امسال 18فیلم در بخش مسابقه کن 63 حضور دارند که 6 فیلم متعلق به کشور میزبان است. از مابقی آثار نیز سهم کرهجنوبی 2فیلم است و آمریکا، مجارستان، ایتالیا، اوکراین ، تایلند، انگلستان، مکزیک، چین، ژاپن و روسیه هرکدام یک نماینده دارند.
بر این اساس سینمای اروپا به لطف شوالیههای فرانسویاش 11فیلم در بخش مسابقه دارد و سهم آسیا در این میان 5فیلم است. 2فیلم نیز سهم قاره آمریکا میشود و از آفریقا و اقیانوسیه خبری نیست. به هرحال از جمع 6فیلم شوالیهها و 12فیلم لژیونرها، 18فیلم برای کسب ارزشمندترین جایزه سینمایی دنیا به رقابت میپردازند. آنچه در ذیل میآید به معرفیفیلمها و کارگردانهای حاضر در بخش مسابقه شصت و سومین فستیوال فیلم کن میپردازد.
البته کن 63 یک تفاوت اساسی حداقل با دوره پیشین دارد. در کن 62 ترافیک اصلی را کارگردانهای نام آشنا و تقریبا سن وسالدار ایجاد کرده بودند و امسال تقریبا از آن اسامی خبری نیست.
این مهمترین خبر برای جشنواره کن امسال به حساب میآید، چراکه بهنظر میرسد حداقل در این مورد، یعنی حضور چهرههای کمتر شناخته شده در بخش مسابقه، کن به ذات خود برگشته است. از آمریکاییها نیز در این بخش آنچنان خبری نیست. اگرچه کن 63 افتتاحیهاش را با فیلمیهالیوودی آغاز کرد اما رابین هود آخرین ساخته ریدلی اسکات، در این بخش حضور ندارد.
متیو آمالریک (گشت وگذار)
اگرچه برای خود فرانسویها، آمالریک با بردن 3جایزه سزار طی سالهای 1997، 2005 و 2008یک پدیده خلاق و بازیگری سرشناس بهشمار میآید با این همه او را باید بیشتر یک بازیگر بدانیم تافیلمساز. آمالریک 45 ساله در کارنامه حرفهایاش بیش از 60فیلم بهعنوان بازیگر دارد که عمده آنها کمدی هستند؛ چیزی شبیه همینفیلماش که در بخش مسابقه کن امسال قرار دارد؛ فیلمی به اسم گشت وگذار (on tour) که داستانش درباره چند توریست است که به اطراف فرانسه میروند. گشت وگذار شاید به واسطه داستانش یکفیلم جادهای هم باشد. نقش اصلی داستان نیز مردی به نام یواخیم است که خود متیو آمالریک آن را ایفا کرده. گشت وگذار، حدود 111 دقیقه است و حدود 3و نیم میلیون دلار هزینه تولید آن شده است. سابقه کارگردانی آمالریک ناچیز است؛ 3فیلم کوتاه و 3فیلم بلند. به هرحال بهعنوان یکی از نمایندگان سینمای فرانسه، قضاوت درباره گشتوگذار را باید برای بعد گذاشت.
ژاوی بیویس (از خدا و انسانها)
فیلمساز 42 ساله فرانسوی که دست برقضا کشف خود کن هم به شمار میآید، بافیلم «از خدا و انسانها» در بخش مسابقه حضور یافته است. ژاوی، 15سال پیش در حالی که 27 سال سن داشت بافیلم تقریبا طولانی و خوش ساخت «فراموش نکنید شما در حال مردن هستید» شانس دریافت نخل طلای کن را در سال 1995داشت که البته بهآن نرسید ولی موفق شد جایزه هیأت داوران را برای اینفیلم از آن خود کند. ژاوی پیش از این نیز بهعنوان یک استعداد در حال رشد مطرح شده بود.فیلم اول او که یک درام طولانی بود با نام «نورد»، در سال 1991 در جشنوارههای مختلف با استقبال روبهروشد و حتی برای دریافت جایزه سزار نیز نامزد شد. ژاوی در جشنواره فیلم ونیز نیز در سال 2000 با فیلم «برای متیو» و در سال 2005 با فیلم «ستوان جوان» حضوری موفق داشت.
