آشنایی با کتابخانه ملی فرانسه

ساخت این کتابخانه که عنوان نخستین کتابخانه ملی جهان را به خود اختصاص داده، به سال 1368 میلادی باز‌می‌گردد.

در آن زمان شارل پنجم کتابخانه‌ای با بیش از هزار نسخه خطی در یکی از تالارهای اصلی ساختمان لوور دایر کرد. این نسخه‌ها تا سال 1483 به میزان قابل توجهی افزایش یافت.

• وب سایت: کتابخانه ملی فرانسه

کتابخانه ملی فرانسه با تغییر شاهان و قصرهای آنان نیز تغییر می‌کرد. اما با تصویب قانون واسپاری کتاب در نیمه اول قرن شانزدهم تعداد کتاب‌های این کتابخانه سیر صعودی پیدا کرد. منابع این کتابخانه از مجموعه‌های پادشاهی یا کلکسیون‌هایی بود که با مرگ صاحبانشان از بین می‌رفت.

فرانسوای اول، کتابخانه را که طی سال‌های قبل از موزه لوور جدا و در منطقه‌ای دیگر بنا نهاده شده بود، در محله «فونتن بلو» در اطراف پاریس تاسیس کرد و به «گیوم بوده» اومانیست سپرد.

در سال 1537، پادشاه، متممی به فرمان شاهنشاهی 28 دسامبر اضافه کرد که به واسطه آن چاپخانه‌داران و ناشران باید یک نسخه از کتاب‌های منتشره شده خودشان را به کتابخانه اهدا می‌کردند. این قانون، فصل مهمی برای این کتابخانه رقم زد که در نیمه دوم قرن شانزدهم به پاریس انتقال یافته بود.

توسعه اصلی کتابخانه از سال 1666 و در دروه «کولبرت»، که نقش زیادی در تحولات اقتصادی و اجتماعی وقت فرانسه داشت، آغاز شد. وی می‌خواست از این ابزار نیز نوعی مایه افتخار برای لویی چهاردهم بسازد.

مهم‌ترین کار کولبرت، افزایش منابع از راه خرید یا جذب هدایا از کتابخانه‌های شخصی مثل کتابخانه «لومنی دو برین» یا کتابخانه «ژیلبرت گولمین» شرق‌شناس بود.

طی چند دهه پس از تأسیس، جایگاه کتابخانه به خوبی تقویت شد؛ به گونه‌ای که به کسب رتبه بهترین کتابخانه اروپا دست یافت. تعداد کتاب‌های این کتابخانه آنقدر زیاد شده بود که کتابداران نمی‌توانستند نام آن‌ها را به خاطر بسپارند و به راحتی آن‌ها را بیابند.

پدر «بینیون» در سال 1719 مسوولیت کتابخانه پادشاهی را بر عهده گرفت. او کار بی‌سابقه‌ای کرد و آن سازماندهی 5 زیرمجموعه برای منابع کتابخانه شامل کتا‌ب‌های خطی، کتاب‌های چاپی، کتاب‌‌های مرجع، مجموعه‌های حکاکی و نقش برجسته، مدال‌ها و سنگ‌های حکاکی شده بود.

وی سال بعد، درهای کتابخانه را هفته ای یک بار بین ساعت 11 تا 13 به روی مردم گشود. در سال 1692 در کتابخانه سلطنتی به روی عموم مردم گشوده شد و نهایتاً در سال 1789 کتابخانه سلطنتی رسماً کتابخانه ملی نامیده شد.

اضافه شدن تعداد زیادی منابع کتابخانه‌ای، مشکل کمبود فضا را برای کتابخانه به وجود آورد. به همین دلیل، در نیمه اول قرن نوزدهم «پروسپر مریمه» نویسنده، پیشنهاد تغییر تشکیلات کتابخانه را به ناپلئون سوم داد. او نیز از «هنری لابروست» آرشیتکت درخواست کرد نقشه توسعه کتابخانه را طراحی کند. همچنین از سال 1874 تهیه فهرستی از تمام کتاب‌های منتشر شده و نویسنده آن‌ها پی‌گیری شد که این کار تا سال 1881 ادامه یافت. سیاست خرید دست‌نویس از نویسنده‌ها نیز طرحی از ویکتور هوگو بود که در سال 1881 به اجرا گذاشته شد.

با وجود تلاش برای مدرنیزه و مکانیزه کردن اسناد، افزوده شدن بیش از پیش منابع، مشکل حفظ و نگهداری آثار را تشدید می‌کرد. استقبال بیش از پیش مراجعان نیز بر نگرانی مسوولان کتابخانه ملی می‌افزود.

ساخت انبارهای ضمیمه‌ای ورسای و حومه پاریس در سال 1980 به منظور تمرکززدایی آغاز شد. همه این شرایط کتابخانه را در معرض تحولی بزرگ قرار می‌داد. این تحول در شرایطی به وقوع می‌پیوست که توسعه علمی و تکنیکی، چشم‌اندازهای جدیدی را در برابر دیدگان مسوولان کتابخانه، خصوصا برای حفظ و نگهداری اسناد می‌گشود.

