آشنایی با کتابخانه ملی آلمان

این کتابخانه مسئولیت گردآوری، پردازش و ایجاد نمایه کتابشناختی تمامی آثار منتشر شده در آلمان و آلمانی‌زبان را که از 1913 منتشر شده‌اند، برعهده دارد.

کتابخانه مزبور همکاری نزدیکی با تمامی نهادها و سازمان‌های ملی و بین‌المللی کتابداری داشته و در چنین بستری در توسعه و کاربرد قوانین و استانداردهای متداول آلمان نقش رهبری را دارد.

وب‌سایت: کتابخانه ملی آلمان

در آلمان هیچ‌گاه کتابخانه ملی جامعی به‌صورت یکپارچه وجود نداشته است. با وجود این، در 1912 «خانه کتاب آلمان» در لایپزیک تمامی آثار آلمانی را گردآوری کرد و در قالب یک کتابشناسی ملی بیرون داد.

پیش از آن در برلین، کتابخانه دولتی آلمان که تاریخ تأسیس آن به 1661 باز می‌گردد، به جمع‌آوری آثار آلمان تا 1913 پرداخت و مجموعه 6550000 جلدی آن در اواخر 1980 گنجینه‌ای از متون آلمانی‌زبان چندین قرن بود.

در این کتابخانه همچنین نسخ دستنویس و خطی، نت موسیقی، نقشه‌ها، تصاویر، و دیگر مواد غیرچاپی جمع‌آوری می‌شد. مجموعه این کتابخانه از طریق نسخ واسپاری و موافقت‌نامه‌های تبادل گسترده با کتابخانه‌ها و نهادهای 85 کشور جهان افزایش یافت.

کتابخانه آلمان از 1913 تمامی انتشارات آلمان را جمع‌آوری کرد و پس از 1945 نیز به این کار ادامه داد و تمامی انتشارات جمهوری دموکراتیک، جمهوری فدرال، برلین غربی، و همین‌طور طیفی از نوشته‌های آلمانی زبان را که در تمامی نقاط جهان منتشر شده بود، پوشش داد.

این کتابخانه کتاب‌ها و ادواری‌ها؛ پایان‌نامه‌های دانشگاهی؛ مواد موسیقایی، هنری، و چاپی؛ کارت پستال‌ها؛ و پروانه‌های ثبت اختراع را جمع‌آوری کرد. از 1976 نیز به گردآوری پیشینه‌های موسیقایی که در جمهوری دموکراتیک آلمان تولید شده بود پرداخت.

با تقسیم آلمان، برای وظایف فوق در 1946، در آلمان غربی (سابق) کتابخانه جدیدی به‌نام "کتابخانه آلمان" تأسیس شد. این کتابخانه در 1969 به یک مؤسسه دولت فدرال تبدیل شد. یکی از وظایف آن گردآوری جامع و ثبت کتابشناختی آثار آلمانی بود.

این نه تنها شامل آثار جمهوری فدرال می‌شد، بلکه آثار آلمانی زبان جمهوری دموکراتیک آلمان، اتریش، سوئیس، لوکزامبورگ، و سایر کشورهای غیرآلمانی زبان سراسر دنیا را هم دربرمی‌گرفت.

در 1990 با اتحاد دو آلمان، ادغام دو نهاد «خانه کتاب آلمان» در لایپزیک و «کتابخانه آلمان» در فرانکفورت در یکدیگر ادغام شدند و کتابخانه ملی آلمان ایجاد شد.

معاهده اتحاد 2 آلمان که در 23 سپتامبر 1990 به امضا رسید، این مؤسسات را قادر ساخت وظایف قانونی کتابخانه ملی را با همکاری یکدیگر به انجام رسانند. نگهداری منابع و استفاده از آنها در کتابخانه ملی در هر یک از 3 بخش لایپزیک، فرانکفورت، و برلین تابع قواعد محلی است.
آثاری که در هر یک از این 3 محل دریافت می‌شوند، بر اساس ضوابط تقسیم کار میان لایپزیک و فرانکفورت پردازش می‌شوند. این امر هر 2 را قادر می‌سازد تا مجموعه‌ای کامل را عرضه کرده و به ارائه خدمات بپردازند.

به این ترتیب مجموعه کتابخانه ملی آلمان در 3 فضای جداگانه و در 3 شهر مختلف لایپزیک، فراکفورت و برلین قرار گرفته و هر یک از آنها به لحاظ قدمت و معماری ویژگی‌های خاص خود را دارند. قدیمی‌ترین آنها «خانه کتاب آلمان» در لایپزیک است که طی سال‌های 1914 تا 1916 احداث شده است.

مساحت این ساختمان 16850 مترمربع است. اتاق مطالعه آن دارای 450 ایستگاه کار است و تالار کنفرانس آن پذیرای مجموعه کتابخانه رایش متعلق به 1848 است. در این ساختمان موزه‌ای دائمی از کتاب‌های قدیمی در موزه کتاب و نوشته‌های آلمان نگهداری می‌شود؛ و در سرسراها و راهروهای آن ویترین‌هایی از کتاب‌ها و آثار ارزشمند تاریخی قرار دارد.

ساختمان «کتابخانه آلمان» در فرانکفورت، در سال‌های 1992 تا 1996 احداث شده و دارای 47000 مترمربع فضای مفید است. این ساختمان دارای مرکز کنفرانس، نمایشگاه، رستوران، و اتاق مطالعه با گنجایش 312 نفر است.