با این حال بازیگری در سینما و همچنین نویسندگی و تهیه کنندگی برای تلویزیون و سینما باعث شد او کمتر روی صندلی کارگردانی بنشیند. 4فیلم بلندی که او ساخته، همگی بااستقبال روبهروشدهاند. از خدا و انسانها، آخرین ساخته ژاوی، یک درام اکشن است درباره 7کشیش کلیسای تراپیست مونک که در سال 1996 در الجزایر ربوده و کشته شدند. مسئولیت این آدم ربایی و قتل عام را گروهی به نام گروه اسلامی الجزایر بهعهده گرفت ولی در داستان اینفیلم، روند تحقیقات این فاجعه پیگیری میشود و مشخص میشود که هیچ سازمان اسلامیای در این کشتار دست نداشته است. از خدا و انسانها 120دقیقه زمان دارد و حدود 5 میلیون دلار هزینه تولید آن شده است.
رشید ابوشارب (خارج از محدوده قانون)
یکـی دیگــر از استعدادهای کشف شده توسط کن، رشید ابوشارب است که با فیلم «خارج از محدوده قانون» در کن امسال حضور یافته. این فیلمساز 51 ساله فرانسوی در سال1991 با ملودرام «چب» در کن درخشید و جایزه جنبی را از آن خود کرد. شارب درکن پنجاه و نهم نیز با درام جنگی «روزهای افتخار» شانس دریافت نخل طلا را داشت که البته به آن نرسید ولی به جایزه جنبی فرانس شالیاس دست یافت. در سالهای اخیر نیز آثار شارب در فستیوالهای معتبر درخشیده که مهمترین آنها نامزدیاش برای دریافت جایزه شیر طلایی جشنواره برلین بهخاطرفیلم رودخانه لندن بود.
خارج از محدوده قانون یک درام اکشن و تاریخی است و داستانش درباره الجزایریهایی است که برای استقلال کشورشان از استعمار و تسلط فرانسه بعد از جنگ جهانی دوم اسلحه بهدست گرفتند. ماجرا بین سالهای 1945 تا 1962 اتفاق میافتد و محور اصلی در روند شکلگیری داستان مربوط به 3 برادر است که هریک به سهم خویش نقشی در این مبارزات طولانی و نفسگیر برعهده داشتند. زمانفیلم حدودا 130 دقیقه است که برای یک اثر جشنوارهای واقعا طولانی است اما آنچه بیشاز هرچیز دیگری در رابطه با خارج از محدوده قانون به چشم میآید بودجه اینفیلم است. رشید ابوشارب برای اینفیلم 20 میلیون دلار هزینه روی دست سازندگان گذاشته که بهطور عرف برای یک کار اروپایی رقمی سنگین است همچنین باید خارج از محدوده قانون را به نوعی قسمت دوم روزهای افتخار دانست؛ اثری که در کن 59 تا مرز کسب نخل طلا نیز خود را بالا کشید.
الخاندرو گونزالس ایناریتو (زیبا)
خالــــق آثــار خـــوشسـاخـت و تحسین برانگیزی مانند «21 گرم» و «بابل» در کن63 بدون شک یکی از شانسهای اصلی تصاحب نخل طلا به شمار میآید. ایناریتو کارگردان مکزیکی تبار 47ساله، پیش از این نیز در کن حضور داشته است. او در سال 2000 برایفیلم «عشق سگی» جایزه جنبی جشنواره کن و در سال 2006 برایفیلم بابل جایزه بهترین کارگردان و جایزه ویژه هیأت داوران را از آن خود کرد. ایناریتو 2نامزدی دریافت جایزه اسکار برایفیلم بابل را نیز در کارنامه دارد. فیلمساز گزیده کار مکزیکی که عمدتا هر 4-3سال یک بارفیلم میسازد این بار با یک درام خاص ظاهر شده است.فیلم او مانند سایر آثارش به تحول آدمی، آزمون و خطای زندگی، رشد یا سقوط و مهمتر از همه به تعالی انسانیت میپردازد.
