اما بسته به تصمیمسازیهای صورت گرفته، این معضل ابعاد و دامنه مختلفی پیدا کرده است. بهگونهای که در تهران بهعلت خلأ در فرهنگسازی به پیچیده شدن این معضل انجامیده و مسئولان اجرایی در حوزه ترافیک مسائلی را مطرح میکنند که نشان میدهد حل معضل ترافیک بدون اصلاح رفتارهای ترافیکی امکانپذیر نخواهد بود.
معاون حملونقل و ترافیک شهرداری، مشکلات ترافیکی تهران را خیابانهای کمعرض و کمبود بزرگراهها و حملونقل عمومی نمیداند و معتقد است: در پایتخت با یک خلأ جدی در رفتارهای ترافیکی مواجه هستیم و اصلاح رفتارهای ترافیکی مؤثرترین راهبردی است که میتواند پایتخت را از این معضل نجات دهد.
اصلاح رفتار از طریق آموزش آن اتفاق میافتد آن هم آموزشی که مستمر بوده و منجر به نهادینهشدن رفتار میشود و رفتار ترافیکی ازجمله حوزههایی است که نیاز به آموزش در ابعاد مختلف دارد.
تشکری هاشمی، معاون حملو نقل شهرداری تهران با اشاره به این مطلب در مورد ابزارهای اصلاح رفتار ترافیکی و فرایندآن میگوید: همه افراد جامعه در گروه سنی مختلف نیاز به دریافت آموزشهایی در این حوزه دارند. گروه خردسال، جوان و بزرگسال در نقش یک عابر باید بدانند که چه رفتارهایی داشته باشند و ارائه این آموزشها امکانپذیر نیست مگر از طریق وسایل ارتباط جمعی.
او میافزاید: هر چند نهادهای آموزشی در برههای از زمان میتوانند در انتقال برخی مفاهیم مؤثر باشند اما اگر پارامتر شمولیت و فراگیری انتقال مفاهیم مرتبط با رفتار ترافیکی را درنظر بگیریم میبینیم که رسانه در این ارتباط تأثیرگذارتر است و میتواند خلأ و عقب افتادگی موجود را پر کند. البته باید این نکته را مدنظر داشت که فرهنگسازی و انتقال مفاهیم از طریق رسانه مستمر بوده و میتواند رفتار ترافیکی شهروندان را به عادت تبدیل کند.
چرا که ما بسیاری از آموزهها را دریافت میکنیم و بسیاری از مفاهیم را یاد میگیریم اما چون استمرار ندارد بهصورت عادت در نمیآید و در مورد تأثیرگذاری رسانهها بر رفتار ترافیکی توجه به این موضوع اهمیت اساسی دارد. این مقام مسئول در حوزه ترافیک تجارب جهانی را برای اصلاح رفتارهای ترافیکی قابل توجه دانسته و میگوید: در اغلب کشورهای دنیا رسانهها در همه سطوح سهم جدی در حل مشکل ترافیک داشتهاند بهگونهای که شبکههای تلویزیونی برنامههای مختلفی در این ارتباط میسازند، حتی فیلمهای سینمایی در راستای ارتقاء فرهنگ ترافیک ساخته میشود که بسیار تأثیرگذار است.
بهعنوان نمونه وقتی تصادفی رخ میدهد کارشناسان در یک نشست آموزشی موارد ایمنی را با شهروندان در میان میگذارند و نوعی اغناسازی صورت میگیرد و از این طریق شهروند متقاعد به رعایت اصول ایمنی و رعایت قوانین ترافیکی میشود.
تشکری هاشمی در این ارتباط اقدامات صورت گرفته در چین را مثال میآورد و میگوید: یک نمونه جالبی که در سفر به کشور چین دیدم این بود که در پروازهای داخلی این کشور از طریق مانیتور به شهروندان چگونگی عبور از خیابان و معابر آموزش داده میشد و صددرصد این آموزشها در ارتقاء فرهنگ ترافیک آنها مؤثر واقع میشود و هواپیما یک فرصتی برای انتقال مفاهیم آموزشی خواهد بود و با توجه به خلأهایی که ما داریم ضرورت ارائه چنین آموزشهایی بیش از پیش احساس میشود و امید میرود رسانهها در داخل نیز بتوانند چنین اقداماتی را در راستای افزایش فرهنگ ترافیکی انجام دهند. موضوعی که مدیران شهری در حوزه ترافیک بر آن تأکید داشته و معتقدند: بخش قابل توجهی از مشکلات ترافیکی با سیاستگذاریهای نرمافزاری قابل حل خواهد بود.
