ظروفی که محیط ‌زیست را تهدید می‌کند

 شاید شما هم پس از مراسم مذهبی مانند روزهای تاسوعا و عاشورا و یا ایام جشن‌های ماه شعبانیه و ولادت‌ها از نزدیک شاهد ریختن ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی مانند بطری‌های نوشابه، لیوان، ظروف غذا، قاشق و چنگال در پیاده رو، کوچه و خیابان، نهر، جوی و کانال آب بوده‌اید. استفاده ازاین ظروف نه‌تنها باعث اتلاف بخش قابل‌توجهی از ثروت ملی می‌شود که سلامت شهروندان را به‌شدت تهدید می‌کند.

ازاین رو، گروهی از فعالان محیط‌زیست کوشیده‌اند با اجرای طرحی که آن را «طرح حذف و ساماندهی ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی» نامیده‌اند از مصرف این ظروف جلوگیری کنند. از آنجایی که اجرای این طرح و تعمیم آن در سراسر کشور می‌تواند تحولی مثبت در حفظ محیط‌زیست ایجاد کند گزارشی ازاجرای طرح مذکور با اشاره به شکل‌گیری آن در پی می‌آید.

در چند سال اخیر که تولید ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی شدت گرفته است، این افزایش تولید، باعث دل نگرانی‌های شدید دوستداران محیط‌زیست شده است ازاین رو، در 3-2 سال اخیر جمعی از فعالان محیط‌زیست برای حل معضل زیست‌محیطی ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی فعالیت‌های فرهنگی و اجرایی را شروع کرده‌اند که اجرای طرح فرهنگی حذف و ساماندهی ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی از جمله این فعالیت‌ها به شمار می‌آید. اجرای این طرح دو مرحله‌ای است که شامل:

الف – حذف: ابتدا فعالیت‌ها روی حذف این ظروف متمرکز شد،  لذا با بستر‌سازی‌ از مردم درخواست شد با عدم‌مصرف یا کاهش مصرف یا با جایگزینی ظروف گیاهی‌یا ظروف چند بار مصرف در این طرح فرهنگی شرکت کنند ولی با توجه به اینکه ظروف پلاستیکی چنان در زندگی مردم وارد شده‌اند که حذف آنان در کوتاه مدت ناممکن است  و اینکه در کشور میزان تولید ظروف گیاهی نسبت به ظروف پلاستیکی بسیار ناچیز است ( در حال حاضر‌ 5 درصد از ظروف یک‌بار مصرف، ظروف گیاهی هستند) بحث ساماندهی استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی در دستور کار قرار گرفت.

ب – ساماندهی: در این مرحله ازمردم درخواست می‌شود در قالب کارهای اجرایی از قبیل تفکیک، جمع‌آوری، بازیافت و استفاده مجدد نسبت به ساماندهی و استفاده مجدد از ظروف پلاستیکی اقدام کنند.‌ بازیافت مجدد این ظروف، ازیک سو از حجم تولید سالانه این ظروف کاسته‌ و از سوی دیگرمانع اتلاف ثروت ملی می‌شود.

نخستین گام

در سال 1387جمعی از فعالان محیط‌زیست تصمیم گرفتند طرح فرهنگی حذف و ساماندهی ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی را اجرا کنند. بررسی‌های این‌ گروه نشان داد که  ماه‌های محرم و صفر (‌به‌علت بالا بودن مصرف این ظروف در نذری‌ها) بهترین فرصت برای اجرای این طرح است. در پی آن، با کمک گرفتن از تشکل‌های زیست‌محیطی و سازمان‌های دولتی مرتبط با محیط‌زیست (مانند شهرداری‌ها، شورای شهر، سازمان محیط‌زیست،سازمان بازیافت،  دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت) و نهاد‌های مذهبی- دینی (مانند سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد امور مساجد و هیأت‌های عزاداری) و با مشارکت مردم،  ‌در ناحیه 5 منطقه 19  این طرح  با مساعدت مسئولان شهرداری منطقه با موفقیت به اجرا درآمد.

