مجله حمام‌های تاریخی

فیلم | حمام سرخانه سلطنتی کجاست؟

حمام نواب با حمام باب‌همایون و حمام خانوم چه فرقی دارد؟ کاربرد تنبوشه‌ها در گرمابه‌های قدیمی پایتخت چه بود؟  این ویدئو  را ببینید و جواب این سوال‌ها را بشنوید.

فیلم | دوش حمام چگونه و کی وارد تهران شد؟

حمام هم مانند دیگر عناصر زندگی تهرانی‌ها در سال‌های متمادی دستخوش تغییراتی شده و از خزینه به نمره و از نمره به حمام دوش‌دار تغییر کرده است، اما این تحولات هم به سادگی رقم نخورد.

فیلم | زیرآب‌زن‌ها از کجا آمده‌اند؟

اگر می‌خواهید بدانید اصطلاح « زیرآب زن» در تهران قدیم به چه کسانی گفته می‌شد، توضیحات نصرالله حدادی، تهران پژوه، را در این ویدئو ببینید.

جنبش خزینه چرا و چگونه به راه افتاد؟ | نخستین حمام دوش‌دار تهران کار یک فرانسوی بود

گرم کردن آب حمام تا همین ۵دهه قبل با سوخت مرسوم آن زمان در فصل زمستان کار دشواری بود و اغلب مردم از اواخر پاییز تا شب عید رنگ حمام را نمی‌دیدند.

شنیدن خبرهای دست اول کنار خزینه | حمام به مثابه پاتوق و رسانه اجتماعی در تهران قدیم

حمام‌ها زمانی که هنوز از عصر ارتباطات خبری نبود و ابزار و وسایل ارتباطی امروزی مانند تلگرام و اینستاگرام و غیره فراگیرنشده بود، قوی‌ و به‌روزترین مکان کسب اخبار و اطلاعات به شمار می‌رفتند.

بوقی که رئیس نظمیه تهران را بیکار کرد

تهران این کهنه پایتخت ایرانی از دوران ناصری که در مسیر مدرن شدن قرار گرفت، حکایت ها و ماجراهای جالبی را از سر گذراند. یکی از این ماجراها قصه بوق حمام است. بوقی که اهمیتش از قوانین شبانه عبور و مرور نظمیه هم بیشتر بود تا جایی که باعث استعفای نخستین رئیس نظمیه تهران شد.

چگونه هزینه سفر حج صرف ساخت حمام دولاب شد؟

حمام قدیمی ماندگار که چند سالی است به گود زورخانه تغییر کاربری داده یکی از بناهای قدیمی و ارزشمند محله دولاب است. حمامی که برای ساختش بنا بر تعریف ریش‌سفیدان محله، ماجراهای جالبی مثل زائری که هزینه سفر زیارت خانه خدا را برای رفاه بنده‌های خدا، صرف بنا کرد از سرگذراند.

حمام سرخانه‌ای که برای شاهان قاجار، قرق می‌شد

قرق باب همایون برای حمام رفتن قاجاریان

در دل بازار و یکی از کوچه پسکوچه‌های شلوغ خیابان باب همایون، حمام کهن و قجری هنوز سرپاست که روزگاری حمام سرخانه خاندان شاه قاجار بود.

چرا در تهران قدیم حمام‌ها را وقف می‌کردند؟

حمام در کنار بازار، مسجد و مدرسه جزء ارکان اصلی محله‌های تهران قدیم به شمار می‌رفت. براساس اسناد اغلب حمام‌های قدیمی تهران، وقفی است.

اودلاجان با ۵۰ حمام صدرنشین محله‌های تهران قدیم

ساخت حمام در محله‌های تهران قدیم در کنار مسجد و بازار متداول بود، اما با انتخاب تهران به عنوان پایتخت، به‌مرور بر شمار حمام‌ها نیز افزوده و در هر محله حمام جداگانه‌ای ساخته شد.

نخستین خانه حمام‌دار و اولین حمام عمومی تهران کجا بود؟

 تهران‌شناسان و باستان‌شناسان اعتقاد دارند که نمی‌توان دقیق گفت کدام گرمابه، اولین حمام تهران بوده است و در چه سالی نخستین حمام تهران ساخته شده.

صف حمام در تهران قدیم (عکس)

یکی از کارهای واجب اهالی پایتخت‌نشین به ویژه در ساعت های پایانی سال حمام رفتن بود. قدیمی‌ها باور عامیانه‌ای داشتند که از ابتدای سال هر طور که باشی تا آخر سال همان شکل باقی می مانی. با این اوصاف کسی علاقه نداشت در لحظات سال تحویل و شروع سال نو چهره‌ای ژولیده و درهم و نامرتب داشته باشد.

یاد آب ‌آلو و لبوخوری‌ دم رختکن بخیر!

