اجازه ساخت‌وسازها در محوطه بازار تهران نیز از این قاعده مستثنا نیست و به گفته مسئولان شهری، فعالیت‌های ساختمانی پس از صدور مجوز رسمی مسئولان سازمان میراث فرهنگی در محوطه بازار انجام می‌شود. آخرین اخبار از وضعیت بازار تهران مربوط به هفته گذشته است که حادثه ریزش ساختمان همجوار با یک پاساژ در حال احداث در محدوده چهارسوق بزرگ بازار بزرگ، خسارات مالی و جانی در پی داشت و بار دیگر موجب شدت یافتن موضعگیری‌ها درباره ساخت و سازها در بازار تهران شد.
شهردار منطقه 12 تهران که بافت تاریخی بازار تهران نیز در آن واقع است بلافاصله پس از وقوع حادثه هفته گذشته (ریزش یک ساختمان در بازار تهران) اعلام کرد که پرونده ساختمان در حال ساخت در محدوده بازار تهران که موجب تخریب بنای مجاور خود شد مملو از تذکر و اخطارهای متعدد شهرداری بوده و بی‌توجهی مهندسان ناظر ساختمان هنگام عملیات ساخت و گودبرداری غیراصولی، دلیل اصلی وقوع این حادثه است.
آنطور که شهردار منطقه 12 تهران به خبرگزاری‌ها گفت، نقش مهندسان ناظر ساختمان درحال احداث، در وقوع اتفاق کمرنگ نیست. به گفته او به‌دلیل فرسودگی بناهای بازار تهران و سست بودن خاک این نقطه از شهر تهران اقداماتی که باید در زمان گودبرداری ساختمان انجام می‌شده تا زیرساخت سازه‌های مجاور را تحت‌الشعاع قرار ندهد با دقت و تامل انجام نشده است.
شهرداری منطقه 12 تهران همچنین تأکید کرده است که با توجه به قرار گرفتن ساختمان 7 طبقه در حال احداث در بازار تهران به‌عنوان محوطه تاریخی شهر، مجوزهای قانونی لازم برای صدور پروانه ساخت از سازمان میراث فرهنگی دریافت شده بود. علیرضا بزرگوار که شهردار منطقه 12 تهران است، می‌گوید: بافت بازار فرسوده است و به همین دلیل اخطارهای لازم از سوی شهرداری هم به واحدهای مجاور ساختمان و هم به مالک ساختمان در حال احداث داده شده بود.
بی‌توجهی به هشدارها
ریزش ساختمان مجاور پاساژ در حال احداث در بازار بزرگ تهران که 3 کشته نیز برجای گذاشت، به گفته معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران به‌دلیل گودبرداری غیراصولی اتفاق افتاده بود. تیموری می‌گوید که پیش‌تر نیز کارشناسان سازمان آتش‌نشانی تذکرات لازم را به مالکان ساختمان در حال ساخت مجاور بنای تخریب شده داده بودند که متأسفانه این تذکرات نیز با بی‌توجهی آنها مواجه شده بود. حتی یک‌ساعت پیش از فروریختن ساختمان مجاور پاساژ در حال احداث، کارشناسان سازمان آتش‌نشانی اقدام به تذکر مجدد به مالکان ساختمان در حال احداث کرده بودند که با بی‌توجهی مالکان، آنطور که معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران می‌گوید ساختمان مجاور محل گودبرداری فرو می‌ریزد.
این حادثه درحالی اتفاق افتاد که به گفته مسئولان شهری و حتی معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی شهر تهران کارشناسان نسبت به خطر گودبرداری آن بارها به مالکان پاساژ هشدار داده بودند.
بهروز کاشف، مدیر بافت تاریخی شهر تهران به همشهری می‌گوید: ساختمان در حال اجرا مهندس ناظر دارد و مسئولیت کار و اجرا و سازه آن همگی برعهده مهندس ناظر ساختمان است. وی همچنین به موضوع صدور مجوزها اشاره و تأکید می‌کند: مجوزهای صادر شده برای احداث ساختمان در حال اجرا همگی قانونی و با اجازه و هماهنگی سازمان میراث فرهنگی صادر شده است.
کاشف با تأکید بر این موضوع که براساس ضوابط موجود شهرداری اقدام به تذکرات متعدد و هشدار به مالکان ساختمان در حال اجرا کرده بود و بنابراین مقصر اصلی این اتفاق مهندسان ناظر ساختمان هستند و این موضوع هیچ ارتباطی با شهرداری تهران پیدا نمی‌کند، می‌گوید: پیش‌تر براساس اخطارهایی که قبلا داده شده بود، حضوری به محل احداث ساختمان مراجعه کردم و از مالکان سراغ ناظر پروژه را گرفتم که هیچ جوابی از سوی آنها به ما داده نشد.