در «زیبا» به ظاهر با داستانی دمدستی سروکار داریم؛ نحوه زندگی تعدادی آدم خلافکار که تمام کارهایشان از کوچک تا بزرگ غیرقانونی است و در این گیرودار پلیس نیز رد آنها را گرفته است. اما درفیلم ایناریتو دو نفر اصلی ماجرا یعنی دزد و پلیس کسانی هستند که هویت اصلیشان برای هم مشخص نیست، چراکه دوستان دوران کودکی هم هستند و هر دو یکدیگر را همچنان در دنیای معصوم کودکی تصور میکنند. زیبا با 140 دقیقه زمان، مانند دیگرفیلمهای ایناریتو، یک اثر طولانی است که اگر به خوش ساختی دیگر آثار او باشد به مذاق تماشاگران و منتقدان خوش خواهد آمد. طرفه اینکه بازیگر نقش محوریفیلم کسی نیست جز خاویر باردم.
مهمت صالحهارون (ناله مرد)
اگــــر عـمـده کـارگـــردانهــای فرانسوی که اعتباری بهدست آوردهاند را باید کشف کن بدانیم، اما صالحهارون کشف جشنواره فیلم ونیز است؛ فیلمساز 49 ساله فرانسوی که اصالتا اهل چاد در قاره آفریقاست، هر آنچه ساخته به نوعی به این کشور برمیگردد؛ یا محل وقوع داستان در چاد میگذرد یا قهرمان فیلم اهل چاد است. فیلم «خداحافظ آفریقا» او که در سال1999 در ونیز جوایز جنبی را بهدست آورد و همچنینفیلم دیگرش با نام «فصل خشک» که در سال 2006 در ونیز خوش درخشید، هر دو داستانی مرتبط با چاد داشتند، پس جای تعجب نیست کهفیلم اخیر او با عنوان a screaming man نیز که یک درام جنگی است در کشور چاد رخ دهد.
قهرمان داستان یک شناگر قهرمان جهان است که بازنشسته شده. عجیب است که عمده آثار فرانسوی امسال جنگی از کار درآمدهاند. با این همه هیچ شانسی برای صالحهارون که در خود فرانسه هم ناشناس است باقی نمیماند. اینفیلم 2میلیون دلار هزینه تولید داشته و 100دقیقه نیز زمان دارد.
ایم سانگ سو (خدمتکارخانه) تریلر 106 دقیقهای «خدمتکار خانه»
را ایمسانگ سوی 48سالــه از روی یکفیـلم کـرهای دیگر بازسازی کرده است. سانگ سو در جشنواره ونیز سال 2003 و با فیلم «همسر یک وکیل خوب»، شناخته شد؛ اثری که برایش نامزدی شیر طلایی ونیز را بههمراه داشت. به غیر از این کار درخوری از او نمیتوان سراغ گرفت.
خدمتکار خانه یک اثر پر از رفتارهای رمز و راز آلود است که جوابی برای آنها نیست. دختری که بهعنوان خدمتکار خانه در منزلی مشغول به کار شده، درظاهر بهجای رسیدگی به امور جاری خانه مجبور است پارانویای برخی از اعضای منزل را مشاهده کند. هر کدام نیز بهگونهای با ترسها، امیدها و آرزوهای سرکوب شده خود گرفتار آمدهاند. و سرآخر معلوم نیست که حضور او به این پارانویا دامن میزند یا فرصتی برای بهبودی و امید بخشی به اعضای خانواده فراهم میآورد.
عباس کیارستمی (کپی برابر اصل)
کشف ایرانی کن امسال با فیلم خاصی به فرانسه آمده است؛ فیلمی که مدتها از ساخت و سازش صحبت به میان میآمد و ژولیت بینوش بازیگر اسکار برده فرانسوی نیز به خواسته و تقاضای خود، در این کار عباس کیارستمی به ایفای نقش پرداخته است؛ فیلمی که تابستان گذشته در توسکانی کلید خورد و حدود 2و نیم میلیون دلار هزینه ساختش شد. درام 106 دقیقهای عباس کیارستمی، فیلمساز 69ساله ایرانی تاحدی غافلگیرانه است؛ یک نویسنده میانسال انگلیسی برای ارائه و رونمایی از آخرین کتابش به همراه یک دختر جوان فرانسوی عازم یکی از شهرهای ایتالیا میشوند.
