در روزهایی که مسئولان سازمان میراث فرهنگی می‌گویند درصدد ثبت معنوی این هنر اصیل هستند، ورود چاقوهای چینی تیشه به ریشه چاقوسازی در این استان زده است. به گفته رئیس مجمع امور صنفی استان زنجان، این روزها به جای آن‌که هنرمندان چاقوساز زنجانی در کنار کوره‌ها پتک بر آهن‌های گداخته بکوبند، بساط سیگار‌فروشی علم می‌کنند و برای امرار معاش به شغل‌های کاذب روی می‌آورند. وضع آن‌قدر بحرانی شده است که همه مسئولان از جمله رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان بر این باورند که باید برای این مشکل تدبیری اندیشیده شود، اما کسی درست نمی‌داند چه تدبیری باید اندیشید و کدام نهاد باید آن را عملی کند.
در استان زنجان فقط نزدیک به هزار نفر به‌طور مستقیم از طریق صنعت چاقوسازی امرار معاش می‌کنند؛ به عبارتی زندگی نان‌آوران چند صد خانواده در این استان از این راه می‌گذرد؛ کسانی‌که در یک سال اخیر به گفته محمد کاوندی، رئیس مجمع امور صنفی استان زنجان، به‌دلیل ورود چاقوهای چینی بی‌کیفیت اما ارزان قیمت کار خود را از دست داده‌اند. به‌دلیل وضع بد اقتصادی، برخی از آنان که شایسته عنوان هنرمند چاقوساز هستند، به سیگار‌فروشی و دیگر مشاغل کاذب روی آورده‌اند.
کاوندی اضافه می‌کند: «ورود بی‌رویه چاقوهای چینی به بازار زنجان باعث شده است هنرمندان شاغل در این صنعت ورشکسته شوند، توان اداره مغازه یا کارگاه‌های خود را نداشته باشند و مغازه‌های خود را ببندند.»
وی می‌افزاید: «از آنجا که اشتغال به چاقوسازی در منازل شخصی ممنوع است، طی یک‌سال اخیر 60 درصد از چاقوسازان زنجانی در پی تعطیل‌کردن مغازه‌هایشان به اجبار کارهایی را پیشه خود کرده‌اند که در خور مهارت آنان و شأن استان نیست. »
کاوندی خاطرنشان می‌کند: «اگر مشکل بیمه این هنرمندان چاقوساز رفع شود، بسیاری از مشکلاتی که به افول صنعت چاقوی زنجان دامن زده است، حل خواهد شد.» رئیس مجمع امور صنفی استان زنجان می‌افزاید: «در جلسه‌ای که چند هفته پیش با استاندار زنجان برگزار کردیم قول‌های مساعدی در خصوص بیمه و پرداخت تسهیلات کم‌بهره به چاقوسازان زنجانی داده شد که امیدواریم محقق شود.»
نیاز به مدیر بومی
رضا رابط، رئیس اتحادیه چاقوسازان استان زنجان معتقد است صنعت چاقوسازی زنجان مانند بسیاری از شاخه‌های دیگر صنایع دستی دچار سوء مدیریت در بخش صنایع‌دستی است. وی بر این باور است که حضور مدیران بومی در ستادهای متولی صنایع‌دستی هر استان باعث می‌شود آسیب‌های جدی به این بخش وارد نشود.
رابط دراین باره اضافه می‌کند: «در صنایع‌دستی استان زنجان کارشناسانی که در درجه بندی چاقو خبره باشند، حضور ندارند و این باعث شده است که هنرمندان چاقوساز زنجان نتوانند هنگام امتیاز دهی به دسترنجشان به جایگاه واقعی خود دست یابند.»
وی با تایید گفته‌های رئیس مجمع امور صنفی استان زنجان، قبضه شدن بازار چاقوی استان به‌دست کالاهای چینی را عامل کاهش چشمگیر تعداد صنعتگران این رشته می‌داند.