پاسخگویی براساس ضوابط
مسئولان شهری تأکید می‌کنند که در بازار تهران هیچ اقدامی بدون دریافت مجوز از سازمان میراث فرهنگی صورت نگرفته و ساختمان در حال احداث نیز مجوزهای لازم را از سازمان میراث فرهنگی دارد.
معاون شهرسازی منطقه 12 تهران درخصوص رعایت موارد ایمنی مندرج در ضوابط مربوط به انجام پروژه‌های ساختمانی می‌گوید: در مواردی که حوادث حین کار اتفاق می‌افتد، طبیعی است که براساس قوانین موجود، در رعایت ایمنی کار و سازه نگهبان پروژه‌ها مهندسان ناظر پاسخگو هستند.
بیدخام همچنین درخصوص اتفاقات مشابه هنگام انجام پروژه‌های ساختمانی در بافت‌های فرسوده می‌گوید: مواردی در رعایت ایمنی کار و سازه نگهبان‌ها وجود دارد که باید رعایت شود و ضوابط خاص خود را دارد. به گفته وی، گودبرداری و انجام عملیات ساختمانی در نقاط فرسوده پایتخت نیز در نقشه سازه‌ها درنظر گرفته می‌شود که درصورت انجام پروژه‌ها در ساختمان‌ها رعایت می‌شوند.
بافت‌های فرسوده، معضل دائمی
بافت‌های فرسوده در شهر تهران معضل دائمی ساخت‌وسازها در این کلانشهر بزرگ محسوب می‌شود؛معضلی دائمی که گاه با حوادث و اتفاقات ناگوار همراه می‌شود. نظارت هنگام ساخت و ساز ساختمان‌های جدید در شهر تهران به‌ویژه در نقاط فرسوده از الزامات جدی فعالیت‌های ساختمانی در شهر تهران است که توجه به آن کاهش حوادث ناگوار در پایتخت را به همراه خواهد داشت.
این موضوع در محدوده بافت تاریخی تهران که به‌عنوان «بافت نیازمند مراقبت جدی» مطرح است نیز مصداق دارد. به‌رغم آنکه مدیریت شهری و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی هر یک به نوبه‌خود درصدد حفظ بافت تاریخی و البته مرمت و نگهداری نقاط ارزشمند شهر هستند ولی گاه حوادثی اتفاق می‌افتد که درصورت نظارت مستمر و دائمی متولیان فعالیت‌های ساخت‌وساز، وقوع آنها کاهش می‌یابد. توجه مدیریت شهری در نوسازی بافت‌های فرسوده و جایگزینی ساختمان‌های جدید با ساختمان‌های فرسوده در نقاطی خارج از مناطق تاریخی ثبت شده در آثار فهرست ملی کشور بیانگر تلاشی است که در کاستن از حوادث ناشی از وجود بافت فرسوده در کلانشهر تهران انجام می‌شود. نگاهی گذرا به اقدامات انجام شده در حوزه نوسازی و وضع موجود در بافت‌های فرسوده شهر تهران نشان می‌دهد که گاه رعایت نکردن برخی ضوابط به بروز مشکلاتی در بافت‌های فرسوده منجر شده است.
باید دانست که هر چند بازسازی، روش مستقیم مقابله با فرسودگی و تخریب است ولی این اقدام نیز می‌تواند در ایجاد پیامدهای جانبی مانند آنچه در بازار تهران رخ داده است منجر شود.
نظارت، عامل کاهش خسارت
کارشناسان شهری معتقدند که نظارت مستمر و قوی در انجام پروژه‌های ساختمانی، علاوه بر آنکه در تسریع روند ساخت‌وساز بناها مؤثر است می‌تواند از ایجاد حوادثی که منجر به بروز خسارات مادی یا جانی می‌شوند نیز جلوگیری کند.
محمدرضا حاجی‌بیگی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران که فرماندهی نیروهای خود را در اتفاقاتی نظیر ریزش ساختمان‌ها برعهده دارد همچون مدیران شهری و کارشناسان شهرسازی می‌گوید: افرادی که می‌خواهند گودبرداری از یک ساختمان را انجام بدهند باید نظر کارشناسی سازه و مقاومت‌های ساختمان‌های مجاور را در نظر بگیرند. بدین ترتیب آنطور که کارشناسان نیز اعلام کرده‌اند نظارت دقیق عاملی است که می‌تواند با مدیریت مناسب پروژه‌های در حال احداث در نقاط فرسوده از حوادثی که مانند آنچه در بازار تهران رخ داد جلوگیری کند.
