مردمانی که تا دیروز، از فرط گرسنگی سرهایی بزرگتر از تنه داشتند، ظاهراً امروز آن‌چنان چاق شده‌اند که مسئولان بهداشت آفریقا و سازمان جهانی بهداشت را ترسانده‌اند.
مردمی که هنوز از شر بیماری‌های دنیای غیرصنعتی مثل سل، مالاریا و ایدز خلاص نشده‌اند، گرفتار بیماری‌های دنیای صنعتی شدند.
گرسنگان دیروز، چاق‌های فردا
به گزارش سازمان جهانی بهداشت، در حال حاضر یک‌سوم زنان و یک‌چهارم مردان آفریقایی اضافه وزن دارند و این سازمان پیش‌بینی می‌کند که در طول 10 سال آینده، شیوع اضافه وزن، در بین زنان آفریقایی به 41 درصد و در بین مردان به 30 درصد برسد.
کریسلا استین، رئیس سابق واحد بیماری‌های مزمن و سبک زندگی وزارت بهداشت آفریقای جنوبی در این باره می‌گوید: «ما بدون این‌که تغذیه درست و سالم را تجربه کنیم، از گرسنگی به چاقی و اضافه وزن تغییر وضعیت داده‌ایم.»
در حالی که در جهان حدود یک میلیارد نفر از اضافه وزن یا چاقی رنج می‌برند، حدود 800 میلیون نفر تغذیه کافی ندارند و در واقع «گرسنه»اند. در این بین، 56 درصد زنان آفریقای جنوبی اضافه وزن داشته یا چاق هستند؛ در حالی که تنها10 درصد این زنان از کمبود تغذیه رنج می‌برند و گرسنه محسوب می‌شوند.
نکته بسیار اسفبار در مورد وضعیت چاقی در آفریقای جنوبی این است که چاقی در بین نوجوانان این کشور هم شیوع پیدا کرده است؛ به‌طوری که 17 درصد از نوجوانان آفریقای جنوبی اضافه وزن دارند. در حالی که 25 درصد از دختران نوجوان این کشور اضافه وزن دارند.
در بین کشورهای آفریقایی، آفریقای جنوبی تنها کشوری نیست که با مشکل افزایش وزن مردم مواجه است. در کامرون هم به‌طور کلی 35 درصد مردم دچار وزن زیاد یا چاقی هستند. در گامبیا و نیجریه هم شیوع اضافه وزن و چاقی در همین حد است.
از لاغری مفرط تا چاقی مفرط
این‌که چرا چاقی در آفریقا شایع شده است، سؤالی است که مسئولان بهداشتی آفریقا بیشتر از هر کسی دوست دارند پاسخ آن را بیابند. گفته می‌شود که مردم آفریقا چاقی را خصوصاً برای زنها نوعی ویژگی مطلوب می‌دانند و بسیاری از زنان آفریقایی به چاق بودن خود افتخار می‌کنند و اصلاً دوست ندارند وزنشان کمتر شود.
علت دیگری که برای افزایش شیوع چاقی در آفریقا در نظر گرفته می‌شود، تغذیه بیش از حد کودکانی است که در زمان تولد با وزن کم به دنیا آمده‌اند. سال‌های پیش که گرسنگی و کمبود تغذیه در آفریقا، شیوع زیادی داشت، بسیاری از زنان این قاره نمی‌توانستند در دوران بارداری به اندازه کافی غذا مصرف کنند؛ به همین خاطر، نوزادانی به دنیا می‌آوردند که بسیار کوچک و نحیف بودند. خانواده اصولاً به چنین فرزندانی توجه بیشتری می‌کرد و طبیعتاً غذای بیشتری به این نوزاد می‌خوراند. به همین دلیل این نوزاد بیشتر وزن می‌گرفت و در نهایت امروز اضافه وزن پیدا کرده است.
از طرفی غذاهای سنتی کشورهای آفریقایی پر از نشاسته و بیشتر همراه نان است. مصرف شکر هم در این کشورها بالاست. همچنین مردمی که تا دیروز اکثر کارهای روزمره را با دست‌های خود انجام می‌دادند، امروز دچار ظواهر شهرنشینی و صنعتی شدن شده‌اند و حتی کمتر راه می‌روند.
کریسلا استین در این باره می‌گوید: «ما در کنترل چاقی آفریقایی‌ها با شرایط بسیار دشواری روبه‌رو هستیم. از طرفی باید با تصورات سنتی که می‌گوید، چاق بودن یعنی موفق بودن، یعنی خوشحالی و حتی تندرستی، مبارزه کنیم. از طرف دیگر باید با کاهش فعالیت‌های بدنی مردم آفریقا در اثر تغییر شرایط زندگی مبارزه کنیم.»
قوز بالاقوز
این‌که چاقی این‌قدر مهم است و تغییر چند درصدی میزان شیوع آن تمام مسئولان بهداشتی آفریقا و حتی جهان را به واکنش وادار می‌کند، یک دلیل مهم دارد و آن این‌که چاقی باعث افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، فشار خون و سکته مغزی می‌شود.
اما این‌که چرا چاقی در آفریقا این‌قدر مورد توجه قرار گرفته، به این دلیل است که شیوع این بیماری‌های مزمن در کشورهای فقیر آفریقایی حکایت «قوز بالا قوز» است. چون این کشورها در حال حاضر به‌شدت با مشکلات ناشی از شیوع بالای بیماری‌های عفونی مثل ایدز، هپاتیت، مالاریا و سل درگیر هستند و با افزایش شیوع بیماری‌های مزمنی مثل دیابت و فشار خون بالا، دچار مشکلات غیرقابل کنترلی می‌شوند.
نکته بسیار ظریفی هم وجود دارد و آن این‌که درمان و کنترل بیماری‌های مزمن که تا پیش از این بیماری‌های کشورهای ثروتمند محسوب می‌شد، هزینه زیادی دارد که در بسیاری از موارد تامین آن برای خانواده‌های فقیر آفریقایی غیرممکن است.
در حال حاضر حدود 2 درصد از مردم آفریقا دچار دیابت هستند در حالی که در کشورهای اروپایی و آمریکایی شیوع این بیماری در حد 8 درصد است.