بهتراز قبل

پس از اجرای  این طرح فرهنگی در سال گذشته ( که هم دارای نقاط قوت بود و هم دارای نقات ضعف بود ) امسال نیز جهت اجرای این طرح فرهنگی تلاش شد که به درخواست معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه 15 این طرح با شعار« اصلاح الگوی مصرف ضامن سلامت محیط‌زیست» در نواحی 5 (شهرک افسریه) و 6 (شهرک مسعودیه) منطقه 15 اجرا شد که در اجرای آن شهرداران نواحی 6و5،  اداره فرهنگی، خانه‌های سلامت، جمعیت همیاران سلامت و کانون جهان دیدگان، نیروی انتظامی، هیأت امناء مساجد و حسینیه‌ها و تکایا، شورایاری‌های محلی و مردم محلی این دو ناحیه مشارکت داشتند که نسبت به سال گذشته ( با توجه به تجربه سال گذشته و استقبال خوب مردم محلی و شهرداری منطقه 15) با موفقیت زیادی روبه‌رو شد.

اجرای طرح از دیدگاه‌های مختلف

پس از اجرای طرح، بسیاری از کارشناسان و علاقه‌مندان محیط‌زیست در این خصوص اظهار نظرکردند که با توجه به اهمیت این اظهارات، گزیده‌ای از آن در پی می‌آید:

1-  نمایندگان دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت معتقدند یکی از دلایلی که باعث شده است ‌ استفاده ظروف یک‌بار مصرف در چند سال اخیر در میان مردم مورد استقبال قرار بگیرد، رعایت مسائل بهداشتی است زیرا وزارت بهداشت در چند دهه پیش یکی از عوامل اصلی شیوع بیماری‌های واگیردار در میان مردم را استفاده از ظروفی اعلام کرد که در اماکن عمومی استفاده می‌شد.

2 – نماینده سازمان تبلیغات و ستاد امور مساجد به نکته در خور تاملی اشاره می‌کند و آن اینکه، چند سال است وزارت بهداشت از آنان خواسته است که در مراسم‌های مذهبی از مردم بخواهند که به‌دلایل بهداشتی از ظروف دائمی استفاده نکنند و بیشتر از ظروف یک‌بار مصرف استفاده کنند ولی درحال حاضر با توجه به مشکلات زیست‌محیطی این ظروف، اگر از مردم بخواهیم از ظروف دائمی استفاده کنند با واکنش منفی مواجه خواهیم شد،  براین اساس بهترین راه معرفی ظروف گیاهی به‌عنوان جایگزین ظروف پلاستیکی و تشویق عموم به استفاده از این ظروف است.

3 – نماینده ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با اشاره به اینکه تا سال 2012 در سراسرکشورهای اروپایی و آمریکایی استفاده از ظروف پلاستیکی ممنوع می‌شود بهترین راه برای پیشگیری از مصرف این ظروف را وضع قوانین بازدارنده می‌داند.

4 – نماینده صنوف تولید ظروف یک‌بار مصرف گیاهی نیز گفته است دولت باید با کمک به این صنف (با توجه به نوپابودن این صنعت در کشور) امکان افزایش تولید این ظروف را فراهم سازد.

5 – به اعتقاد نماینده کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران، از جمله دلایلی که باعث بالا رفتن میزان استفاده از ظروف پلاستیکی شده پایین بودن قیمت خرید این ظروف و سهولت استفاده از آن است.

6 – نماینده سازمان بازیافت می‌گوید با توجه به خطراتی که استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی مردم را تهدید می‌کند و وزارت بهداشت هم در این زمینه طی چند بخشنامه از مردم خواسته است که از این ظروف مخصوصا در دمای بالای 40 درجه استفاده نکنند، کاهش استفاده از این ظروف و بازیافت این مواد، بهترین روش برای کاهش تولید این ظروف است.

7 – نمایندگان تشکل‌های زیست‌محیطی نیز بیشتر بر کار فرهنگی تأکید کرده‌اند و معتقدند با گرفتن عوارض از تولید‌کنندگان این ظروف و هزینه آن جهت ساخت برنامه‌های تلویزیونی و دیگر کارهای فرهنگی که باعث بالا‌رفتن آگاهی مردم از مضرات این ظروف شود می‌توان مردم را به کاهش مصرف این ظروف تشویق کرد.

پایان سخن

مشکل ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی اینک در آستانه تبدیل شدن به یک معضل ملی است؛ به‌طوری که اگر برای این معضل چاره‌ای جدی اندیشیده نشود می‌تواند صدمات سنگینی به محیط‌زیست و سلامت کشور وارد کند، پس پیش از آنکه دیر شود باید فکری کرد.