صابون‌های مفید صابون‌های مخرب

 با توجه به مکانیسم تولید این صابون‌ها که اغلب به‌صورت جامد یا مایع هستند همواره دو مشکل بزرگ برای مصرف‌کنندگان این نوع صابون‌ها وجود داشته است. نخستین مشکل خاصیت پاک‌کنندگی بیش از حد این صابون‌هاست. براساس تجربه پس از شست‌وشوی دست یا بدن با این نوع صابون‌ها تمامی چربی‌ها و آلودگی‌های روی پوست به‌طور کامل جدا شده، به‌گونه‌ای که نبود هیچ میزان از چربی روی پوست موجب خشک شدن، افزایش میزان تبخیر آب از سطح پوست و افزایش آسیب‌پذیری پوست نسبت به آلاینده‌های محیطی می‌شود.

همانطور که می‌دانیم بخش عمده‌ای از چربی‌های طبیعی روی پوست همانند سرآمید و لانولین نقش محافظتی از پوست را ایفا می‌کنند و در اثر شست‌وشو با صابون‌های معمولی تمامی لایه‌های محافظتی از بین رفته و پوست یکی از سدهای جلوگیرنده تبخیر سطح پوستی و نگهدارنده‌های مرطوب خود را نیز از دست می‌دهد و با خشکی و عدم‌طراوت، مصرف‌کننده را با مشکلات بعدی روبه‌رو می‌سازد. از دیگر عوارض بهره‌گیری از صابون‌های معمولی در مقایسه با نسل جدید شوینده‌ها، عدم‌تطابق اسیدیته این مواد با اسیدیته طبیعی پوست است. اسیدیته طبیعی پوست بین 5/5‌تا 6 است که پوست در این شرایط توانایی مقابله با عوامل بیماری‌زای محیطی را داراست.

با درنظر گرفتن نحوه تولید این صابون‌ها که از افزودن قلیا به اسیدهای چرب حاصل می‌شود، به محض اضافه شدن آب به صابون این روند مسیر معکوس را طی کرده، اسید حاصل از آن با آب شسته شده و قلیای آن روی پوست باقی می‌ماند. که این رخداد موجب محیطی قلیایی با اسیدیته بالای 7 و مغایر با حالت طبیعی پوست می‌شود. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که این صابون‌ها گاهی اسیدیته پوست را حتی به 10 نیز می‌رسانند که محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروب‌ها و قارچ‌ها در سطح پوست و ایجاد آسیب به پوست به شمار می‌رود.

به‌صورت طبیعی بین 2 تا 6 ساعت زمان لازم است تا پوست با فرایندهای درونی خود اسیدیته قلیایی را خنثی کرده و به حالت مطلوب خود یعنی اسیدیته 5/5 تا 6 بازگردد. از آنجایی که اکثر افراد عادت به شست‌وشوی مکرر دست یا صورت با صابون‌های معمولی و مورد استفاده در داخل یا خارج از منزل را دارند، این مشکل به‌صورت دائمی برای بسیاری از افراد وجود دارد که موجب اذیت شده و همچنین به‌عنوان یکی از علل مراجعه به پزشکان محسوب می‌شود.

محققان در ایران و جهان در سال‌های اخیر با درنظر گرفتن این شرایط پیوسته به فکر بهبود فرایند تولید شوینده و پاک‌کننده‌های همگن و مناسب با پوست‌ بوده‌اند. طی پژوهش‌های انجام شده در مراکز علمی و تحقیقاتی، ایده تهیه صابون‌های گلیسیرینه مطرح شد. این صابون‌ها مشکل اول صابون‌های نسل قبل را ندارد؛ یعنی چربی‌های طبیعی را به وسیله گلیسیرین موجود در خود تأمین می‌کند و از طرف دیگر سدهای دفاعی پوست را تحت‌تأثیر قرار نداده و از بین نمی‌برد.

اصولا میزان گلیسیرین مفید در صابون‌های گلیسیرینه بین 3 تا 7‌درصد است اما جنبه‌های تبلیغاتی و تجاری با هدف فروش بهتر، منجر به تولید صابون‌های با میزان عیار گلیسیرین حتی 20‌درصد هم شده است. ماده گلیسیرین که نوعی چربی محسوب شده و از جمله مواداولیه در تولید فراورده‌های بهداشتی- آرایشی به شمار می‌رود، با این میزان بالا، نه تنها به سود بیماران نبوده بلکه به‌دلیل بزرگ و سنگین بودن مولکول‌های خود، روی پوست باقی نمی‌ماند و با میل ترکیبی بالا با آب از روی پوست جدا می‌شود.