ساختمان قدیمی این کتابخانه در شهر پاریس در خیابان ریشیلیو واقع شده است. در سال‌های 1932 و 1954 و 1971 اجباراً 3 ساختمان جدید در شهر ورسای برای کتابخانه ساخته شد.

بنابراین گسترش روزافزون مجموعه‌های متنوع آن، حفاظت و نگهداری و ارائه خدمات جاری را به مخاطره انداخته بود. در نتیجه در سال 1988 دولت فرانسه تصمیم گرفت ساختمان جدیدی برای کتابخانه ملی احداث کند.

طرح ساختمان به مسابقه بین‌المللی گذاشته شد و طرح «دومینیک پرو» برنده این مسابقه شد. ساختمان جدید در سال 1990 شروع و در سال 1995 پایان یافت.

این ساختمان دارای 290 هزار متر مربع زیربنا است و از یک محوطه مرکزی و 4 برج به شکل کتاب باز (به ارتفاع 80 متر) که عمدتاً مخازن را دربرمی‌گیرند، تشکیل شده است.

این ساختمان گنجایشی معادل 395 کیلومتر کتاب، و تعداد 2600 محل مطالعه دارد و در دسامبر 1997 به روی عموم گشوده شد.
ساختمان خیایان ریشیلیو به دلیل اهمیت تاریخی، همچنان برای حفظ و نگهداری مجموعه‌های ویژه و به‌ عنوان بخشی از کتابخانه ملی فرانسه باقی خواهد ماند.

شعبه‌هایی از این کتابخانه که در خارج از شهر پاریس قرار دارند، عبارت‌اند از:

• شعبه ورسای که دربرگیرنده مجموعه نشریات ادواری، نسخه‌های تکراری، و برخی از مجموعه‌هایی است که مراجعه‌کننده بسیار کمی دارند.
• شعبه آوینیون که آثار هنری کتابخانه ملی در آنجا نگهداری می‌شوند.

ذخایر کتابخانه ملی فرانسه:

کتابخانه ملی فرانسه دارای بیش از 200 هزار متر مربع مساحت مفید، جمعأ در 6 سایت؛ 13 میلیون نسخه کتاب و آثار پرینت شده، 250 هزار نسخه کتاب دست‌نویس، 350 هزار عنوان نشریه، 12 میلیون قطعه عکس، نقش برجسته و پوستر، بیش از 800 هزار نقشه، 2 میلیون قطعه موسیقی، یک میلیون سند صوتی، 98 هزار سند ویدئویی، 530 هزار قطه سکه و مدال، 117 هزار عنوان اثر دیجیتالی، 250 هزار عکس دیجیتالی شده، 2 هزار و 651 نفر کارمند و بالاخره بودجه‌ای معادل 250 هزار یورو در سال، است.

حوزه‌های موضوعی:

موجودی کتابخانه ملی فرانسه تنها کتاب و نشریات ادواری نیست، بلکه نسخه‌های خطی، نقشه و طرح، منابع چاپی، نقاشی، عکس، سکه، مدال، موسیقی، مواد شنیداری و مواد چندرسانه‌ای را نیز دربرمی‌گیرد.

مجموعه این کتابخانه از سال 1990 در زمینه‌های گوناگون، بخصوص در زمینه‌های مربوط به علوم و فناوری، اقتصاد و مواد شنیداری توسعه یافته و مجموعه کتاب‌های چاپی و نشریات ادواری، بیشتر موضوع‌هایی مانند فلسفه، تاریخ علوم، حقوق، اقتصاد و سیاست، علوم و فناوری، ادبیات و هنر را شامل می‌شود. قدیمی‌ترین نسخه فارسی موجود در این کتابخانه متعلق به حدود سال 509 هجری و در زمینه پزشکی است.

فعالیت‌ها و خدمات:

• جمع‌‎آوری و توسعه مواد کتابخانه‌ای در هر زمینه‌ای از دانش که در کشور چاپ و منتشر می‌شود و حفظ و نگهداری آن‌ها؛
• اقدام به‌عنوان مرکز اسناد و امانت بین‌کتابخانه‌ای و فعالیت‌های فرهنگی
• تهیه و تدوین کتابشناسی ملی فرانسه
• خدمات اطلاعاتی پیوسته
• اُپک
• فهرستگان‌های ملی
• خدمات شبکه جهانی وب
• مجموعه‌های دیجیتالی

مجموعه‌ها:

مجموعه این کتابخانه در ساختمان جدید به قرار زیر است:

• منابع چاپی، قفسه باز ، مخازن بسته
• میکروفیلم و میکروفیش ، دیجیتالی‌شده
• مواد چندرسانه‌ای ، تصاویر دیجیتالی
• مدارک شنیداری ، ویدیوگرام
• نشریات ادواری

مجموعه ساختمان قدیمی کتابخانه ملی فرانسه در ریشیلیو شامل منابع زیر است:

• قطعه‌های موسیقی
• سکه طلا، مدال و اشیای عتیقه
• کتاب‌ها و نشریات ادواری
• مدارک در باب هنرهای تجسمی
• نقشه و طرح
• نسخه‌های خطی و گراور
• اسناد جغرافیایی، عکس و منابع چاپی