شیوههای جذب مخاطب و بررسی روشهای مقابله، بررسی تأثیرپذیری اقشار مختلف از شبکههای ماهورهای فارسیزبان، آسیبشناسی و واکاوی تهدیدات این شبکهها برای مسئولان و رسانه ملی و ارائه راهکاری اجرایی، از سوی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد که طی آن اعلام شد 3هزار تا 3هزار و500 شبکه ماهوارهای در ایران قابل دریافت است.
صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران، در این نشست با اشاره به دغدغههای موجود درباره برخی شبکههای ماهوارهای گفت: پرسش اساسی این است که آیا بیبیسی و VOA هستند که در ایران تحول میآفرینند؟ آیا ماهوارهها تحولات و رویدادها را ایجاد میکنند یا اینکه رویدادها ایجاد میشوند و ماهوارهها آنها را منعکس میکنند؟
زیباکلام اظهار کرد: این نگاه ایدئولوژیکزده و سیاستزده به نقش رسانههای گروهی مبنی بر اینکه این رسانههای خارجی هستند که به مردم میگویند که چه کار بکنید و چکار نکنید و خود مردم از خودشان شعور و ارادهای ندارند و مینشینند تا بیبیسی و VOA برای آنها خط تعیین کنند، ریشه همه مشکلات، گرفتاریها و مصیبتهای برخورد با رسانهها در ایران است.
وی خاطرنشان کرد: ممکن است این پرسش را از من بپرسند که یعنی کسانی که VOA را میگردانند و در آن شبکه تحلیل میکنند آدمهایی خوبی هستند و خطمشی سیاسی ندارند و برای بشریت و انسانیت آمدهاند؟ نه! من عقلم میرسد که آنها خط سیاسی و نگاه سیاسی دارند و مثل من و شما هستند و از خودشان فکر و اندیشه سیاسی دارند و گروهی را به گروه دیگر ترجیح میدهند. بیبیسی، صدا و سیما، صادق زیباکلام و همه ما اغراض و تمایلات سیاسی داریم ولی پرسش اساسی این است که آیا فقط میخواهیم این اغراض را افشا کنیم؟
وی با بیان اینکه این نگاه و فرضیه توطئه به رسانههای خارجی موجب شده است که ابعاد دیگر مباحث رسانه مغفول بماند، تصریح کرد: متأسفانه ما نیامدهایم بگوییم که این شبکهها چه تأثیرات فرهنگی دارند؛ چراکه تمام توجه ما فقط توجه صرف سیاسی شده است و حتی 99/99درصد برنامههای صدا و سیما که میخواهند اینها را افشا کنند، سیاسی است. لذا بهنظر من نه تنها از منظر رویکرد و نگاه در رابطه با رسانههای بیگانه ضربه خوردهایم بلکه تاکتیکهای رویارویی ما هم عملا دچار ضعف است.
این استاد دانشگاه با اشاره به شبکه فارسی صدای آمریکا اظهار کرد: از بعد از 22خرداد بنا به دلایلی تصمیم گرفتم که با VOA و بیبیسی فارسی همکاری نکنم و نکردم. وی ادامه داد: نکته جالب این است که در بسیاری از موارد به دلایلی ترجیح میدادم که در برنامه VOA شرکت نکنم ولی چیزی که برای نخستین بار میخواهم بگویم این است که اصرار و تکرار آنها این بود که من شرکت کنم و البته من اکثرا میگفتم نه، تا اینکه یک شب عصبانی شدند و پشت تلفن به من گفتند که آقای دکتر شما خیلی برایمان ناز میکنید و بعد گفتند با اینکه میدانیم شما نهایتا از نظام دفاع میکنید، میدانید که چرا ما اصرار داریم در برنامه ما شرکت کنید؟ دلیل این امر این است که شما برای ما مخاطب جمع میکنید وگرنه ما نه عاشق شما و نه خاطرخواه شما هستیم، برای ما این مهم است که حجم ایمیلها، تلفنها و مخاطبان ما بیشتر شود.
