آیا یائسگی مردانه واقعا یک بیماری است؟

همشهری آنلاین: یائسگی مردانه- که در اصطلاح پزشکی به آن "هیپوگنادیسم دیررس" می‌گویند- به معنای کاهش تدریجی هورمون جنسی مردانه (تستوسترون) است که از میانسالی شروع می‌شود.

مردان از میانسالی به بعد شروع به افزایش وزن می‌کنند، توده عضلانی‌شان کاهش می‌یابد،‌ احساس افسردگی می‌کنند، دچار مشکلات خواب می‌شود،‌احساس ضعف می‌کنند و بارزتر از همه ناتوانی جنسی پیدا می‌کنند.

اینکه آیا این تغییرات مستقیما با کاهش میزان هورمون تستوسترون مربوط است یا نه‌، موضوع مباحث تندی بوده است. برخی از پزشکان اعتقاد دارند و توصیه می‌کنند که هر مقدار کاهش هورمون تستوسترون (تولید تستوسترون به اندازه حدود یک درصد در سال در مردان پس از 30 سالگی کاهش پیدا می‌کند) باید با درمان جایگزینی با تستوسترون جبران شود؛ درمان با تستوسترون به طور فزاینده‌ای پرطرفدار شده است اما در مورد آن بررسی چندانی صورت نگرفته است، و ممکن است عوارض جانبی وخیمی از جمله افزایش خطر سرطان پروستات،‌ حمله قلبی و سکته مغزی به خصوص در مردان سالمندتر داشته باشد.

[مردان سالمند باید تستوسترون مصرف کنند؟]

در مقابل برخی از کارشناسان درمان "یائسگی مردانه" را که به آن "آندروپوز" هم گفته می‌شود،‌ یک نوع "پزشکی‌کردن" (medicalization) غیرضروری روند طبیعی سالمندی می‌دانند. در واقع بسیاری از مردان میانسال به بالا که میزان هورمون تستوسترون آنها هم طبیعی است،‌ دچار کاهش میل جنسی، افسردگی یا خستگی هستند که ناشی از شماری عوامل مربوط به سبک زندگی یا سلامتی است - مانند از دست دادن شغل، نارضایتی زناشویی، چاقی- است و این عوامل هم به طور مستقیم به تستوسترون مربوط نیستند.

[دلایل روانی ناتوانی جنسی مردان]

اکنون در اولین بررسی در نوع خود گروهی از پژوهشگران انگلیسی،‌ سعی کرده‌اند که تعیین کنند آیا "آندروپوز" واقعا وجود دارد یا نه، و اگر وجود دارد علائم حقیقی آن کدامند.

این بررسی که در نتایج در ژورنال پزشکی نیوانگلند منتشر شده است،‌ شامل 3219 مرد 40 تا 79 ساله بود،‌که در "بررسی سالمندی مردان اروپایی"‌ در هشت مرکز در اروپا شرکت کرده بودند. پژوهشگران با استفاده از پرسشنامه میزان کلی سلامت جنسی،‌جسمی و روانی این افراد را ارزیابی کردند. آنها همچنین میزان تستوسترون در خون هر یک از این مردان را نیز اندازه گرفتند. در تجزیه و تحلیل نهایی،‌ تنها مجموعه‌ای از سه علامت به طور قابل‌توجهی با میزان کم تستوسترون در خون ارتباط داشت. این بررسی به طور رسمی یائسگی مردانه - یا هیپوگنادیسم دیررس- را به عنوان وجود سه مشکل جنسی - کاهش نعوظ صبحگاهی، کاهش میل جنسی و اختلال در نعوظ - به همراه میزان کلی تستوسترون کمتر از 11 نانومول در لیتر تعریف کرده بود. (میانگین میزان تستوسترون کل در این افراد حدود 17 نانومول در لیتر بود).

این پژوهشگران 6 علامت دیگر را نیز شناسایی کردند که به نظر می‌رسید با کاهش میزان تستوسترون شیوع آن افزایش می‌یابد:‌سه علامت جسمی (عدم توانایی در شرکت در فعالیت‌های شدید جسمی،‌مانند دویدن،‌بلند کردن اشیای سنگین یا شرکت در ورزش‌های سخت؛ عدم توانایی در پیاده‌روی بیش از یک کیلومتر؛ و ناتوانی در خم شدن،‌ زانو زدن، یا دولا شدن) و سه علامت روانی (از دست دادن انرژی، غمگینی و خستگی). اما این علائم رابطه ضعیفی با تستوسترون داشتند.

در مجموع پژوهشگران دریافتند که علائم منفرد یائسگی مردانه به طور مکرر در مردانی که میزان تستوسترون آنها طبیعی است هم یافت می‌شود.

این پژوهشگران می‌گویند حتی با این 9 علامت به دقت انتخاب شده،‌ تفاوت‌ها در میزان میانگین تستوسترون در مردان علامت‌دار و مردان بی‌علامت چندان زیاد نبود که نشانگر آن است همراهی کلی ضعیفی میان این علائم و میزان تستوسترون در این جمعیت مورد بررسی وجود دارد.

این پژوهشگران تنها در 2 درصد مردان مورد آزمایش علائمی را یافتند که می‌شد برای آنها تشخیص "هیپوگنادیسم دیررس" را مطرح کرد،‌ و احتمال این تشخیص با بالا رفتن سن افزایش می‌یافت:‌ 0.1 درصد در 40 تا 49 سالگی، 0.6 درصد در 50 تا 59 سالگی، 3.2 درصد در 60 تا 69 سالگی، و 5.1 درصد در 70 تا 79 سالگی. این یافته‌ها می‌تواند بیانگر آن باشد که میلیون‌ها مردی که در حال حاضر درمان جایگزینی با تستوسترون برای علائم آندروپوز دریافت می‌کنند، بدون آنکه ضرورت داشته باشد، درمان می‌شوند.

به گفته این پژوهشگران ثبت میزان کم تستوسترون در یک فرد سالمند علامت‌دار لزوما به این معنا نیست که میزان کم تستوسترون تنها یا مهمترین علت بروز این علائم در این فرد است. به عبارت دیگر ممکن است اشکال در زندگی جنسی فرد با برچسب پوستی تستوسترون حل نشود.