فضای اداری این ساختمان 5000 مترمربع وسعت داشته و دارای 360 ایستگاه است. مخزن کتابخانه نیز در فضایی معادل 30000 مترمربع، گنجایش حدود 18 میلیون کتاب را دارد.

ساختمان آرشیو موسیقی آلمان نیز با معماری فریتس فرایمولر در سال‌های 1913 تا 1916 در برلین احداث شد. این ساختمان 27360 مترمربع مساحت و تزیینات فراوان دارد. معماری عمارت باغ این ساختمان به سبک تاریخی همراه با عناصر نئوکلاسیک و نئوباروک ساخته شده است.

کتابخانه ملی آلمان برمبنای قانون سال 1990 سازمانی مستقل و کاملا خودمختار است و تحت نظارت عالی وزارت کشور است.

رئیس کتابخانه مسئول اجرایی اصلی است و هدایت عملیات روزمره کتابخانه ملی را مطابق تصمیمات و رهنمودهای شورای مدیریت برعهده دارد.

طبق قانون 31 مارس 1969 مسئولیت اصلی این کتابخانه گردآوری، فهرستنویسی، و نمایه‌سازی کتابشناختی تمامی انتشارات چاپی و الکترونیکی است که از 1913 در آلمان منتشر شده است.

هر ناشر تجاری و غیرتجاری در آلمان موظف است 2 نسخه از انتشارات خود را به‌طور رایگان تحویل کتابخانه آلمان دهد. این الزام در مورد انتشارات کاغذی، ریزنگارها، صدای ضبط شده، و انتشارات الکترونیکی که روی رسانه‌های فیزیکی توزیع شده‌اند، اعمال می‌شود.

کتابخانه ملی آلمان از ابتدای جولای 1998 شروع به‌گردآوری انتشارات دیجیتالی موجود بر شبکه جهانی کرده است. این کتابخانه خود را موظف به گردآوری منابع ذیل می‌داند:

• تمامی منابعی که در آلمان منتشر می‌شوند
• تمامی انتشارات آلمانی زبان که از 1913 در خارج از آلمان منتشر شده‌اند
• تمامی ترجمه‌هایی که از 1913 از آثار آلمانی به زبان‌های دیگر صورت گرفته است
• کلیه آثاری که به زبان‌های خارجی درباره آلمان منتشر شده‌اند (آلمان‌شناسی)
• کلیه آثار چاپی تألیف شده یا منتشر شده توسط مهاجران آلمانی زبان از 1933 تا 1945.

جدا از این فعالیت‌ها که توسط قانون تعریف شده است، کتابخانه لایپزیک 5 مجموعه اختصاصی هم نگهداری می‌کند: کتابخانه رایش، کتابخانه سوسیالیستی، مجموعه پروانه‌های ثبت اختراع، پوسترها، و مدارک سازمان‌های بین‌المللی. این مجموعه‌ها در نتیجه کمک و اهدا و یا رویدادهای سیاسی خاص به‌دست آمده است.

آمار منابع این 3 کتابخانه تا پایان سال 2010 به‌شرح زیر است:

• کتابخانه لایپزیک: 14 میلیون و 300 هزار قلم
• کتابخانه فرانکفورت: 8 میلیون و 300 هزار قلم
• کتابخانه برلین: 1 میلیون و 500 هزار قلم.
• علاوه بر آن روزانه بیش از 1500 عنوان جدید نیز به این 3 مجموعه افزوده می‌شود.

کتابخانه ملی آلمان به‌عنوان مرکز ملی اطلاعات کتابشناختی، مسئول نمایه‌سازی تمامی آثاری است که به‌صورت واسپاری قانونی تحویل این کتابخانه می‌شود. کتابشناسی ملی آلمان، مجموعه این کتابخانه را مستند می‌کند. این کتابشناسی تحت‌عنوان «کتابشناسی ملی آلمان و کتابشناسی انتشارات خارجی آلمانی زبان» منتشر می‌شود. این کتابشناسی شامل کتابشناسی‌های عمومی و تخصصی است که به‌صورت مجموعه‌های جداگانه و به‌شکل درهمکردهای چاپی و الکترونیکی به‌صورت هفتگی، ماهانه، شش ماهه، سالانه، و پنج ساله منتشر می‌شوند.

کتابخانه ملی آلمان همکاری نزدیکی با نهادها و سازمان‌های کتابداری ملی و بین‌المللی دارد، مانند همکاری با ایفلا، کنفرانس کتابخانه‌های ملی اروپا، کمیسیون حفاظت و دستیابی امریکا، سازمان جهانی استاندارد، و انجمن بین‌المللی موسیقی.

این کتابخانه در سطح ملی نیز به انجام فعالیت‌هایی مانند تدوین و ارائه استانداردهای کتابخانه‌ای، تهیه فرمت مبادله داده‌های کتابشناختی، و اجرای برنامه یونی‌مارک می‌پردازد.

فهرستنویسی پیش از انتشار یکی دیگر از فعالیت‌های گسترده کتابخانه ملی آلمان است. در برنامه فهرستنویسی پیش از انتشار این کتابخانه حدود 5500 ناشر با این طرح همکاری دارند و تقریبآ 80 درصد آثار منتشر شده در داخل و خارج از کشور در قالب این برنامه فهرستنویسی می‌شود.