بهطور معمول هم، این جمله، نقل قول ثابت اکثر گفتوگوهای شهروندان معطل در ترافیک تهران است؛ شهروندانی که وقتشان، نه تنها در ترافیک، هدر میرود بلکه مقداری از آن هم صرف پیدا کردن محل مناسب پارک میشود. براساس آمار ارائه شده از سوی بعضی از کارشناسان حوزه شهری، در تهران روزانه بیش از یک میلیون خودرو برای پیدا کردن جای پارک مناسب بین ۱۵ تا ۳۵ دقیقه وقت صرف میکنند. از طرف دیگر هم، اگر در جزئیات دقیقتر شویم، ردپای کمبود پارکینگ در عوامل تأثیرگذار بر ترافیک تهران پیدا میشود. گرچه سهم این کمبود در مشکلات ترافیکی پایتخت ايران، 3 درصد بیان شده اما همین مقدار اندک به چشم شهروندان تهران، بیش از اینها، آمده است.
طبق تحقیقات میدانی «مرکز تحقیقات و مطالعات رسانهای» همشهری در مورد کمبود پارکینگ در تهران ( سال 1387)، 39 درصد از پاسخدهندهها کمبود پارکینگ را دلیل 26 تا 50 درصد از مشکلات ترافیکی تهران عنوان کردهاند و حتی 18 درصد هم این سهم را بین 76 تا 100درصد دانستهاند.
شاید بتوان گفت که یکی از دلایل تفاوت فاحش بین سهم واقعی کمبود پارکینگ در مشکلات ترافیکی و آنچه در نظر تهرانیها آمده است به اتلاف وقتشان در پیدا کردن جای پارک مناسب برگردد و همان 15 تا 35 دقیقه برای این «سیاه بینی» کافی باشد. گرچه به هر حال، نمیتوان منکر این موضوع شد که شهری را که با طعنه تشبیه به پارکینگ کردهاند، خود با مشکل کمبود پارکینگ و نبود پارکینگهایی با سیستمهای پیشرفته روبهرو است.
جادوی بوداپست
شاید بسیاری بر این باور باشند که «غیب کردن»، تنها از عهده دیوید کاپرفیلد بر میآید اما اگر سری به میدانی معروف در بوداپست مجارستان بزنید، اثری از حقههای کاپرفیلدی را هم میتوانید در آنجا ببینید. در شمال این میدان، خیابانی قرار دارد که اثری از هیچ ماشین پارک شدهای در آن دیده نمیشود، درصورتیکه تعدادی از عابران این خیابان، ماشینشان را در آنجا پارک کردهاند.
اگر سری به زیر این خیابان بزنید، ذهنتان دیگر ایدههای شعبده بازی را کنار میگذارد و با یک پارکینگ چند طبقه هوشمند مواجه میشود. برای ورود به این پارکینگ زیرزمینی باید از ورودی زیرگذر مانند واقع در خیابان مجاور استفاده کرد. این پارکینگ، 4 طبقه دارد که ظرفیت هر طبقه، 101 ماشین است.
از آنجایی که این پارکینگ طبقاتی هوشمند است، راننده تنها باید اقدامات اولیه را انجام دهد و انتخاب محل مناسب و قرار دادن ماشین در یکی از 404 محل پارک را پارکینگ برعهده دارد. اقدامات اولیه به این صورت است که راننده باید ماشین خود را در یکی از 10 محل مخصوص که برای این کار در نظر گرفته شده است، قرار دهد. محلهای پارکی که شخص دیگری از آنها استفاده نمیکند یا به قول عام خالی هستند، با چراغ سبز مشخص شدهاند.
ماشین باید بهطور کامل و درست در محل مناسب قرار گیرد و این موضوع توسط اسکنرهای لیزری چک میشود و توسط نوشتاری که روی یک نمایشگر نمایان میشود به راننده پیغام میدهد که ماشین درست پارک شده است. سپس راننده با استفاده از دستگاهی که در بیرون محل پارک قرار دارد به چند سؤال جهت اطمینان از امنیت پارک شدن، جواب میدهد و در آخر قطعهای مانند ژتون از دستگاه میگیرد.
بعد از این، پروسه پارک بر عهده پارکینگ است که این فرایند توسط دوربینهای مداربسته کنترل میشود. ماشین مورد نظر توسط یکی از 5 بالابر عمودی به یکی از طبقات برده میشود و در آنجا توسط یکسری جابهجاییهای افقی در محل مناسب پارک میشود.
برای گرفتن ماشین از پارکینگ لازم است توسط دستگاهی که برای این منظور تعبیه شده و ژتونی که هنگام پارک کردن، داده شده هزینه پارکینگ پرداخت شود و حداکثر باید 4دقیقه منتظر ماند تا ماشین در جایگاههای مخصوص، تحویل داده شود.
انواع پارکینگ
در دنیای امروز و در کشورهای مختلف جهان از انواع گوناگون پارکینگ استفاده میشود که بعضی از آنها در اکثر کشورها مورد استفاده قرار میگیرد و بعضی دیگر فقط در کشورهای پیشرفته دیده میشود. در کتاب
« مهندسی ترافیک»، تالیف دکتر «جلیل شاهی»، پارکینگها به 6 دسته تقسیم شدهاند که در ادامه بهطور مختصر به آن اشاره میشود:
پارکینگ خیابانی: استفاده وسایل نقلیه از سطح خیابانها بهعنوان پارکینگ، هنگامی مشکل چندانی ایجاد نمیکند که تعداد این وسایل در شهر نسبت به ظرفیت خیابانها کم باشد. مواقعی که ظرفیت خیابان برای عبور وسایل نقلیه کافی نیست باید از توقف وسایل نقلیه در آنجا جلوگیری کرد. از طرف دیگر بهدلیل عادت مردم به استفاده از سطح خیابانها بهعنوان پارکینگ، کمبود پارکینگهای عمومی و خصوصی و همچنین افزایش تعداد وسایل نقلیه و جلوگیری کامل و تمام وقت از پارک اینگونه وسایل در خیابانها بسیار دشوار است؛ بنابراین، بهکار گرفتن مدیریت ترافیک برای استفاده از سطح خیابانها بهعنوان پارکینگ بسیار اهمیت دارد.