وی تأکید کرد: آنها هم در تجزیه و تحلیل نهایی خود مثل هر رسانه دیگری بهدنبال این هستند که ببینند به چه شکلی میتوانند برای خود مخاطب بیشتری داشته باشند. تخصص من که رسانه نیست ولی خانمها و آقایانی که تخصص شما رسانه است، بهنظر شما با رسانهای که بزرگترین دغدغهاش این است که چطور مخاطب بیشتری را پای برنامههای خود بکشاند چطور باید برخورد کرد؟ آیا راه، غیر از این است که باید از سلاح خودش علیه خودش استفاده کرد؟
زیباکلام با انتقاد از برخورد مسئولان در رابطه با بحث ماهوارهها گفت: پرسش من این است که مسئولان مربوطه آیا هرگز فکر کردهاند که چطور میشود مخاطبان اینها را از آنها گرفت یا کم کرد؟ بهنظر من هرگز این فکر برای مسئولان مطرح نشده است؛ چراکه همانطور که ابتدای صحبتهایم گفتم فقط یک نگاه صرف سیاسی و ایدئولوژیک مطرح است و مسائل دیگر اصلا مطرح نیست.
وی ادامه داد: اگر نظر من را بخواهید، من معتقدم که رسانههایی مثل VOA نان بیهمتی ما را میخورند. شما VOA و بیبیسی فارسی را با هم مقایسه کنید. بهنظر من حتی یک کور و کر هم میتواند بگوید که نمیتوان از نظر حرفهای VOA و بیبیسی را با هم مقایسه کرد. من معتقدم بسیاری از کسانی که هم VOA و هم بیبیسی را میبینند به اخبار بیبیسی اعتماد و استناد بیشتری میکنند. من متوجه شدهام که بیشتر مردم VOA را از باب عادت نگاه میکنند. بهنظر من شبکه VOA نه بهلحاظ حرفهای و نه به لحاظ خبری اصلا موفق نیست ولی نان بیکفایتی من و شما را میخورد.
در ادامه این نشست بنیهاشم، رئیسگروه ارتباطات دانشکده صداوسیما با اشاره به برخی تأثیرات شبکه ماهوارهای فارسیوان، گفت: سازوکار عملیات رسانهای در این شبکه همانند سایر رسانهها بر پایه 2وجه اصلی است؛ اول هدایت و جهتدهی انگیزهها و هیجانات مخاطبان و دوم ساماندهی ماهیت و کیفیت یادگیری مخاطبان.وی با اشاره به برخی آمارها درباره میزان و نحوه استفاده مردم ایران از ماهواره، اظهار کرد: میانگین تماشای شبکههای ماهوارهای فارسیزبان در کشور حدود 2ساعت ونیم در روز است که از این میان 48درصد به فیلمهای سینمایی و سریالها علاقه دارند. در میان شبکههای فارسیزبان درصد مشخصی از مخاطبان به شبکه فارسیوان علاقه دارند، آن هم در شرایطی که هنوز این شبکه به یکسالگی خود نرسیده است.
وی با پخش بخشهایی از برخی سریالهای پخش شده در شبکه ماهوارهای فارسیوان در سالن همایش، به مالکیت این شبکه اشاره کرد و گفت: شبکه فارسیوان توسط کمپانی استار متعلق به شرکت نیوزکورپوریشن اداره میشود که یک یهودی استرالیایی به نام روپرت مرداک، مالک آن است. وی در سالهای اخیر بهشدت به صنعت سودآور تلویزیونهای ماهوارهای علاقهمند شده است.
رئیس گروه ارتباطات دانشکده صداوسیما همچنین به بیان برخی تأثیرات منفی اجتماعی شبکه فارسیوان روی مخاطبان ایرانی پرداخت و یادآور شد: مدتی پیش شبکه تلویزیونی فارسیوان در راستای ترویج نام جعلی خلیج عربی که از اهداف مغرضانه برخی کشورهاست، همایشی را با عنوان خلیج عربی برگزار کرد.