چند سالی می‌شود که نمایندگان شهرهای مازندران در مجلس و مسئولان اجرایی استان برای صنعتی شدن منطقه تلاش می‌کنند. ساخت 2 پالایشگاه (ساری و بهشهر)، کارخانه ذوب‌آهن (سوادکوه) و 3 کارخانه خودروسازی (بابل، ساری و آمل) پیشنهادهایی بود که با موافقت هیأت دولت در سفرهای استانی روبه‌رو شد. البته این طرح‌ها مخالفان و موافقانی دارد؛ مخالفان معتقدند دشت‌های مازندران جای مناسبی برای دایرکردن کارخانه‌هایی نظیر خودروسازی، ذوب‌آهن یا ساخت پالایشگاه نیست. مخالفان که رئیس محیط‌زیست وقت استان در سال 87 هم جزو آنان است تاکید می‌کنند که ایجاد کارخانه ذوب‌آهن بیش از آن‌که سودآور باشد، زیان‌های زیست‌محیطی دارد و از سوی دیگر توجیه اقتصادی چندانی ندارد و نمی‌تواند اشتغال پایدار ایجاد کند. این در حالی است که تعداد زیادی از معادن کشور در مازندران فعال است. براساس آمارگیری سال 86، 15 واحد معدنی فعال و قابل بهره‌برداری در استان وجود دارد و 70درصد معدنکاران استان هم در بخش زغال‌سنگ مشغول به‌کار هستند. ساخت پالایشگاه در ساری و بهشهر حرف‌وحدیث‌های زیادی به‌وجود آورد. سید‌علی ادیانی‌راد، عضو کمیسیون انرژی مجلس و نماینده مردم قائمشهر، جویبار و سوادکوه که از طرفداران صنعتی شدن استان است در این گفت‌وگو به تشریح دیدگاه خویش می‌پردازد.
- برخی از مسئولان استانی می‌گویند مازندران صرفاً به‌دلیل داشتن جنگل، دشت و دریا از توسعه صنعتی عقب افتاده است. به‌نظر شما مازندران می‌تواند با وجود طبیعت سبزش، صنعتی شود؟
یکی از ظرفیت‌های مغفول مانده در توسعه استان مازندران، استخراج و استحصال نفت و گاز موجود در دریای‌خزر است. قطعاً یکی از مصادیق توسعه متوازن در استان، سرمایه‌گذاری در امور پایین دستی و بالادستی صنعت نفت و گاز و پتروشیمی است. در این باره 2 دیدگاه وجود دارد؛ گروهی به‌دلیل طبیعت بکر و فضای سبز مازندران معتقدند که استقرار صنایع مادر برای مازندران مهلک است و گروهی هم براین باورند که با توجه به پیشرفت فناوری و آشتی صنعت با شاخصه‌های زیست‌محیطی در برخی از کشورهای اروپایی و آسیایی، نظریه اول صرفاً احساسی و غیرکارشناسی است. به نظر ما مازندران هم ظرفیت توسعه صنعتی در حوزه‌های گوناگون صنعتی از جمله نفت و گاز را دارد، هم استعدادهای شگرفی در زمینه توسعه گردشگری، کشاورزی، صادرات و معدن. با این نگاه چند اقدام مناسب اما ناکافی در دولت نهم و دهم پایه‌ریزی شده است که شامل صدور مجوز برای ساخت کارخانه کک‌سازی و کارخانه ذوب‌آهن یا فولاد کوره‌بلند در سوادکوه، کارخانه ایران‌خودرو در بابل، کارخانه سایپا در ساری و پالایشگاه نفت در کیاسر ساری می‌شود. فرایند ساخت پالایشگاه ساری به مرحله صدور مجوز از سوی وزارت نفت و صدور مجوز از سوی سازمان محیط‌زیست کشور رسیده و مکان مناسب برای ساخت پالایشگاه در منطقه کیاسر مشخص شده است. آخرین اطلاعات درباره پالایشگاه ساری این که سرمایه‌گذار شناسایی شده و مقدمات اجرای طرح درحال تهیه است. کلنگ ساخت پالایشگاه نفت پتروشیمی بهشهر نیز در سفر سوم هیأت دولت به زمین زده شد و این طرح در فرایند اداری و دریافت مجوز‌های لازم از دستگاه‌های اجرایی کشور قرار دارد.
- چه ضرورتی وجود دارد که در استان 2 پالایشگاه همزمان و با فاصله کم ساخته شود؟
مازندران با توجه به طرح خط لوله گاز نکا به اصفهان و خط انتقال لوله نفت به جاسک، ظرفیت ساخت چند پالایشگاه را دارد، زیرا خوراک مورد نیاز این پالایشگاه‌ها به‌طور بالقوه در قالب منابع نفت و گاز دریای مازندران هست. همچنین با اجرایی شدن 2 خط انتقال گاز نکا به جاسک و نکا به دامغان توجیه اقتصادی لازم برای ساخت این پالایشگاه فراهم می شود.
