یک دنیا اسباب بازی کاغذی

بسیاری از ما بخشی از رویاهای کودکانه‌مان را با آجرهای پلاستیکی بنا کرده‌ایم و آدمک‌های رنگارنگ آن را در قصرهای رؤیایی‌مان گمارده‌ایم، با آدم آهنی خو گرفتیم و با تفنگ‌های پلاستیکی کیو کیو بنگ بنگ کردیم. اما امروز در سایه گسترش بازی‌های رایانه‌ای و اسباب بازیهای پیشرفته دیجیتالی، جایگاه اسباب بازی این نماد فرهنگی و امپراتوری تجاری در کشور ما کجاست؟

نخستین نمایشگاه ملی اسباب‌‏بازی در حالی از چهاردهم تا هفدهم آذرماه به بهانه حمایت از تولیدکننده، گسترش فرهنگ پارسی و تدوین بستر راهبردی صنعت اسباب‌‏بازی برگزار شد که به هیچ عنوان توان رقابت با دیگر نمایشگاه‌های مشابه خارجی را نداشت. اغلب اسباب بازی‌ها عرضه شده در این نمایشگاه مقوایی، ابتدایی و فاقد جذابیت‌های بصری در قیاس با نمونه‌های خارجی بودند.

وجود 6 میلیون کودک و نوجوان در کشور، بهانه خوبی بود برای برگزاری نخستین نمایشگاه ملی اسباب بازی در ایران، آن هم در شرایطی که تاکنون 104 نمایشگاه بین‌المللی اسباب بازی در دنیا برگزار شده و تنها 13 مورد آن سهم آسیا بوده است.

 به هر حال، در نمایشگاه ملی اسباب بازی که در مرکز آفرینش‌های هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد،70 شرکت و مجموعه مرتبط با کودک، محصولات خود را در معرض نمایش و فروش گذاشتند که از این تعداد 40 غرفه مربوط به تولید داخلی و 15 غرفه متعلق به شرکت‌های ایرانی بود که تحت لیسانس شرکت‌های تولیدی خارجی فعالیت می‌کنند و 15 غرفه نیز به مجموعه‌های مرتبط با کودک اختصاص داشت.

درس زندگی با اسباب بازی

 امروزه کودکان و نوجوانان در کشور شخصیت شرک را بیشتر از رستم می‌‏شناسند و آن را به عنوان یک قهرمان قبول دارند، یا به‌جای ساختن بنا‌های ملی همچون کاخ آپادانا، کودکان ایرانی با لگو قصر‌های انگلیسی یا ژاپنی را می‌سازند که دلیل اصلی این اتفاق، انتقال ندادن درست مفاهیم ملی به کودکان و نوجوانان است.

مفاهیم ملی به کودکان با کمک اسباب بازی منتقل می‌شود و اسباب بازی در کشور نیازمند حمایت است تا ما در آینده نظاره‌گر رونق و شکوفایی این صنعت در کشور باشیم. این در شرایطی است که یکی از مشکلات اساسی این است که در حوزه محصولات فرهنگی سرمایه‌‏گذاری لازم صورت نمی‌گیرد، در حالی که محصولات فرهنگی در تمام دنیا از اولویت‌ها محسوب می‌‏شود و به شکل صنعت فرهنگ مطرح‌اند.

 این در شرایطی است که در دهکده جهانی ما می‌توانیم از صنایع فرهنگی دیگر کشورها همچون اسباب بازی استفاده کنیم، مشروط بر آن‌که آن کشور نیز صنایع فرهنگی داشته باشد تا فرهنگ ملی را انتقال دهد. این در حالی است که در کشور ما فرهنگ ملی به صورت ضعیف به کودکان منتقل می‌‏شود، بنابراین برای بهبود این کار اسباب بازی بهترین ابزاری است که می‌‏تواند چاره‌ساز باشد، چرا که علاوه بر رشد و شکوفایی در کودکان، سبب افزایش خلاقیت نیز می‌‏شود.

بی‌تردید اگر از صنعت اسباب بازی حمایت و به تولیدکنندگان ایرانی نیز میدان داده شود، می‌‏توان گام بزرگی را برای فرهنگ‌سازی برداشت.

