان و آذرنوش بانو»، «سلیمان و بلقیس»، «شیخ صنعان» و «تعزیه سیاوش» دارد که از اجرای این مجالس به خوبی مردم استقبال کردند:«وقتی تعزیه با کیفیت اجرا شود، مردم به‌خوبی از آن استقبال می‌کنند.»
