همشهری آنلاین: نشست ویژه مرکز فرهنگی شهر کتاب روز دوشنبه، سوم مهرماه به نقد و بررسی کتاب خانواده مسلمان و فضای مجازی اختصاص داشت.
به گزارش همشهري‌آنلاين در این نشست علاوه بر سعیدرضا عاملی، نویسنده، یونس شکرخواه و شاهو صبار نیز به سخنرانی پرداختند. سخنرانان این نشست بر اهمیت نگاه انتقادی به اطلاعات جاری در فضای مجازی تأکید کردند و ایجاد سیستم‌های مناسب را بهترین شیوه در جلوگیری از بروز و افزایش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی دانستند.
سعیدرضا عاملی، استاد گروه ارتباطات و مطالعات آمریکای دانشگاه تهران، در آغاز سخنان خود گفت: موضوع خانواده مسلمان و فضای مجازی از ابعاد مختلف اهمیت دارد. از یک طرف خانواده مهم‌ترین و ماندگارترین نهاد اجتماعی است که نیازهای متعدد معنوی و مادی زندگی را فراهم می‌کند و اثرگذارترین منبع و مرجع اجتماعی شدن فرد است. خانواده مسلمان خانواده‌ای است که برنامه زندگی خود را بر مبنای دستورات الهی تنظیم می‌کند و در سبک زندگی و ارتباطات اجتماعی، سیره پیامبر اسلام و ائمه را به عنوان الگوی زندگی قرار می‌دهد. خانواده اسلامی فقط شامل پدر و مادر نیست؛ بلکه مجموعه نظام خویشاوندی را دربر می‌گیرد. از طرف دیگر امروز فضای مجازی فضای بزرگی شده است که همه ارتباطات بین فردی و جمعی، حوزه مصرف و سبک زندگی و به تعبیر بزرگ‌تر، همه عرصه فرهنگ را تحت تأثیر قرار داده و وارد حوزه ارتباطات درون و بیرون خانواده شده است.
عاملی با تصریح این نکته که «باید دید چگونه و با چه کیفیتی می‌توان از این فضا در محیط خانواده بهره برد» یادآور شد: اینکه در قبال چه اموری حساسیت داشته باشیم، نکته‌ای است که عرصه بزرگ سواد اینترنتی را برای خانواده مسلمان مطرح می‌کند. همچنین شناختن فرصت‌ها و تهدیدها، قوت‌ها و ضعف‌های فضای مجازی برای خانواده مسلمان، راهبردهای تهاجمی، رقابتی، محافظه‌کارانه و تدافعی تعامل با این فضا را تعریف می‌کند. کتاب خانواده مسلمان و فضای مجازی با هدف بازتعریف فضای مجازی مفید، مؤثر، سالم و پویا برای خانواده مسلمان نوشته شده است.
عاملی رویکرد خود در نگاه به فضای مجازی را رویکردی دوفضایی برشمرد و افزود: باید بپذیریم که فضایی جدید به فضای پیشین زندگی ما افزوده شده و نمی‌شود آن را فقط رسانه نامید، زیرا همه عرصه‌های زیست‌جهان ما اعم از حوزه‌های صنعتی، خدماتی، کشاورزی، پزشکی و... در این فضا به صورت جهشی توسعه پیدا کرده است.
وی با اشاره به ایده‌ای که به همراه علی‌اکبر اشعری، مدیرعامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی، برای ایجاد یک پورتال فراگیر که بتواند به همه بایدها و نبایدهای خانواده پاسخ دهد، دنبال می‌کرده‌اند، تصریح کرد: خانواده مسلمان به‌یقین بایدها و نبایدهایی دینی دارد که با آنچه در خانواده غیرمسلمان تعریف شده، کاملاً متفاوت است. کتاب با هدف نوشتن مانیفست آن پورتال بزرگ نوشته شده است.
عاملی در ادامه به تشریح هر یک از فصل‌های کتابش پرداخت و در پایان گفت: من پیشتر فکر می‌کردم با آموزش نسل‌ها می‌توان جامعه را متحول کرد، اما امروز فهمیده‌ام تنها راهبردی که می‌تواند جبر خیر تولید کند، چیزی جز طراحی سیستم نیست.