با توجه به این‌که صنعت اسباب بازی در کشور از گردش اقتصادی بالایی برخوردار نیست، اما انگیزه‌‏های فراوانی وجود دارد تا در آینده نزدیک این صنعت رونق لازم را به‌دست آورد.
حمیدرضا خداداد، دبیر کمیته اجرایی نخستین نمایشگاه ملی اسباب بازی، دلیل انتخاب عنوان ملی برای نخستین نمایشگاه اسباب بازی، را تنها حمایت از تولیدات داخل می‌داند که  تاکنون پشتیبانی و حمایتی از آن نشده است.

در این نمایشگاه به دلیل حمایت از تولیدکنندگان داخلی تنها 20 درصد شرکت کنندگان خارجی بودند و سعی شد از شرکت کنندگانی دعوت شود که حداقل نمونه ایرانی آن در نمایشگاه موجود نباشد.

برگزاری این نمایشگاه بیانگر این موضوع است که بخش خصوصی جوان، شایستگی برگزاری چنین حرکت‌‏هایی در سطح ملی را دارد.
47 شرکت داخلی و خارجی در این نمایشگاه به ارائه محصولات خود در زمینه اسباب‌‏بازی کودک و صنایع وابسته پرداختند.

خداداد تعداد شرکت‌‏های سازنده اسباب بازی را بر طبق آمار شورای نظارت بر اسباب بازی، حدود 50 شرکت می‌داند و می‌گوید: این 50 شرکت موفق به اخذ مجوز از شورای نظارت بر اسباب بازی شده‌‏اند.

همچنین، رضا دوستعلی، معاون فرهنگی فرهنگسرای کودک، با بیان این‌که هدف بعدی متولی برگزاری نمایشگاه اسباب بازی در کنار حمایت از متصدی و تولید کننده بخش خصوصی آشنا کردن خانواده‌‏ها با نقش اسباب بازی در رشد کودک است، می‌گوید: آشنایی خانواده‌‏ها با اسباب بازی‌‏های استاندارد و همچنین برگزاری نشست‌‏ها و کارگاه‌‏های جانبی برای کالبدشکافی تولید اسباب بازی و به‌کارگیری آن در تربیت کودکان از دیگر اهداف نمایشگاه بود.

با توجه به این‌که این نمایشگاه برای نخستین بار با اهداف تعریف شده و در این حجم برگزار شده می‌‏توان گفت ایجاد فضای نمایشگاهی از نظر تناسب در رنگ‌آمیزی و شرایط فیزیکی با روحیه و علائق کودکان به عنوان مخاطبان اصلی نمایشگاه با موفقیت همراه نبود.

سیاه، سفید، خاکستری

در حالی که اسباب بازی‌های کاغذی و مقوایی در همه جای دنیا تنها بخشی از اسباب بازی‌های تولیدی  کشور‌ها را تشکیل می‌دهند و به عنوان ابتدایی‌ترین اسباب بازی‌ها شناخته می‌شوند، اغلب اسباب بازی‌های عرضه شده در نمایشگاه اسباب بازی تهران کاغذی و فاقد رنگ آمیزی زیبا و هماهنگ بودند.

در همین حال بزرگترین نمایشگاه اوریگامی (بازی با کاغذ) کشور نیز برای نخستین بار به همت فرهنگسرای کودک در نمایشگاه ملی اسباب بازی گشایش یافت. در این نمایشگاه 4 هزار و ۵۰۰  قطعه اوریگامی‌ همراه با آموزش در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داشت.
اوریگامی یک وسیله بازی با کاغذ است و از آن به ‌عنوان وسیله کمک‌‌آموزشی در فراگیری و تسهیل یادگیری و یادگیری مفاهیم اولیه ریاضی استفاده می‌شود.

اوریگامی ‌برای آشنایی‌ دانش‌آموزان با اصطلاحات هندسه بهترین وسیله است، زیرا با کمترین هزینه و ساده‌ترین وسیله انجام می‌شود.

 این اسباب بازی، علاوه بر تقویت و تمرکز حواس، تقویت ادراکی، یادگیری مفاهیم هندسی، تفکر منطقی، اعتماد به ‌نفس و مهارت‌های علمی‌ را در کودک ایجاد می‌کند.

