«پایان یافتن پروژه نیروگاه بوشهر نشانهای دیگر از آن است که تحریمهای بینالمللی کارساز نیست.» (سرمقاله جروزالم پست) نیروگاه برق هستهای بوشهر که در راهاندازیاش تأخیر قابل ملاحظهای صورت گرفت، شنبه 3هفته پیش با سوخت هستهای سوختگذاری شد؛ این نخستین گام برای آغاز به کار این نیروگاه ساخت روسیه در ماه آینده است.
این هدف ایران که مدتها میخواست به آن برسد، به نظر میرسید بارها به خاطر تأخیرهایی که گران تمام شد و کوششهای آمریکا و اسرائیل برای متقاعدساختن مسکو در توقف آن، به مخاطره افتاده باشد زیرا آنان میخواستند این کار انجام نشود مگر آنکه ایران به قطعنامههای تحریمها برضد این کشور تن در دهد.
هیلاری کلینتون- وزیر خارجه آمریکا - بارها گفته بود: «نیروگاه بوشهر تنها در صورتی باید گشایش یابد که ایران به دنیا اطمینان دهد که به غنیسازی اورانیوم ادامه نخواهد داد؛ یا زمانی که رفتارش را در نتیجه تحریمهای بینالمللی تغییر دهد». اما آنگونه که برمیآید ایران همچنان مقاومت کرده و با این موضوع مخالفت کرده است. علاءالدین بروجردی- رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران- گفت: «موضوعهای غنیسازی اورانیوم و امنیت ملی به هم وابستهاند.» به عبارت دیگر، توقف غنیسازی اورانیوم امنیت ملی ایران را به خطر میاندازد.
بروجردی افزود: «روسها علامتهایی نشان دادهاند که میتوان به آنان اعتماد کرد. این موضوع میتواند نقطه عطفی در ترمیم روابط برای هر دو طرف باشد، به گونهای که آنها بهرهبرداری بهتر از نیروهای بالقوه را داشته باشند که منافع هر دو کشور را تامین کند.»
اظهارات وی میرساند که همکاریهای گستردهتر روسیه و ایران در پی چند یادداشت تفاهمی که میان مسکو و تهران برای برپاسازی چندین نیروگاه هستهای دیگر هماینک به امضا رسیده، ممکن است و نهتنها این موضوع، بلکه آنگونه که در تمام جهان و نیز در روسیه هم اذعان شده، ولادیمیر پوتین نخستوزیر این کشور، امتیاز حمایت از تصمیمگیری برای ساخت نیروگاه بوشهر را در برابر مقاومت دیمیتری مدودف- رئیسجمهوری- که بیشتر متمایل به غرب است، به خود اختصاص داده است. حال کارشناسان میگویند: «در عوض، ایران باید در مذاکرات هستهای قدری انعطافپذیری نشان دهد». آنان میگویند: «این حرکت لازم به نظر میآید زیرا میتواند گرمای حس انتقامگیری غرب را برضدمسکو کاهش دهد». اغلب سیاستمداران ایرانی تمایل جدید ایرانیان را برای شرکت در مذاکرات هستهای بیان کردهاند و این مذکرات را در چارچوب 2گروه وین- یعنی، آمریکا، روسیه، فرانسه و آژانس بینالمللی انرژی اتمی- و گروه «1+5» یعنی 5عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان دانستهاند.
پاییز پیشرو میتواند فصلی پربار از لحاظ دیپلماسی باشد، اگر به کار افتادن نیروگاه بوشهر با توافقی چندجانبه در مورد تبادل سوخت هستهای برای رآکتور پژوهشی تهران دنبال شود. این دو موفقیت تهران ضربههایی کاری بر پیکر بحران هستهای موجود خواهد بود که خطر احتمالی جنگی هستهای را دور خواهد ساخت.
برای ایران، رسیدن به اهداف دوگانه راهاندازی نیروگاه بوشهر پس از 12سال و تأمین سوخت هستهای در حال تمام شدن رآکتور تهران چیزی کمتر از یک پیشرفت بزرگ و تاریخی نخواهد بود ولی درعوض راه مذاکره با واشنگتن راهی پر خار و خس است.
آمریکا گفته است: هیچگونه «خطر گسترش هستهای» از نیروگاه بوشهر متصور نیست؛ گرچه عرضه میلههای سوخت اورانیوم روسی از نظر رژیم صهیونیستی به عنوان «غیرقابل قبول» محکوم شده است. گذشته از این، تصمیم روسیه برای چشمپوشی از درخواست واشنگتن به منظور تعویق راهاندازی نیروگاه بوشهر، نیاز به تحلیل محیط فراگیر ژئواستراتژیک روسیه دارد زیرا این کشور نمیتواند اجازه دهد که در حیطه نفوذ خود، غرب حرکتی به پیش داشته و سیاست تدریجی تضعیف ایران را دنبال کند.
به عبارت دیگر، برتری دلیلهای پوتین نسبت به دلایل سیاستمداران روسی هوادار غرب در مسکو یک موضوع برتری ژئوپولیتیک یا جغرافیای سیاسی است.
موضوعات دیگر مانند منافع اقتصادی تنها ممکن است از لحاظ جانبی نقشی به عهده داشته باشند.
در این مورد، آمریکا و اتحادیه اروپا (و نیز رژیم تلآویو) تنها باید خود را مقصر بدانند زیرا بهاصطلاح، دست خود را زودتر از موقع رو کرده و نشان دادهاند که گوشزدهای آنان با واقعیتهای موجود تفاوتهای ساختاری دارد. دلیلش هم این است که آنان تحریمهای یکجانبه بسیار شدید برضد ایران وضع کردند که سبب اعتراض شدید مسکو و پکن شد و خطر تهدید جنگ اتمی را برای ایران به ارمغان آورد؛ این سناریو از دیدگاه روسها و چینیها غیرقابل قبول بود.
راهاندازی یک رآکتور صلحآمیز زیرنظر و بازرسی شدید آژانس بینالمللی انرژی اتمی هرگز نباید با آن همه عوارض جانبی و معانی ضمنی و به اصطلاح عامیانه «ادا و اصول» همراه میشد. این یک عقبنشینی مهم برای طرفداران تحریمهای فلجکننده برضدایران است. راهاندازی نیروگاه بوشهر به معنای نابودی تحریمهاست.
کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته است: بهکار افتادن نیروگاه بوشهر نشان میدهد که تهدیدهای ضدایران تنها جنگ روانی است.»
حال علاوه بر اثر جنگ روانی، اثر سیاسی خالص گشایش نیروگاه بوشهر، پیغامی است دایر بر اینکه نه تحریمها و نه تهدیدها نتوانستند ایران اسلامی را در حرکتش به سوی نیروی هستهای متوقف سازند.