دوچرخه را در خاطره همه مردم می‌توان یافت. با کمی جست‌و‌جو و کنکاش در پس ذهن هر کدام از ما یک دوچرخه وجود دارد که روزهای خوش کودکی برایمان به یادگاری گذاشته است. دوچرخه اولین وسیله نقلیه‌ای است که هر انسانی در ابتدای استفاده خود از مجموع متنوع وسایل حملونقل به آن روی می‌آورد؛ وسیله‌ای بسیار ارزان، کم‌خرج، مفید و حتی کم‌مصرف که استفاده از آن هم ورزش است، هم تفریح.آن روزگاری که برای اولین بار چرخ دوچرخه توسط کارمندان سفارت انگلیس در خیابان‌های تهران به چرخش درآمد، تهرانی‌ها با تعجب به این وسیله نگاه کردند و هرکسی را که توانایی سوار شدن بر آن داشت، فرزند شیطان نامیدند چراکه باور نمی‌کردند انسان بتواند روی دو چرخ تعادل خود را حفظ کند. با گذشت بیش از 2 قرن از ورود دوچرخه به ایران مدیریت شهری در تهران نگاهی به این وسیله نقلیه سودمند دارد تا بتواند آن‌را دوباره برای استفاده مردم پایتخت‌نشین دلنشین کند.این گزارش نگاهی دارد به موضوع ساخت و توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری در تهران که این روزها جدی‌تر به آن نگریسته می‌شود.
ایجاد مسیرهای مخصوص عبور دوچرخه در کلانشهرها در قالب مصوبه‌ای از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری کشور در تاریخ 25 /10/ 1368 مورد توجه مسئولان شهری قرار گرفت، اما سابقه ساخت مسیر ویژه دوچرخه‌سواری توسط مدیریت شهری در شهری مانند تهران که دود و انواع آلودگی‌های دیگر نیز آن را دربر گرفته است به اواسط دهه 70 باز می‌گردد؛ همان زمان که مسیر ویژه دوچرخه سوارها از کوی دانشگاه تهران تا بلوار کشاورز و دانشگاه تهران آماده و اجرا شد اما به دلایل متعدد مورد استقبال قرار نگرفت و سپس برچیده شد.
اما در رویکردی جدید توسعه‌مسیرهای دوچرخه سواری از چند سال پیش در مناطق شرقی و غربی شهرمورد توجه قرار گرفت. طبق دستور شهردار تهران در سال86 قرار شد تا مطالعات مقدماتی درباره مناطق مستعد برای ساخت مسیرهای ویژه دوچرخه تهیه شود که در نهایت این منطقه 8 بود که با توجه به خیابان‌های عریض و مسیرهای کم شیب به عنوان یکی از اولین مناطق تهران که دارای مسیرهای ویژه، ایستگاه‌های دوچرخه و همچنین دوچرخه‌های مخصوص شد.
در اولین گام نیز 8 ایستگاه دوچرخه در شرق تهران راه‌اندازی شد که به دلیل استقبال گسترده شهروندان از این ایستگاه‌ها در مدتی کوتاه به 12 ایستگاه افزایش یافت که در حال حاضر نیز حدود 40ایستگاه دوچرخه فقط در شرق تهران فعالیت می‌کند.
صرفه‌جویی در هزینه این روزها بحث اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها نقل محافل است. همه از صرفه جویی، بهای سوخت و خودروی کم مصرف صحبت می‌کنند اما معلوم نیست که چرا کمتر کسی به فکر دوچرخه است، درصورتی که سیاست شهرداری تهران بر توسعه این مسیرهاست.
پیش از این سیدجعفر تشکری‌هاشمی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران درباره این موضوع گفته بود: مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری به ایستگاه‌های نگهداری دوچرخه منتهی خواهند شد و این ایستگاه‌ها در مجاورت پایانه‌های مترو و اتوبوسرانی قرار می‌گیرند تا در واقع مسیرهای دوچرخه‌سواری به سیستم حمل و نقل عمومی اتصال یابد و این امکان برای دوچرخه‌سواران فراهم شود که درصورت نیاز بتوانند از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند. وی به این مورد هم اشاره کرده بود که اجرای این مسیرها به نوبت در تمام مناطق تهران اجرا خواهد شد.