 از این وسیله بیشتر در پیش‌دبستانی‌ها و دبستان‌ها استفاده می‌شود و پدیدآورنده ‌آن یک خانم ژاپنی است که هم‌اکنون در ایران زندگی می‌کند.
فراموش نکنیم، صنعت اسباب بازی امروزه در دنیا به عنوان سومین صنعت کلان اقتصادی مؤثر در زندگی کودکان مطرح است، بنابراین برای کودکان باید سرمایه‌گذاری کرد تا بتوانند در آینده برای کشور مفید باشند.

تراژدی اسباب بازی ایرانی

سند راهبردی صنعت اسباب‌‏بازی از سوی کمیته علمی‌ نمایشگاه تهیه و تدوین شده است و از آنجایی که این صنعت تاکنون از داشتن صنف و یا اتحادیه محروم مانده بود، زمینه‌‏های لازم در خصوص بسترسازی مناسب برای ایجاد صنف و اتحادیه فروشندگان و تولیدکنندگان نیز پیگیری شده است. مهدی مقسومی، مدیر ستاد برگزاری نخستین نمایشگاه ملی اسباب بازی در این باره می‌گوید، از آنجایی که اسباب بازی سبب رشد خلاقیت ذهنی کودکان می‌‏شود، باید کیفیت محصولات ارتقا پیدا کند تا از این طریق ارتباط بهتری بین اسباب بازی و کودکان ایجاد شود.

مقسومی ‌می‌گوید: انواع کالاهای تولید داخل منطبق با آیین‌نامه‌های استاندارد وزارت بهداشت و آیین‌نامه اجرایی شورای عالی نظارت بر ساخت و واردات اسباب بازی، سرگرمی‌های کمک‌آموزشی، پازل، نرم‌افزار، وسایل بازی پارکی، اسباب بازی‌های قدیمی‌و همچنین نشریات، بسته‌بندی، طراحی، بازرگانی، صادرات و واردات و تمامی‌صنایع وابسته به کودک، از جمله کالاها و خدماتی بودند که در این نمایشگاه عرضه شدند.

با آزادسازی واردات اسباب بازی به کشور، سالانه حدود 13 میلیون دلار اسباب بازی وارد کشور می‌شود.
این در حالی است که صنعت اسباب بازی به عنوان یکی از صنایع پردرآمد کشور نقش مهمی‌ در اشتغالزایی دارد.

در این راستا نیز ارایه تسهیلات مناسب و هدایت صاحبان سرمایه به‌سوی سرمایه‌گذاری بیشتر، تاثیر بسیاری در شکوفایی این بخش دارد.
با توجه به حجم وسیع واردات اسباب بازی به کشور ضرورت دارد، از هم‌‌اکنون در مورد این صنعت تدابیری اندیشیده شود. بنابراین صنعت اسباب بازی باید از صورت فعلی خارج و اداره آن به بخش خصوصی واگذار شود.

مقسومی ‌با بیان این‌که صنعت اسباب بازی مورد بی‌مهری قرار گرفته، می‌گوید: حمایت مناسب از این صنعت موجب ارتقای کیفیت محصولات تولیدی می‌شود.
به گفته او، تولیدکنندگان داخلی در سخت‌‌ترین شرایط تلاش می‌کنند در تولیدات خود به استانداردهای لازم نزدیک شوند و ضروری است تا دولت با تسهیلات مناسب از آنها حمایت کند .

هرچند که هم‌اکنون شورای‌عالی نظارت بر ساخت اسباب بازی، موسسه استاندارد و وزارت بهداشت بر واردات اسباب بازی نظارت دارند، اما در زمان حاضر بخش عمده‌ای از اسباب بازی‌ها با بار مسافران در کشور جا به جا می‌شود.

مقسومی ‌معتقد است: کالاهای غیراستاندارد بازار ایران را قبضه کرده است که این مساله مساعدت و همکاری مسئولان مربوطه را می‌طلبد.
خانواده‌های ایرانی نیز هنگام تهیه اسباب بازی برای فرزندان خود کمتر ویژگی‌ها و استانداردهای لازم را مدنظر قرار می‌دهند که این موضوع قدرت خلاقیت ذهنی کودکان ایرانی را کاهش می‌دهد.