تالاب‌های کشور ما سرمایه‌های با ارزشی هستند که در تنظیم سطح آب‌های زیرزمینی، جذب گردشگر، بهره‌برداری‌های اقتصادی، اجتماعی ورزشی همچنین مهاجرت انبوه پرندگان مهاجر از سراسر دنیا، زادآوری آبزیان و ایجاد محیطی مناسب برای حیات گیاهان خاص آن اکوسیستم، نقش بسزایی دارند تالاب‌ها سالانه حداقل معادل 9/4 میلیارد دلار ارزش خدماتی به کشور ما کمک می‌کنند.
این رقم با توجه به اینکه طبق برآورد برخی از کارشناسان ارزش هر هکتار تالاب از لحاظ بوم شناختی به یکصد میلیون دلار می‌رسد، چندان هم دور از واقعیت نیست. براساس آمار بیش از 1800 تالاب در سراسر جهان در فهرست تالاب‌های تحت حفاظت کنوانسیون رامسر قرار دارند. ایران با دارا بودن 86 تالاب در رتبه نوزدهم از میان 150 کشور عضو کنوانسیون قرار گرفته است.
از 22 تالاب ثبت شده ایران در این کنوانسیون، 7 تالاب «شورگل، یادگارلو و درگه‌سنگی»، «مجموعه تالاب انزلی»، «مجموعه 3 تالاب آلاگل، آلماگل و آجی‌گل»، «شادگان»، «نیریز»، «هامون» و «هیرمند» در معرض تغییرات شدید اکولوژیکی قرار دارند و به همین دلیل در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر (تالاب‌های در حال انقراض) قرار گرفته‌اند.
گاوخونی اصفهان
احمد کرمی، کارشناس محیط‌زیست با ابراز ناخرسندی از آسیب‌های جدی وارد آمده به تالاب گاوخونی با ارزش گفت: عمق این تالاب به‌دلیل تغییرات اقلیمی، ورود حجم زیادی از فاضلاب‌های شهری و زه‌آب‌های کشاورزی، مصارف بی‌رویه، احداث سدهای بالادست، تامین نشدن حقابه و عبور جاده از کنار تالاب به 10 سانتیمتر رسیده و به‌شدت آسیب دیده است.
وی افزود: حتی در سال گذشته طبق اخبار منتشر شده، یک معدن در کنار تالاب قصد شروع فعالیت را داشت که تشکل‌های مردم نهاد منطقه، فعالیت آن را متوقف کردند.کرمی خاطرنشان کرد: با توجه به وضعیت فعلی و پیش‌بینی مسئولان محیط‌زیست کشور، احتمالا این تالاب هم به فهرست تالاب‌های در حال انقراض (مونترو) اضافه خواهد شد. ارزش اقتصادی این تالاب در کمترین برآورد، 250 میلیارد تومان در سال اعلام شده است.
هامون سیستان
زمان شاه‌محمدی حیدری رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون نیز معتقد است که آواره شدن 700 هزار سیستانی، نابودی شیلات، کشاورزی و صنایع‌دستی و به تبع آن فرهنگ بومی و بی‌کاری 15 هزار صیاد محلی از جمله مشکلاتی است که بعد از خشک شدن این تالاب برای مردم منطقه به‌وجود آمده است.
وی افزود: متروکه شدن صدها روستا، افزایش شمار بیماران مبتلا به آسم و ریه و بیماری‌های چشمی در اثر وزش طوفان‌های شن نیز تنها بخش کوچکی از پیامدهای خشک شدن هامون است‌که مردم منطقه در حال دست و پنجه نرم کردن با آنها هستند.حیدری تاکید کرد: فعالیت قاچاقچیان سوخت همراه با عوامل دیگر محیط‌زیست طبیعی تالاب بین‌المللی هامون را تحت‌تأثیر قرار داده و از بین برده است.
دریاچه ارومیه
مهندس الناز ستاری، کارشناس محیط‌زیست ارومیه هم اعلام کرد به‌علت احداث جاده میان گذر، دریاچه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده که این امر باعث افزایش غلظت نمک در یک بخش و کاهش نمک در بخش دیگر دریاچه شده است.وی افزود: همچنین در پی رعایت نکردن حقابه دریاچه به‌دلیل احداث 14 سد روی رودخانه‌های بالادست و وارد شدن پساب صنعتی مانند پساب مجتمع تولید کربنات سدیم، این دریاچه در آینده‌ای نه چندان دور خشک خواهد شد.
ستاری سوء‌مدیریت در کشاورزی محدوده دریاچه ارومیه را، عامل اصلی کاهش آب این دریاچه دانست و گفت: اگر در شرق و غرب دریاچه پل احداث شود، جریان آب گردش خواهد کرد و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آن کاسته می‌شود.
وی اظهار داشت: تخریب جنگل‌ها و مراتع در بالادست دریاچه ارومیه عامل دیگر تخریب محیط‌زیست این دریاچه است که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد و با اقدامهای کارشناسی تلاش شود تا دریاچه پایداری خود را بازیابد.