فروش چاقوی چینی در زنجان
رئیس اتحادیه چاقوسازان استان زنجان با بیان اینکه در اعزام هنرمندان چاقوساز به نمایشگاه‌های صنایع‌دستی هیچ هماهنگی‌ای با اتحادیه چاقوسازان صورت نمی‌گیرد، می‌افزاید: «به‌دلیل کم کاری سازمان میراث فرهنگی، بازار چاقوسازان زنجانی به مکانی برای فروش و عرضه چاقوهای چینی تبدیل شده و حتی در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی، چاقوهای چینی به جای چاقوهای ساخت دست هنرمندان زنجانی ارائه می‌شود.»
وی تصریح می‌کند که ذهنیت منفی درباره چاقوسازی از دیگر موانع توسعه و رشد این هنر- صنعت است. رابط خاطرنشان می‌کند: «هنوز در جامعه به چاقو به‌عنوان یک آلت قتاله نگاه می‌کنند که این ذهنیت موجب شده است حتی فرزندان چاقوسازان به ادامه شغل پدرانشان بی‌رغبت باشند. نیروی انتظامی اکنون ساخت و عرضه برخی انواع چاقوها را غیرمجاز اعلام کرده است که تداوم این روند موجب شکست و تضعیف جایگاه چاقوسازی استان زنجان خواهد شد.»
بی‌توجهی مردم به کیفیت
محمد رئوفی نژاد ، استاندار زنجان، وضع نابسامان اقتصادی مردم و پایین آمدن قدرت خرید را عامل بی‌توجهی به کیفیت و افزایش خرید کالاهای ارزان قیمت می‌داند. او در این باره می‌گوید: «اکنون شاهد هستیم که چاقوی زنجان مثل بسیاری از کالاهای دیگر تحت‌تأثیر قیمت و نه کیفیت چاقوی چینی قرار گرفته که این وضع مشکلات فراوانی را برای این صنعت اصیل ایجاد کرده است.»
وی ایجاد شهرک صنعتی چاقوسازی را راهکار مقابله با چاقوی چینی و مانع از بین رفتن این صنعت قدیمی در زنجان می‌داند و اضافه می‌کند: «اکنون در زنجان بیش از 60 نوع محصول صنایع‌دستی اعم از فلزی و غیرفلزی تولید می‌شود که برجسته‌ترین و مهم‌ترین آنها به لحاظ پیشینه، میزان درآمد و شاخص بودن، چاقوسازی است.»
رئوفی‌نژاد وعده می‌دهد که با ارائه کمک‌هایی از جمله ارائه تسهیلات بلاعوض، کمک‌های یارانه‌ای و کمک‌های فنی و مهندسی، مدیران استان برای نجات این صنعت و صنعتگران آن از تنگنای بیکاری و ورشکستگی گام‌هایی بردارند.
گرانی مواد اولیه
به اعتقاد امیر الهی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان که می‌گوید نظرش مبتنی بر تحقیقات صورت گرفته است، گرانی مواد اولیه مشکل اصلی چاقوسازان به شمار می‌رود. به گفته وی، مواد اولیه در دست گروه‌های خاصی قرار دارد و هنرمندان مجبورند این مواد را گران بخرند و پس از تولید، چاقوی‌گران وارد بازار می‌شود.
وی نحوه بازاریابی محصولات تولید شده را از دیگر مشکلات این صنعت می‌داند و می‌افزاید: «بازاریابی در خارج از استان و کشور بیشتر اهمیت دارد. هم‌اکنون چاقوی زنجان بیشتر نیاز بازار داخل استان را تامین می‌کند. با اتخاذ تدابیری، باید چاقوهای تولید شده در زنجان را به دیگر استان‌ها و همچنین خارج از کشور صادر کرد.»
الهی بیمه نبودن هنرمندان چاقوساز، ورود بی‌رویه چاقوهای چینی، نبود الگوی تولید و بهره‌مند نبودن صنعتگران از تسهیلات کم بهره را از دیگر مشکلات این صنعت اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: «شرکت‌های چینی در سال‌های اخیر با کپی‌برداری از نام و اعتبار چاقوی زنجان، چاقوهایی را می‌سازند و وارد کشور می‌کنند که تشخیص اصیل نبودن آن بسیار دشوار است. لازم است در این زمینه تدابیر جدی اندیشیده شود تا چینی‌ها نتوانند کاری را که در مورد فرش کاشان کردند و این برند ایرانی را بومی خود اعلام داشتند ، در عرصه چاقوسازی هم تکرار کنند.»
