تغذیه ناقص و رژیم غذایی نامناسب سبب کمبود یا فقدان یک یا چند ویتامین می‌شود و به بیماریهای مختلف می‌انجامد.
ویتامین‌ها سوخت و ساز بدن را تنظیم می‌کنند و تنها کمبود یک ویتامین می‌تواند، تمام بدن انسان را به مخاطره اندازد. خوب است بدانید که بیشتر ویتامین‌ها از منابع اصلی طبیعی استخراج می‌شوند و اگر هر فرد ی در برنامه غذایی خود هرم غذایی را رعایت کند، به اندازه کافی به بدن خود ویتامین می‌رساند مگر اینکه به‌دلیل عدم‌جذب بدن و یا بیماری که نیاز بدن به ویتامین‌ها را بیشتر می‌کند فرد مجبور به استفاده از مکمل‌های ویتامین شود؛ درغیر این صورت مصرف خودسرانه ویتامین‌ها نه‌تنها برای سلامتی مطلوب نیست گاهی عوارض جبران‌ناپذیری نیز در پی خواهد داشت.
بسیاری از ویتامین‌ها قابل ذخیره شدن در بدن نیستند؛ از این‌رو می‌توان گفت که بدن ویتامین‌های افزون بر نیاز خود را به راحتی دفع می‌کند.
برای مثال دلیلی ندارد یک جوان 20 ساله که تغذیه مناسبی نیز دارد، ویتامین مصرف کند؛ چون افرادی نیاز به مصرف ویتامین دارند که یا بدن آنها قادر به جذب ویتامین نیست یا به‌علت بیماری، ویتامین کمی را دریافت می‌کنند.
کلسیم در مواقع نیاز بدن به این ماده باید مصرف شود. به‌عنوان نمونه فرد بر اثر خوردن دارویی دچار کمبود کلسیم می‌شود یا زنان پس از یائسگی و دادن آزمایش تراکم استخوان با تجویز پزشک کلسیم مصرف می‌کنند. در این میان افرادی که با مشکل جذب کلسیم مواجه هستند همیشه باید این ترکیبات را مصرف کنند اما اگر اشخاص سالمی مانند مردان، خودسرانه ویتامین بخورند ممکن است دچار عوارضی شوند.
برخی افراد ترکیباتی مانند روی و کلسیم را خودسرانه و با قیمت‌های زیاد خریداری می‌کنند اما این کار دور ریختن پول است؛ چرا که برای ساخت آنها از موادی مانند اسانس استفاده می‌شود که ممکن است نه تنها اثر مثبت بر سلامت نداشته باشد بلکه عوارضی نیز در پی دارد.
مصرف خودسرانه مکمل‌های مولتی‌ویتامین مطلقا توصیه نمی‌شود زیرا با رعایت اصول هرم غذایی، نیازی به مصرف مولتیویتامینها باقی نخواهد ماند.
ویتامین‌های محلول در چربی و آب با رعایت اصول هرم غذایی به اندازه کافی به بافت‌های بدن می‌رسد و مصرف خودسرانه مکمل‌های مولتی‌ویتامین تنها هزینه بیشتر برای مصرف‌کننده دارد.
احتمال مسمومیت درصورت مصرف مکمل‌های مولتی‌ویتامین وجود دارد زیرا ویتامین‌های محلول در چربی موجود در این مکمل‌ها در بافت‌های بدن باقی می‌ماند و علاوه بر مسمومیت ممکن است به ریزش مو، کاهش وزن و مشکلات پوستی منتهی شود.
متأســفانه هـــم‌اکنون انــواع مولتیویتامینها به‌وفور در جامعه یافت می‌شود، به‌طور مثال به بهانه سودمند بودن ویتامینE افراد مختلف به مصرف آن مبادرت می‌ورزند درحالی‌که نیاز خود به این ویتامین را با خوردن 2 عدد گردو در روز و دو وعده ماهی در هفته می‌توانند تأمین کنند.