یونس شکرخواه، استاد رشته علوم ارتباطات ضمن دفاع از کتاب گفت: این کتاب در چارچوب‌های ایده‌ای و نظری نویسنده قرار دارد. ما دیگر جهان تکی نداریم و در دو جهان زندگی می‌کنیم. نویسنده دارد از رسانه‌های جدید صحبت می‌کند. مسأله او حتی آنلاین‌مدیا هم نیست. در آنلاین‌مدیا ما از ارتباطی یک‌طرفه صحبت می‌کنیم. وقتی به اینترنت متصل می‌شویم، مظهر دانلود هستیم، نه مظهر آپلود؛ مگر اینکه وبلاگ یا وب‌سایت داشته باشیم. تا وقتی مطلبی را در اینترنت منتشر نکنیم، مظهر آنلاین‌مدیا هستیم. ما در فضای آنلاین دچار سندرم دانلود می‌شویم اما در سایبرمدیا که این کتاب نمودی از سایبرمدیا است، بحث خانواده و بحث فکر جدی می‌شود.
شکرخواه در ادامه با اشاره به اینکه بحث واقعیت افزوده هم به‌سرعت دارد به موضوعی جدی بدل می‌شود و نویسنده باید در چاپ بعدی کتاب به این موضوع بپردازد، گفت: من قدرت زیادی برای رسانه از جهت تحت تأثیر قرار دادن انسان‌ها قائل نیستم. اگر مخاطبان بتوانند از سندرم دانلود فاصله بگیرند، با جهانی پر از فرصت روبه‌رو خواهند شد. دوری از این سندرم ما را به سمت انتشار اطلاعات رهنمون می‌سازد. فعالان محیط زیست از همین راه توانسته‌اند روی سیاست‌های جهانی اثر بگذارند. روزگاری سرنوشت محیط زیست را اقتصاد تعیین می‌کرد، اما امروز فعالان محیط زیست هستند که برای اقتصاد خط مشی تعیین می‌کنند.
وی افزود: نویسنده توانسته بخش‌های مربوط به خانواده را با دقت از فضای وب استخراج کرده و این کتاب را تدوین کند. امیدوارم ده‌ها کتاب دیگر با همین رویکرد درباره موضوعات دیگر تدوین شود.
شاهو صبار، مدرس دانشکده مطالعات جهان در دانشگاه تهران در رشته ارتباطات، گفت: رویکرد کتاب بسیار جالب است و به نکته‌ای پرداخته که تاکنون مغفول مانده است. ما معمولاً خانواده را واحد تعامل نمی‌دانیم؛ اما این کتاب خانواده را واحد تعامل و توجه قرار داده است. از طرف دیگر تحلیل‌ها و توصیه‌های کتاب رویکرد بومی دارد، اما بررسی کتاب در سطح جهانی انجام شده است. نویسنده چون توانسته مسائل بومی را ببیند، اثرش برای همه فعالان فضای مجازی در ایران مفید خواهد بود.
صبار به دغدغه‌اش در حوزه فضای مجازی اشاره کرد و گفت: کشور ما هنوز واقعاً وارد وضعیت دوفضایی نشده است. مثلاً هنوز در امور اداری در شرایط قدیمی به سر می‌بریم، اما اتوماسیون اداری را هم راه‌اندازی کرده‌ایم.
صبار با اشاره به اطلاعات فراوان جاری در شبکه تلگرام گفت: میلیون‌ها اطلاعات غلط در تلگرام دارد دست به دست می‌چرخد و حجم این اطلاعات به قدری زیاد شده است که دیگر نمی‌توان به هیچ چیز اطمینان کرد. امروز فضای تلگرام از ویدئوهای تقلبی هم پر شده است. نباید هر چیزی را پذیرفت. تجمیع اطلاعات به معنای فهیم شدن نیست. ما انبوهی از واحدهای اطلاعات نادرست را در ذهن داریم. گاه هر چه بیشتر می‌خوانیم، بی‌سوادتر می‌شویم. باید به نگاه انتقادی مجهز شویم؛ زیرا بدون این نگاه، در جریان اطلاعات ناموثق غرق خواهیم شد.
نظر شما