حمام های تهران قدیم حکم فضای مجازی یا همان کافه ها و مراکز دورهمی امروزی را داشتند؛ جایی که مردم درآن مدت‌ها وقت صرف می کردند و از اخبار روز با خبر می شدند، با هم اختلاط می کردند و بالطبع در این حال و هوا باید تجدید قوایی هم انجام می شد و این، بخش خوشمزه ماجرا بود.

سلسله مراتب یک شغل نان و آبدار و بی‌تعطیل

کسب و کار حمامی یکی از مشاغل نان و آبدار تهران قدیم بود. شغل پر رونق و مشتری که نه تنها تعطیلی و کسادی نداشت، که باعث شکل گیری مشاغل زیادی هم می شد. خواندن ماجرای سلسله مراتب ارتقا در پیشه حمامی خالی از لطف نیست.

تصاویری از معروف‌ترین گرمابه‌های قدیمی ایران که به موزه تبدیل شدند

ماجرای ایرانی‌ها و حمام، خیلی دور و دراز است؛ گفته می‌شود سابقه استفاده از حمام در سرزمین ایران به ۳هزار سال پیش می‌رسد.

گشت و گذار در حمام فیلم قیصر و راسته کتابفروش‌ها را از دست ندهید

بخشی از قدیمی‌ترین بناهای پایتخت در گذشته کاربری‌های متنوعی داشته‌اند؛ از حمام و کافه گرفته تا کتابفروشی. بعضی از آنها به همان شکل و شمایل گذشته باقی مانده‌اند اما برخی بعد از مرمت و بازسازی، تغییر کاربری داده‌اند.

غروب خزینه در حمام خورشید

اهالی محله سلسبیل در دورانی که هنوز حمام دوشی وجود نداشت، برای استحمام به خزینه حمام خورشید می‌رفتند؛ خزینه‌ای که خاطرات متنوعی را برای ساکنان این محله تداعی می‌کند.

حمام کشوریه؛ در فهرست اولین حمام‌های نمره تهران

ورودی حمام کشوریه از خیابان سیروس _شهید مصطفی‌خمینی_ است با یک درچوبی منبت‌کاری شده ۴ لنگه، و کاشیکاری بالای آن و سقفی دارای آئینه کاری؛ البته بعدها برای حفاظت از حمام و جلوگیری از آتش‌سوزی و از بین رفتن در چوبی، در آهنی دیگری روی آن نصب شده است.

نخستین گرمابه مدرن پایتخت را چه کسی ساخت؟ | چطور از خزینه به حمام نمره رسیدیم؟

روزگاری استحمام مردم در خزینه‌ها انجام می‌شد و به‌همین دلیل دچار بیماری‌هایی مثل کچلی، بیماری‌های قارچی و آبله می‌شدند تا اینکه دوش حمام جایگزین آن شد، ولی نخستین حمام نمره را شخصی به نیت همسرش «کشور خانم» ساخت.

سوغات خانواده سردار ناپلئون برای ایرانیان چه بود؟

شاید تصور بسیاری بر این است که قدمت دوش حمام در ایران به حداکثر ۱۰۰ سال پیش می‌رسد و پیش از آن همه حمام‌های ایرانی به شکل سنتی و خزینه دار ساخته می شد. اما بد نیست بدانید این تصور چندان دقیق نیست و اولین حمام دوش دار در دوره ناصری توسط پسر یکی از سرداران ناپلئون در خیابان سعدی ساخته شد.

لذت استحمام کنار درختان پرتقال | بروبیای گرمابه سالخورده پونک جای خود را به مزد ترس داد

گرمای آب دیگ نفتی و خنکای نوشیدنی‌های تگری در گرمابه‌هایی که دیوارهایشان از خشت و گل بود، مراسم حنابندان و شادی جوانان و دورهمی خانم‌های محل، خاطرات ساکن محله پونک از گرمابه‌هایی است که روزگاری به آن تردد داشتند و این خاطرات هنوز زنده است.

گرمابه ارباب همچنان پابرجاست | ۷ دهه پذیرایی از مردم غرب تهران

براساس آمار سال ۱۳۴۰ حدود ۴۱۰ حمام عمومی در تهران وجود داشت. با افزایش شهرنشینی تعداد حمام‌ها به ۱۴۰۰ رسید. با این شیوه ساکنان هر محله‌ برای استحمام آدینه مسیر کمتری را تردد می‌کردند. در محله طرشت جنوبی حمام قدیمی وجود دارد که با بیش از ۷۰سال قدمت همچنان دایر و متعلق به ارباب طرشت است.

نام پهلوان «سیدعلی حق‌شناس» در تهران می‌درخشد

احتمالاً بارها گذرتان به خیابان‌های منوچهری و سعدی افتاده‌ است اما شاید ندانید که این محدوده از محله بهارستان به نام فردی بوده که روزگاری به مردم‌داری و جوانمردی شهرت داشته است و پیر و جوان پایتخت نام او را با افتخار می‌بردند و با دست نشانش می‌دادند. اما حالا فقط نامش روی تابلوی بانک‌ها با عنوان «چهارراه سیدعلی» باقی مانده است.