پس از این وعده بود که معاون حمل و نقل ترافیک تهران در تاریخ 28 مهرماه از راه‌اندازی دو مسیر دوچرخه‌سواری در ایستگاه متروی صادقیه خبر داد که به‌منظور تکمیل شبکه حملونقل عمومی غرب تهران احداث می‌شود. این دو مسیر در خیابان‌های رز غربی و ولی‌عصر(عج) دسترسی شهروندان به ایستگاه متروی صادقیه با استفاده از دوچرخه را فراهم کرد که در تکمیل این شبکه، مسیر دوچرخه‌سواری تا پارک الهام و رود دره کن ادامه خواهد یافت.
بعد از غرب تهران اما این بار نوبت یکی از پرترددترین و شلوغ‌ترین مناطق تهران بود که دارای مسیرهای ویژه دوچرخه شود. اوایل آبان‌ماه معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری منطقه 12 با بیان اینکه احداث مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در محدوده اطراف بازار در دست اجراست، گفت: مسیر دوچرخه‌سواری در این محدوده تا ضلع جنوب میدان امام‌خمینی(ره) ادامه می‌یابد.
البته این مسیر در حال حاضر از چهارراه گلوبندک تا خیابان ناصر خسرو ایجاد شده است که با 200 دستگاه دوچرخه در خدمت شهروندان قرار دارد و استقبال خوبی از آن شده است.
همچنین پیش بینی شده است با ادامه مسیر ویژه دوچرخه‌سواری و افزایش تقاضای شهروندان تعداد دوچرخه‌ها نیز افزایش یابد.
این موردی است که مسئول ایستگاه دوچرخه چهارراه گلوبندک نیز به آن اشاره کرده و به همشهری می‌گوید: استقبال شهروندان در این محدوده بسیار خوب بوده است به طوری که روزانه 40 تا 50 دوچرخه را در قبال دریافت کارت شناسایی و کرایه‌ای بسیار ناچیز به متقاضیان امانت می‌دهیم.
مسئولان منطقه 12 نیز پیش‌بینی کرده‌اند که این مسیر از خیابان 15 خرداد به سمت خیابان صوراسرافیل و در نهایت تا ضلع جنوبی میدان امام خمینی(ره) امتداد یابد که البته اکنون عملیات اجرایی این طرح در حال اجراست.
البته این امر نیز در طراحی‌مسیرهای ویژه دوچرخه دیده شده است که فعالیت‌های کسبه بازار با مشکلی مواجه نشود و از سوی دیگر شهروندان و خریداران نیز بتوانند بدون دغدغه از پیاده‌روها استفاده کنند.
دوچرخه وسیله تفریحی نیست
این روزها منطقه 22 در شمال غرب تهران و منطقه 20 در جنوب تهران مجهز به خطوط ویژه دوچرخه و ایستگاه‌های دوچرخه شده‌اند و دیگر مناطق نیز ایجاد این مسیرها را در برنامه دارند. البته یکی از مواردی که در استفاده از دوچرخه، آن هم در تهران مطرح می کنند مربوط به شیب شمالی و جنوبی تهران است که در بعضی مناطق استفاده از این وسیله نقلیه سودمند را مشکل می‌کند.
منوچهر دانشمند، دبیر انجمن دوچرخه‌سواری شهرداری تهران در این باره می‌گوید: با توجه به شرایط اقلیمی شهر تهران و انواع آلودگی‌ها و تراکم خودروها، استفاده از دوچرخه در کاهش ترافیک، آلودگی هوا و مصرف بنزین نقش اساسی دارد، چراکه دوچرخه فقط یک وسیله تفریحی نیست بلکه وسیله نقلیه‌ای سالم و بدون آلودگی است.
وی می‌افزاید: اجرای این طرح در مناطق مرکزی تهران با مشکل خاصی مواجه نیست. تنها مشکل موجود عرض کم برخی خیابان‌هاست اما در مناطقی مانند 3 و یک که معابر شیب تندی دارند یا باید از دوچرخه‌های خاص استفاده شود یا مانند برخی کشورها مسیرها به‌صورت یکطرفه و موافق شیب باشد.