پره ناوارو اولیولا، مدیرکل ترافیک اسپانیا که سال گذشته به تهران سفر کرده بود و در جریان ترافیک این شهر قرار دارد بر خلاف بسیاری از مدیران و کارشناسان حوزه ترافیک که در ارزیابیهایشان از کنترل ترافیک، تعداد خودرو را عامل اصلی به حساب میآورند. معتقد است: آیتم اصلی در این زمینه شهروندان است و خلأ فرهنگسازی و آموزش به شهروندان را عامل اصلی پیچیده شدن ترافیک در تهران میداند. او طی گفتوگویی به همشهری میگوید: همیشه در بررسیهای کارشناسی برای کنترل ترافیک تعداد خودرو را عامل اصلی به حساب آورده و براساس آن مشکل را آسیبشناسی میکنند درحالیکه بهنظر من باید در این زمینه شهروندان را فاکتور اصلی قرار دهیم نه تعداد خودروها را که معلول رفتار شهروندان است.
مدیرکل ترافیک اسپانیا میافزاید: از نظر فرهنگی شهروند باید یاد بگیرد که از خودرو استفاده عقلانی بکند و براساس برنامهریزیهایی که در اسپانیا صورت گرفته دوچرخهسواری و پیادهروی بر استفاده از حملونقل عمومی اولویت دارد و شهروندان در جایی که میتوانند پیادهروی کنند و یا سفر خود را با دوچرخه انجام دهند از این سیستم برای تردد خود استفاده میکنند و در غیراین صورت اولویت بعدی ما استفاده از حملونقل عمومی است که یکی از برنامههای ترافیکی در اغلب کشورها محسوب میشود.
ناوارو اولیولا در این ارتباط مقایسهای از وضعیت استفاده از خودروی شخصی در گذشته و حال اسپانیا انجام میدهد و میگوید: در گذشته کسی که ماشین نداشت از طریق وسایل حملونقل عمومی جابهجا میشد و امروزه کسی که از خودروی خود استفاده میکند حتما به حملونقل عمومی دسترسی نداشته است. بنابراین زمانی که شهروندان دسترسی لازم به وسایل حملونقل عمومی دارند باید فرهنگسازیهایی در مورد استفاده از آن صورت گیرد و ما در اسپانیا با استفاده از چنین سیاستی شهروندان را متقاعد به استفاده از وسایل حملونقل عمومی کردیم.
او در مورد سیاستگذاریهای صورتگرفته در اسپانیا در حوزه ترافیک چنین توضیح میدهد: به موازات برقراری امنیت معابر عمومی ما دو محور دیگر داریم که امروزه روی آن متمرکز شدهایم و این محورها عبارتند از: استفاده از فناوریهای روز دنیا و اطلاعرسانی و فرهنگسازی که در مورد فرهنگسازی در اسپانیا تیزرهایی ساخته میشود که تأثیرگذاری بالایی دارند و رانندگان را مجاب به رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی میکند. بهعنوان مثال برای استفاده موتورسواران از کلاه ایمنی تیزری ساخته شده با این مضمون که در آن سربازان ملل مختلف در سدههای گذشته تا جنگ جهانی دوم و حتی فیلم جنگ ستارگان از کلاهخود استفاده میکنند و پیامی که ما در زیرنویس این تیزر به مخاطب اعلام میکنیم این است که 5هزار سال است که انسانها برای حفاظت از جان خود در جنگها از کلاهخود استفاده میکنند و شما موتورسواران زمانی که از موتور برای تردد استفاده میکنید از کلاهایمنی خود استفاده کنید و به موازات ساخت چنین تیزرهای اطلاعرسانی که در انتقال پیامهای فرهنگی مؤثر عمل میکند سیاستهایی اتخاذ کردهایم که افراد را از نظر روانی متقاعد به رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی میکند. متاسفانه این فرهنگ در جامعه جا افتاده که افرادی که قوانین را زیر پا میگذارند شجاعتشان از همه بیشتر است درحالیکه همگان باید متفقالقول باشند که حماقت وی از همه بیشتر است.
مدیرکل ترافیک اسپانیا فرهنگسازی و ارائه آموزش به شهروندان را در کاهش ترافیک و حوادث ترافیکی مؤثر دانسته و معتقد است این امر تأثیرگذاری بالایی در این ارتباط دارد درحالیکه در تهران به گفته معاون حملونقل و ترافیک شهرداری تهران با یک خلأ جدی در زمینه اصلاح رفتارهای ترافیکی مواجه بوده و شهروندان آنگونه که باید در جریان آموزشهای ترافیکی قرار نمیگیرند.