کیارستمی که با فیلم «زیر درختان زیتون» نامزد نخل طلای کن 94 بود، 3سال بعد برای «طعم گیلاس» این جایزه را به دست آورد و به نوعی کشف کن در میانسالی نام گرفت. او حالا ابتدای کهنسالی دوباره به کن آمده و شاید مانند کن لوچ نصیبی هم برای سینمای ایران به همراه بیاورد. اگرچه «کپی برابر اصل» در بسیاری از منابع محصول ایران ذکر نشده و آن را محصول فرانسه، ایتالیا و بلژیک میدانند. گفته میشود که اگرچه زبان فرانسوی گویش اصلیفیلم است اما زبان فارسی نیز درفیلم به کار میرود.
تاکاشی کیتانو (خشونت)
فیلمساز 63 ساله ژاپنی که 11 سال پیش برایفیلم «کیکوجیرو» در کن 1999، نامزد جایزه نخل طلا شده بود، پس از یک دهه این بار نیز با فیلمی در همان ژانر به میدان آمده است. در همه این سالها کیتانو آنچه ساخته یا در آن بازی کرده به نوعیفیلمهای اکشن جنایی بودهاند که البته تعدادی از آنها آثار درخوری هم بودهاند. همچنانکه فیلم «زوتاچی» او که در همین ژانر بود، در ونیز 2003 نامزد دریافت شیر طلایی شد. «خشونت» که یک تریلر جنایی معمایی است، 109 دقیقه است و داستانش مربوط به گنگستر پا به سن گذاشتهای به نام اوتومو است که نمیتواند شرایط حال حاضر دنیای تبهکاران را تحمل کند. نقش کلیدی اوتومو نیز توسط کیتانو ایفا میشود. کیتانو به هرحال سهمیه سینمای آسیاست اما چقدر میتوان به اینفیلم امید بست ؟
لی چانگ دونگ (شعر)
کمدی رومانس 140دقیقهای «طلوع مرموز» یکی از نامزدهای دریافت نخل طلای کن شصتم بود. لی چانگ دونگ کارگردان 55 ساله اهل کرهجنوبی، حالا با فیلم دیگری به نام «شعر» در کن حاضر شده است؛ یک درام سنگین با 145 دقیقه زمان که به زندگی زنی کهنسال میپردازد که در روزهای آخر عمر به درک تازهای از زندگی دست مییابد. قصه فیلم دستنوشته خود لی چانگ دونگ است و داستانی اوریجینال درباره دخترانی است که در دهه 60 در کره آن روزگار که زیر سختترین شداید قرار داشت به شعر بهعنوان یک پدیده امیدبخش نگاه میکردند و با خواندن شعر آنگونه الهام میگرفتند که صبورتر، امیدوارتر و مصممتر به آینده نگاه کنند.
مایک لی (سال دیگر)
برنده نخل طلای کن در سال 1996 برایفیلم «رازها و دروغها» که پیش از این نیز در کن 1993 جایزه بهترین کارگردان را برایفیلم «عریان» به دست آورده بود، یکی از سرشناسترین فیلمسازان و یکی از معتبرترین آنها در کن 63 است. مایک لی 6 بار نامزد دریافت جایزه اسکار شده و از دیگر جوایز جشنوارههای معتبر نیز دستش خالی نیست ؛ با این همه و در 68 سالگی همچنان پرکار نشان میدهد.
تخصص مایک لی ساخت ملودرامهای اجتماعی است و خانواده یکی از مهمترین اجزای فیلمهای او به حساب میآید. فیلم «ورا دریک» را به خاطر دارید؟ مایک لی استاد نمایش بیم و امید در خانوادههاست و عمدتا با نگاهی مثبت به این قضیه داستانهایش را میسازد. «سال دیگر»، آخرین ساخته او که 129 دقیقه زمان دارد، یک اثر مستقل محض است که تنها با 3میلیون دلار ساخته شده است.
عجیب اینجاست که این برای نخستین بار است که مایک لی هیچ اطلاعاتی از فیلمش بروز نداده است و حتی پوستری برای آن در نظر نگرفته. این مهم شاید با مرگ تهیهکننده و همراه همیشگی آثار او یعنی سیمون ویلیامز در 3 ماه پیش مرتبط باشد.