از طرف دیگر مطالعات اخیر در کشورهای با آب و هوای خشک و سردسیر نشان‌ داده استفاده از گلیسیرین در رطوبت‌های بسیار پایین (رطوبت 20‌درصد) موجب افزایش میزان تبخیر آب از سطح پوست می‌شود. علاوه بر این مسئله، برطرف نشدن عدم‌تطابق اسیدیته این صابون‌های گلیسیرینه با میزان اسیدیته طبیعی پوست نیز همچنان معضلی بود که افراد از آن رنج می‌بردند. با درنظر گرفتن تمام جوانب مطرح شده در فرایند تولید صابون‌ها، محققان به تحقیقات خود ادامه دادند تا در نهایت به فکر تولید شوینده‌هایی با منابعی غیر از چربی‌های طبیعی افتادند. حاصل این مطالعات گسترده شوینده‌های غیرصابونی نامگذاری شد. این شوینده‌ها هیچ‌یک از عوارض نسل‌های قبلی شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های عمومی را ندارند و با اسیدیته بین 5 تا 6 همگن با شرایط طبیعی پوست استفاده می‌شوند.

شوینده‌های غیرصابونی از دو دسته پاک‌کننده‌های آنیونی و غیریونی تشکیل شده‌اند. در این مواد از چربی‌ها به‌عنوان پایه اولیه استفاده نشده است بنابراین اثر پاک‌کنندگی در این شوینده‌ها به‌مراتب متعادل‌تر از شوینده‌های معمولی (‌صابون‌های مصرفی) است اما آلودگی‌های محیطی و میکروبی سطح پوست را به‌طور کامل از بین می‌برد و از این بابت تفاوتی با صابون‌های مصرفی جامعه ندارد.

شوینده‌های غیرصابونی چربی‌های روی پوست را حفظ کرده و مانع شسته شدن سرآمید و لانولین- که از چربی‌های مهم در ساختار پوست به شمار می‌رود و همچنین سد دفاعی بدن در کنار مجموعه پوست بدن محسوب می‌شود- خواهد شد. این موضوع در کنار اسیدیته سازگار این نوع شوینده‌های غیرصابونی با پوست به حفظ رطوبت در نواحی استفاده شده پوست و جلوگیری از خشکی پوست کمک می‌کند.

متخصصان پوست و مو این محصولات را برای بیمارانی که از خشکی پوست رنج می‌برند و طیف گسترده‌ای را شامل‌ می‌شوند، توصیه می‌کنند.

حدود 20 درصد از کودکان کشورمان مشکل خشکی را به‌عنوان یکی از مشکلات مهم در سنین مختلف دارند که این درصد در سنین بلوغ به حدود 5 درصد می‌رسد. از این‌رو خشکی پوست به‌عنوانی یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه بیماران به مطب‌های پوست اعلام شده است. داروها و همچنین ترکیبات درمانی بهداشتی- آرایشی به‌منظور غلبه بر خشکی پوست در تمام فصول از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این میان شوینده‌های غیرصابونی با توجه به حفظ چربی پوست در افراد با پوست‌های آسیب‌دیده مانند کسانی که دچار سوختگی‌های مختلف حتی آفتاب‌سوختگی شده‌اند یا پس از انجام درمان‌های لیزری و جراحی‌های پوست از سوی پزشکان توصیه می‌شود. اطفال و نوزادان جزو مهم‌ترین مخاطبان شوینده‌های غیرصابونی هستند.

با توجه به پوست حساس و در معرض آسیب این گروه سنی همچنین توانایی مناسب و پاک کنندگی قابل توجه، این دسته از مواد شوینده با هدف کمک به رفع التهابات نواحی ادرار سوخته یا عرق سوز ناشی از پوشک نیز از سوی افراد قابل استفاده است. اگر چه قیمت شوینده‌های غیرصابونی که ظاهری شبیه صابون معمولی دارند و برای پوست‌های چرب و حتی مبتلا به آکنه نیز قابل استفاده و تجویز هستند، نسبتا بالاست اما اثرات پیشگیرنده که مانع از ایجاد عارضه‌های پوستی و صرف وقت و هزینه‌های گزاف به‌منظور درمان‌های دارویی خواهد شد را می‌کاهد. بسیاری از اوقات همین مشکلات ساده زندگی انسان را مختل می‌کند اما با کمی دقت می‌توان از آن پیشگیری کرد.