آشنایی با علل و عوامل پر‌خوری

 «پیش از سیر شدن کامل دست از غذا بردارید.» این کلام با ارزش پیامبر اکرم(ص) همین را می‌گوید. در روزگار مدرن ما هم هیچ متخصص تغذیه باسوادی نمی‌شود پیدا کرد که با این اصل مخالف باشد.

راز غار اشتها

هرچه مُدرن‌تر می‌شویم، یعنی هرچه عدد سالی که در آن زندگی می‌کنیم بزرگ‌تر می‌شود، خطر اضافه وزن هم بیشتر می‌شود. البته آن‌قدر درباره چاقی و مضرات آن گفته شده که شاید برای خیلی‌ها موضوع لوث شده باشد، اما این خطر بالاخره وجود دارد.

میلیاردها کیلو چربی اضافه‌ی مردم زمین به‌زودی به‌ اصلی‌ترین عامل اولیه از دست‌رفتن کیفیت زندگی، بیماری و حتی مرگ آنها تبدیل می‌شود. طنز تلخ ماجرا اینجاست که سرمنشأ این بدبختی‌ها، بخشی از مغز انسان است که مسئول کنترل لذت‌هاست.

خالق متعال طوری انسان را خلق کرده که برای زنده‌ماندنش، باید سیستم‌های زیادی به طور مداوم کار کنند. بیشتر این سیستم‌ها، مثل گردش خون، سیستم عصبی و تنفسی به‌طور خودکار عمل می‌کنند.

اما حکایت خوردن فرق می‌کند. این عمل حیاتی، مانند تمایلات جنسی، هم اختیاری است و هم ضامن بقای نوع بشر. شاید برای همین است که این دو نیاز با لذت همراه شده‌اند تا آدم کلا بی‌خیال آنها نشود و نرود جزو گونه‌های منقرض‌شده. اما امان از آدمیزاد اهل افراط.

دیگر روزی نیست که بالاخره به نحوی تلویزیون، رادیو، مطبوعات و دکترها درباره فشارخون و کلسترول بالا هشدار ندهند. بعد از شنیدن این هشدارها، بیشتر ما با ترس به خودمان قول می‌دهیم که دیگر شکم‌مان را نگه داریم. اما فقط بو یا قیافه‌ی یک بشقاب غذا می‌تواند همه رشته‌ها را پنبه کند. اشتها، ترس ما را از بین می‌برد.

اشتها، این لذت‌طلبی لعنتی از کجا می‌آید؟

این روزها محققان در حوزه پزشکی به شدت به‌دنبال جواب این سؤال هستند؛ اینکه نحوه عمل گرسنگی و سیری چگونه است. آنها به‌دنبال نقاطی از مغز می‌گردند که با برانگیخته و ارضا شدن اشتها در آدم ارتباط دارند و روی سیستم عصبی اندام‌های گوارشی مثل معده و روده‌ها تحقیق می‌کنند.

نقش ژن‌ها را هم نباید فراموش کرد. غدد و هورمون‌ها هم که در همه اعمال حیاتی نقش دارند. احساس گرسنگی و سیری محصول یک مکانیسم بسیار پیچیده هستند.

دانشمندان می‌خواهند با شناسایی هرچه بیشتر این مکانیسم، راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از شکم‌بارگی پیدا کنند، تا دیگر آدمیزاد به ‌راحتی فریب رنگ و بوهای خوش را نخورد و بتواند راحت‌تر دروازه بدنش را کنترل کند. اما همه اینها فقط کمکی هستند برای اعمال اراده. اصل هنوز اراده انسان است.

بدن بیشتر ما آدمیزادها به‌ ترتیب خوردن صبحانه، ناهار و شام عادت کرده، آن ‌هم سر بعضی ساعت‌های خاص. برای همین سر ظهر احساس گرسنگی می‌کنیم، چون سال‌هاست که در این وقت ناهار می‌خوریم.

استفاده از تصویرهای MRI نشان می‌دهد که الگوی فعالیت مغز انسان وقتی غذای مورد علاقه‌اش را می‌بیند، با وقت دیدن غذایی که دوست ندارد، اساسا متفاوت است. بدن ما قبل از اینکه غذا را به دهان بگذاریم، به ‌خاطر شکلش به آن واکنش نشان می‌دهد؛ برای همین است که آب دهانمان با دیدن قورمه‌‌سبزی مامان راه می‌افتد.

از اصلی‌ترین سرنخ‌هایی که بدن ما از روی آن می‌فهمد به غذا نزدیک شده، بوی خوراکی‌هاست. بوی غذا باعث ترشح انسولین بیشتر در خون می‌شود و این به ما احساس گرسنگی می‌دهد. وقتی بوی غذا با دیدن غذا همراه می‌شود، کنترل کردن اشتها واقعا سخت است.

هر چه هوای محیط سردتر باشد، مردم کمتر جلوی شکمشان را می‌گیرند. برای همین رستوران‌دارهای کاردرست سعی می‌کنند همیشه محل نشستن مشتری‌هایشان را خنک نگه دارند. سوخت و ساز بدن هنگام غذا خوردن باعث بالا رفتن حرارت بدن می‌شود؛ به همین دلیل گرما یک‌جورهایی نشانه دست کشیدن از غذاست.

حتی بعد از خوردن یک وعده غذای مفصل، معمولا برای یک کم‌ دسر جا داریم. این اشتیاق به دسر، به ‌خاطر برآورده ‌نشدن کامل نیاز بدن به شیرینی است. با روش‌هایی مثل اضافه کردن کمی میوه به سالاد، می‌شود جلوی این شیرینی‌دوستی مضر را گرفت.

کربوهیدرات‌های تصفیه شده نیز اشتها را افزایش می‌دهند. منظور از کربوهیدرات‌های تصفیه شده، مواد نشاسته‌ای مانند گندم و برنج هستند که سبوس و غلاف آنها جداشده‌است. چند ساعت بعد از خوردن یک وعده غذای حاوی این مواد - مثل نان سفید یا ماکارونی تهیه شده از آرد سفید - بدن ممکن است دوباره احساس گرسنگی کند؛ برای اینکه این غذاها باعث افزایش ترشح انسولین و کاهش قند خون می‌شوند. پایین‌ آمدن قند خون اشتها را افزایش می‌دهد.

منبع: سلامت نیوز