داگ لیمان (بازی عادلانه)
کارگردان اکشنهای پرفروش و خوش ساختی مانند «هویت بورن»، «خانم و آقای اسمیت» و «جامپر»، با تریلر اکشن و بیوگرافیک «بازی عادلانه» به کن آمده است. داگ لیمان 44ساله که عمدتا به واسطه ثروتش وارد کار سینما و سپس تهیهکنندگی و سرانجام کارگردانی شده بعد از ساخت و ساز آثار پرفروش و البته خوش ساخت، تصمیم گرفته کمی اعتبار هنری برای خودش دست و پا کند و حالا با حضور در کن 63 تا همین الان به بزرگترین افتخار زندگی دست یافته است. لیمان هیچ جایزهای از هیچ جشنواره معتبر یا حتی متوسطی در دست ندارد اما حالا او در میانسالی بهدنبال گمشدهاش میگردد، آنهم بافیلمی که بوی هالیوودیاش سراسر کن را برداشته است.
بازی عادلانه داستانی دوخطی و سرراست دارد و علیالظاهر درباره یک شخص حقیقی است. قصه درباره یک مامور مخفی سازمان «سیا» است که مجبور شده از هویت اصلیاش استفاده کند و همین مخاطرات بسیاری را برای خود و خانوادهاش به همراه داشته است.
همه اینها درباره این اکشن 104 دقیقهای به کنار، باید به حضور شان پن و نائومی واتس در بازی عادلانه اشاره کرد؛ 2نفری که تقریبا 2سال است فیلم جدیدی از آنها دیده نشده و حضور بازی عادلانه در کن برای علاقهمندانشان پن میتواند خبر خوبی باشد، چرا که خود وی نیز در آنجا حاضر خواهد بود.
دانیل لوچتی (زندگی ما)
نماینده سینمای ایتالیا در کن 63 خود از استعدادهایی است که در کن کشف شده است. لوچتی حدود 20 سال پیش در کن 1991 با فیلم «پورتابورس» نامزد دریافت نخل طلا شده بود و حالا با فیلم «زندگی ما» شانس خود را میآزماید.
لوچتی 50 ساله از همنسلان نانی مورتی به شمار میآید که درست یا غلط به نوعی روشنفکران سینمای ایتالیا محسوب میشدند. درام 93 دقیقهای او که حدود 7 میلیون دلار هزینه ساختش شده یک کمدی درام اجتماعی است.
نیکیتا میخالکوف (سوزان در کنار خورشید 2)
پرچمدار حال حاضر سینمای روسیه و یکی از وارثان بزرگان سینمای شوروی سابق، نیکیتا میخالکوف است که حالا در 65 سالگی در واپسین سالهای کار حرفهای، هرچه میسازد یکی بهتر از دیگری از کار درمیآیند.
میخالکوف که حدود 25سال پیش در کن سال 1987چهره شد و با فیلم «چشمان سیاه» نامزد دریافت نخل طلای کن شده بود، در تمام این سالها بیشتر به بازیگری پرداخت تا کارگردانی. در واقع پس از ساخت «آرایشگری از سیبری» در سال1996 میخالکوف چیزی حدود 11 سال کارگردانی را کنار گذاشت تا اینکه در سال 2007 با فیلم تحسین شده «12» دوباره آفتابی شد. میخالکوف که از تمام جشنوارهها دست پر آمده اگرچه تاکنون فقط توانسته دوبار نامزدی نخل طلای کن را تجربه کند با این همه، جوایز مهمی مانند جایزه ویژه هیأت داوران را در کن 94 تصاحب کرده است، آنهم برای قسمت اول همینفیلم.
قسمت اول «سوزان در کنار خورشید» به اسکار و دیگر جوایز مهم هم رسید. حالا میخالکوف امید دارد «سوزان در کنار خورشید 2» نخل طلا را برایش به ارمغان بیاورد و کاری که 16سال پیش نیمهتمام ماند با موفقیت به پایان برسد. در واقع اگر این اتفاق بیفتد یک نوستالژی تاریخی و حتی باورنکردنی رخ داده است؛ اینکه کارگردانی با فیلمی در بخش مسابقه کن شرکت کند و نامزد دریافت نخل طلا شود و یک دهه و نیم بعد با ساخت قسمت دوم اینفیلم بتواند به نخل طلا برسد.