پژوهشگران درباره مصرف خودسرانه ویتامین C در ورزشکاران هشدار می‌دهند. بر خلاف باور بسیاری از ورزشکاران، مصرف ویتامین C نه تنها باعث بهبود عملکرد ورزشی نمی‌شود، بلکه حتی میزان تطابق بدن و پاسخ عضلات را به ورزش‌های استقامتی کاهش می‌دهد.
پژوهشگران اخیرا با بررسی تعدادی مرد که در یک برنامه ورزشی استقامتی 8 هفته شرکت کرده بودند و تعدادی از آنها روزی یک گرم ویتامینC می‌خوردند، متوجه شدند میزان استفاده عضلات از اکسیژن و تطابق بدن با ورزش در مردانی که ویتامین C نمی‌خوردند، 22درصد بیش از مردانی است که به‌طور خودسرانه ویتامینC مصرف می‌کنند.
با وجود اینکه ویتامین‌ها برای سلامت بدن مفید هستند، مصرف ویتامین E به‌ویژه برای افرادی که ناراحتی قلبی دارند ممکن است عوارضی داشته باشد.
متخصصان معتقدند که برخلاف تصورات گذشته این ویتامین نقشی در سالم نگاه داشتن سرخرگ‌ها و جلوگیری از سکته قلبی ندارد.
با توجه به اینکه در برخی از قرص‌های مکمل ویتامین E بتاکاروتن نیز وجود دارد ترکیب این دو ماده می‌تواند به سلامت قلب صدمه بزند ومصرف زیاد آن مشکلاتی را برای افراد ایجاد می‌کند.
احتمال بروز ناراحتی‌های قلبی در افرادی که دائم در حال استفاده از ویتامین E هستند بیشتر از افرادی است که از این ویتامین استفاده نمی‌کنند.
کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که استفاده از هر گونه ویتامین به شکل قرص یا کپسول و پودر باید حتما طبق تجویز پزشک متخصص انجام گیرد.
عاقلانه رفتار کنید!
علاوه بر مواد معدنی، ویتامین‌ها نیز مورد نیاز بدن هستند؛ زیرا بدون حضور آنها در غذا، سلامتی و تعادل اعضای بدن ناپایدار می‌شود و در اعمال حیاتی اختلالاتی ایجاد می‌شود و عوارضی بروز می‌کند که گاه منجر به مرگ می‌شود.ویتامین‌ها سبب تسهیل سوخت و ساز بدن، اسیدهای آمینه، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها می‌شوند و رشد و نمو و ترمیم سلول‌های بدن را میسر می‌سازند.
برخی از ویتامین‌ها سبب جذب مواد‌غذایی در روده می‌شوند و بعضی نیز به‌عنوان کاتالیزور عمل می‌کنند. عمل آنها روی بافت‌های اپی‌تلیال و همچنین استخوان بوده و در مجموع هر کدام از آنها از بروز یک عارضه جلوگیری می‌کند.کارشناسان تغذیه معتقدند که، گرچه هر ویتامینی به مقدار بسیار اندکی برای رفع نیاز بدن کافی است ولی باید گفت که نگرانی مردم از کمبود ویتامین، چندان هم بی‌پایه نیست.
غذایی که می‌خوریم اگر متنوع باشد، ویتامین‌های ضروری را خودبه‌خود به بدنمان می‌رساند اما اشکال این است که بسیاری از مردم در انتخاب خوراک خود، عاقلانه رفتار نمی‌کنند؛ یعنی رعایت نمی‌کنند که غذایشان متنوع باشد. همچنین از غذاهای اساسی و مهمی که ویتامین‌ها را برایشان تأمین کند، غافلند. به چنین افرادی باید مقداری ویتامین اضافی بخورانیم تا جبران کمبودشان بشود.
ویتامین‌ها را به دو دسته مهم، شامل ویتامین‌های محلول در آب و ویتامین‌های محلول در چربی، تقسیم کرده‌اند. ویتامین E، ویتامین K، ویتامین D، و ویتامین A را محلول در چربی و ویتامین C و ویتامین‌های گروه B را محلول در آب دانسته‌اند.