تالاب بختگان
کامبیز بهرام‌سلطانی، کارشناس آزاد محیط‌زیست گفت: به‌علت احداث سازه‌های آبی در بالادست و برداشت بی‌رویه کشاورزان در طول رودخانه‌های تغذیه‌کننده، تالاب بختگان خشک شده است و متأسفانه تعداد زیادی از جوجه فلامینگوها تلف شدند.
این دریاچه که دومین دریاچه بزرگ‌ایران به‌شمار می‌آید در سال‌های گذشته به‌دلیل عوامل تهدید‌کننده به‌ویژه خشکسالی و احداث سدهای متعدد، آسیب بسیاری دیده است. وی افزود: نکته دیگری که فاجعه را در‌این منطقه شدت داده انتقال انواع فاضلاب‌های صنعتی و انسانی و کشاورزی به نواحی پایین دست است.
همچنین زه‌کشی‌هایی که در منطقه ایجاد شده کل فاضلاب کشاورزی منطقه را که آلوده به انواع مواد شیمیایی و بیولوژیک است، وارد‌این حوزه می‌کند. متأسفانه نگاه مسئولان و برخی کارشناسانی که به عنوان مشاور در دستگاه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، درباره اهمیت و ارزش اقتصادی منابع طبیعی چنان غیرعلمی و سطحی است که از در‌یاچه‌ها به‌عنوان گودال تبخیر فاضلاب کشاورزی استفاده می‌شود.
پریشان فارس
بیتا سحرخیز کارشناس محیط‌زیست استان فارس گفت: تالاب پریشان که از بهمن‌ماه سال گذشته مورد بی‌مهری پیمانکار راهسازی قرار گرفته و این در حالی است که پریشان تنها تالاب آب شیرین کشور محسوب می‌شود.
وی افزود: راه‌سازان به‌صورت مخفیانه و شبانه، ماشین‌آلات خود را در منطقه مستقر و اقدام به آتش‌زدن نی‌های بخشی از تالاب کردند و بعد، بستر‌سازی هزار متر از جاده را که حدود 700 متر از آن در داخل حساس‌ترین بخش تالاب قرار داشت انجام دادند.
سحرخیز ادامه داد: آنها با آتش زدن نیزارهای اطراف دریاچه پریشان هزاران قطعه لاک‌پشت و پرنده‌های مهاجر را زنده‌زنده در آتش سوزاندند. آتش‌زدن نیزارهای اطراف دریاچه برای ساخت جاده اعتراض همه کارشناسان محیط‌زیست را به همراه داشت.
تالاب بین‌المللی انزلی
کریم ثابت رفتار مدرس دانشگاه گیلان نیز بر این نکته تاکید کرد که تالاب انزلی جزو 10 تالاب ارزشمند کره زمین است.
وی افزود: ورود 500 میلیون تن رسوب در سال، تخلیه سالانه 30 میلیون تن فاضلاب شهری، 15 هزار تن کود شیمیایی، 4 هزار لیتر سموم کشاورزی، جاری شدن فاضلاب حدود 50 کارخانه، ورود گونه غیربومی آزولا، تبدیل تالاب به زمین‌های کشاورزی، آلودگی صوتی و سوختی ناشی از حرکت قایق‌های گردشگران و نهایتا احداث جاده کمربندی بندرانزلی از داخل محدوده حفاظتی به‌شدت این تالاب را تهدید می‌کند.
نامهربانی‌ها
اسماعیل کهرم کارشناس محیط‌زیست اعلام کرد که 252 تالاب در ایران وجود دارد که این تالاب‌ها شامل دائمی، فصلی، شیرین، شور یا لب‌شور هستند که یا به دریا می‌ریزند و یا در خشکی قرار دارند. وی دو عامل را از دلایل اصلی بحرانی شدن وضعیت تالاب‌ها در ایران می‌داند، نخست عوامل طبیعی و سپس عواملی که منشأ انسانی دارند.
کهرم بروز خشکسالی را از عمده‌ترین عوامل طبیعی خشک شدن تالاب‌ها در ایران عنوان کرد و گفت: ایران از جمله کشورهای با بارندگی اندک است، و درحالی که میزان متوسط بارندگی در جهان 850 میلی متر است ایران سالانه 250 میلیمتر باران دارد. البته عوامل طبیعی دیگری نیز وجود دارد که از جمله آن می‌توان به ریزش کوه و پر شدن تالاب‌ها اشاره کرد که خشک شدن تالاب کره گهر در لرستان به همین دلیل بوده است.
کهرم در ادامه به عوامل غیرطبیعی با منشأ انسانی اشاره کرد و حفر چاه در اطراف تالاب‌ها، احداث جاده از میان تالاب‌ها، احداث بزرگراه و احداث سدها بدون توجه به مسائل جانبی را از جمله دلایل خشک شدن تالاب‌های بین‌المللی کشور دانست.
همشهری استانها