پارکینگ همسطح: پارکینگ همسطح به قطعه زمینی اطلاق میشود که صرفنظر از شکل آن بتوان از آن بهعنوان پارکینگ استفاده کرد. آنچه در مورد اینگونه پارکینگها اهمیت دارد این است که قواعد اساسی طرح پارکینگها در آنها رعایت شود؛ بهطوری که از قطعه زمین موجود حداکثر استفاده حاصل شود.
پارکینگ چندطبقه: در مناطقی نظیر مراکز شهرها که زمین کمیاب وگران است یا نزدیک فرودگاههای بزرگ و ایستگاههای مرکزی مسافربری عمومی که در آنها به تعداد نسبتاً زیادی محل پارک نیاز است، ایجاد پارکینگهای همسطح برای جوابگویی به نیازهای منطقه صلاح نیست. در این قبیل موارد به جای پارکینگهای همسطح از پارکینگهای چندطبقه استفاده میکنند و در نتیجه برحسب تعداد طبقات، از مساحت زمین موجود چند برابر استفاده میشود.
پارکینگ بامی: در محلهایی که زمین بسیار کمیاب و گران باشد و ایجاد پارکینگهای مستقل نیز مقدور یا بهصرفه نباشد، یکی از راههای ایجاد پارکینگ استفاده از بام ساختمانهاست.
بدیهی است که اگر قرار باشد از بام ساختمان بهعنوان پارکینگ استفاده شود، باید در طرح و محاسبه ساختمان پیشبینیهای لازم صورت گیرد.
پارکینگ مکانیکی: در مواقعی که زمین کافی برای پارکینگهای بزرگ و مناسب وجود نداشته یا بسیار گران باشد، ممکن است استفاده ازوسایل مکانیکی، نظیر بالابرهای مخصوص به جای رابط، بیشتر مقرون به صرفه باشد؛ اینگونه پارکینگها را اصطلاحاً پارکینگهای مکانیکی مینامند.
پارکینگ زیرزمینی: این نوع پارکینگ پایینتر از سطح زمین ساخته میشود که میتوان آن را زیر جاده، میدان، پارک یا زیر زمین ساختمانهای مسکونی، هتلها و ساختمانهای عمومی دیگر ساخت. پارکینگ زیر زمینی بیشتر قسمتی از ساختمان اصلی را تشکیل میدهد و بهعلت لزوم صرف هزینه زیاد برای خاکبرداری، ساختن دیوارها، شیبهای مختلف و تأسیسات گوناگون، کمتر اتفاق میافتد که جدا از ساختمان اصلی ساخته شود.
پارکینگهای چند طبقهای که هوشمند شدند
میشود گفت آنچه برای شهرهای کوچک مشکل محسوب میشود، برای کلانشهرها معضل است؛ به این مفهوم که تهران تنها شهر ايران نیست که کمبود پارکینگ دارد اما جمعیت قابل توجهاش، باعث حاد شدن این مشکل شده است. برای حل این موضوع هم باید در پی راهحلهای «کلانشهری» بود و البته یکی از گزینههای موجود هم الگوگیری از دیگر کلانشهرهای دنیاست؛ الگوی استفاده از پارکینگهای چند طبقه؛ پارکینگهایی که نخستین بار، در سال 1918 نامشان بر سر زبانها افتاد و امروز دیگر استقبالی از آن شکل ساده و قدیمیاش در شهرهای بزرگ جهان نمیشود و جایشان را به پارکینگهای چند طبقه هوشمند داده اند.
یکی از مزیتهای استفاده از پارکینگ هوشمند، این است که فضای ساختمانی و مساحت زمین کمتری برای این نوع پارکینگ نسبت به پارکینگهای دیگر مورد نیاز است. همین موضوع، باعث کاهش قیمتها میشود؛ گرچه باید هزینه تجهیزات مکانیکی برای حملونقل ماشین را هم در نظر گرفت. گفته شده، پارکینگهای اتوماتیک براساس تکنولوژی شبیه به حملکنندههای مکانیکی است. علاوه بر موارد فوق، پارکینگهای هوشمند برای رانندهها هم دارای مزیت است: هر فرد فقط باید ماشیناش را در جایگاه مخصوص قرار دهد و ادامه فرایند پارک کردن بر عهده سیستم هوشمند پارکینگ خواهد بود.
از همینرو، پارکینگها دیگر نیازی به سیستم تهویه هوا، صندوقدار و حراست ندارند. انواع مختلفی از پارکینگهای بزرگ و کوچک در شهرهای پیشرفته جهان استفاده میشود که اساس همه آنها، سیستمهای مکانیکی است. در تمام این پارکینگها سعی بر این است که استفاده بهینه از حداقل مکان برای پارک ماشین شود و البته رانندهها هم وقت کمتری برای پارک ماشین خود صرف کنند. در این میان، پارکینگ چند طبقهای هوشمند بوداپست ( مجارستان)، یکی از مجهزترین و کاملترین پارکینگهایی است که در دنیای امروز ساخته شده است.