کورنل ماندروزو (پروژه فرانکشتاین)
ماندروزوی 35 ساله بهعنوان نماینده سینمای مجارستان خود از کشفهای کن است. او در کن 2005 در بخش جنبی حضور داشت. تریلر درام 118دقیقهای او با نامهای «صاعقه خورشید» یا «پروژه فرانکشتاین»، درباره پسری است که بعد از مدتها به خانه پدریاش بازمیگردد اما آنچنان که باید کسی او را تحویل نمیگیرد و خوش آمدی به او گفته نمیشود. او تمام همت خود را مصروف این مهم میکند تا بتواند عشق خانوادهاش را بهدست بیاورد.
آپیشاتپونگ وراستکول (عمو بونمی، کسی که با دنیای مردگان میتواند حرف بزند)
فیلمساز 39 ساله تایلندی یکی از جدیدترین کشفهای کن به شمار میآید. او در کن 56 نامزد نخل طلا و در کن 58 برنده جایزه ویژه هیأت داوران شده است.فیلم او با نام طولانیاش، یک کمدی 93دقیقهای است؛ همین.
وانگ ژیائوشو (کونگینز آبی)
فیلمساز 43ساله چینی که سال 2005 برای فیلم «رویاهای شانگهای» نامزد دریافت نخل طلا شده بود، اسمش بر سر زبانها افتاد. وانگ پیش از این و در اواسط دهه 90 در جشنوارههای مستقل درخشیده بود اما فرصتی که کن در اختیارش گذارد، فرصتی طلایی بود. او در جشنواره برلین 2007 نیز با فیلم تحسین شده «عشق و اعتماد» نامزد دریافت خرس طلایی بود که به آن دست نیافت اما خرس نقرهای را دریافت کرد. «کونگینز آبی» یک درام 95 دقیقهای است و از قصه فیلم اطلاعاتی در دست نیست.
برتراند تاورنیه (پرنسس مونت پرسیه)
در مورد فیلمسازی فرانسوی که 30سال پیش برای فیلم خوش ساخت «تعطیلات یک هفتهای» نامزد دریافت نخل طلای کن شده بوده چه میشود گفت؟ تاورنیه 3 بار دیگر برای دریافت نخل طلا شانس داشت اما هربار به همان نامزدی قناعت کرد، اگرچه جوایز جنبی مهمی مثل جایزه ویژه هیأت داوران یا جایزه بهترین کارگردان را از جشنواره کن گرفته است.
از برلین و بفتا و ونیز و جشنوارههای مستقل دیگر هم او جایزههای اصلی را برده، اما در وطن خودش او هنوز به نخل طلا نرسیده است. تاورنیه حالا در 68 سالگی با یک فیلم تاریخی به صحنه آمده است. «پرنسس مونت پرسیه» داستانش مربوط به قرن شانزدهم و در خلال جنگهای مذهبی آن دوران رخ میدهد. یک پرنسس در حالیکه قرار است با یک صاحب منصب و شاهزاده فرانسوی ازدواج کند و قول و قرارها را نیز گذاشتهاند، ناگهان خود را عاشق مردی دیگر میبیند که از هر لحاظ مغایر با خانواده اوست. دین و مذهب او و مرام و منش آن مرد اصلیترین چالش است و انتقامجویی خواستگار اول نیز مزید برعلت است تا در کنارجنگ و خونریزی یک انقلاب درون خانوادگی نیز روی دهد.
سیویکمین فیلم تاورنیه 135 دقیقه زمان دارد که برای یکفیلم تاریخی منطقی بهنظر میرسد و چیزی حدود 20 میلیون دلار هزینه ساخت آن شده است. آنچه باعث نگرانی است، بیتوجهی تاریخی و ذاتی کن به فیلمهای تاریخی است. باید دید سرنوشت تاورنیه با کن چگونه رقم خواهد خورد. آخرین بار در سال1990 بود که تاورنیه با فیلم «نوستالژی پدری» نامزد دریافت نخل طلای کن شده بود. حالا 20سال میگذرد و هنوز شانس باقی است.
سرگئی لوزنیتسا (تو، جوای) فیلمساز 40ساله اوکراینی که سابقه حضور در جشنوارههای مستقل کوچک را دارد و از او در کشورش به عنوان یکی از پرکارترینها یاد میشود، چرا که اگرچه از سال 2000 وارد کار سینما شده اما در این 9سال 12فیلم ساخته است. فیلم 125 دقیقهای او یک ملودرام اجتماعی خانوادگی است.