- ساخت این پالایشگاه‌ها در مهار بحران بیکاری در استان هم می‌تواند تاثیرگذار باشد؟
یکی از دغدغه‌های ما به خدمت گرفتن نیروی کار مازندران است و تردیدی وجود ندارد که یکی از زمینه‌های مناسب برای ایجاد اشتغال در کشور طرح‌های نفتی و گازی است، چون ده‌ها هزار نفر را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم مشغول به‌کار می‌کند. هر پالایشگاه با در نظر گرفتن ظرفیت کامل آن به‌طور مستقیم 2هزار شغل ایجاد می‌کند.
- برخی معتقدند ایجاد پالایشگاه در مازندران، علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی، کشاورزی را با چالش روبه‌رو می‌کند، چون نیروی کار کشاورزی را به سوی صنعت جلب می‌کند و همچنین ظرفیت‌های کشاورزی و زمین‌های کشاورزی را به حاشیه می‌برد.
توسعه متوازن یک قاعده عقلایی و مبتنی بر منطق اقتصادی است. توسعه صنعت، کشاورزی و گردشگری در مازندران نه تنها محدودیتی برای همدیگر ایجاد نمی‌کند که می‌تواند مکمل یکدیگر باشد و ظرفیت‌افزایی کند. این همان توسعه متوازن است که هم در مصوبات 3 سفر استانی دولت و هم در سند توسعه استان در برنامه چهارم آمده و در قالب برنامه پنجم نیز به‌وضوح این راهبرد دیده شده است.
- علاوه بر ایجاد 2 پالایشگاه، کارخانه کک‌سازی و فولاد کوره بلند (ذوب‌آهن) هم قرار است در سوادکوه ساخته شود. این کارخانه‌ها مشکلات زیست‌محیطی ایجاد نمی‌کنند؟
مطالعات این کارخانه‌ها انجام و مشخص شده است که مشکلات زیست‌محیطی برای منطقه ایجاد نخواهد کرد. ما در سراسر استان، ازجمله سوادکوه، مواهب خدادادی زیادی داریم که باید به نحو احسن از آنها استفاده کنیم. در سوادکوه معدن زغال‌سنگ وجود دارد که خوراک اصلی کارخانه‌های کک‌سازی و ذوب‌آهن است. در سوادکوه زغال‌سنگ استخراج و به اصفهان ارسال می‌شود، اما در سفر اول دولت، رئیس‌جمهوری به مردم وعده داد کارخانه کک‌سازی در سوادکوه ایجاد شود که این وعده در جلسه استانی دولت مصوب شد. با این حال ساخت کارخانه کک‌سازی به‌عهده بخش خصوصی گذاشته شد اما سرمایه‌گذاری که داوطلب ساخت این کارخانه شد، عملاً قادر به اجرای طرح نبود. بر این اساس سرانجام دولت پذیرفت که وزارت صنایع ساخت این کارخانه را بر عهده بگیرد.
در جلسه دولت در سفر استانی دوم پیشنهاد دادم وزارت صنایع و معادن، ساخت کک‌سازی را هم به‌عهده بگیرد، چون بخش خصوصی نه انگیزه انجام کار را دارد، نه توانایی لازم را که هم رئیس‌جمهوری و هم وزیر صنایع با این پیشنهاد موافقت کردند و آن را جزو مصوبات قرار دادند و به این ترتیب قرار شد کارخانه کک‌سازی به ظرفیت 300 تن در سال در سوادکوه ساخته شود. اکنون تمام امور اداری کار انجام شده، سازمان محیط‌زیست هم مجوز صادر کرده و عملیات سخت‌افزاری کک‌سازی آغاز شده است.
وزارت صنایع با مشارکت بخش خصوصی این کارخانه را می‌سازد و وزیر صنایع قول داده است تا سال آینده این طرح به بهره‌برداری برسد. امیدواریم با بهره‌داری از این کارخانه حداقل 300 شغل مستقیم و نزدیک به 3 هزار شغل غیرمستقیم ایجاد شود.با آغاز ساخت کارخانه کک‌سازی احساس کردیم حلقه مفقوده‌ای وجود دارد؛ بر همین اساس از وزیر صنایع خواستیم با ساخت کارخانه فولاد کوره بلند (ذوب‌آهن) به ظرفیت یک میلیون تن در سال موافقت کند. وزیر هم در تاریخ 19 آبان 89 با این پیشنهاد موافقت کرد. همچنین برای محکم‌کاری و ایجاد ضمانت اجرایی با معاون اول رئیس‌جمهوری، معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهوری و استاندار مازندران هم صحبت شد و این طرح جزو مصوبات سفر سوم قرار گرفت.
- به‌نظر شما در سوادکوه ظرفیت ایجاد کارخانه ذوب‌آهن وجود دارد؟
این طرح پشتوانه کارشناسی محکمی دارد و از لحاظ اقتصادی کاملاً مقرون به صرفه است، زیرا یک بسته صنعتی با یک مجتمع صنعتی در کنار هم قرار می‌گیرند. حلقه اول وجود معدن زغال‌سنگ، حلقه دوم وجود کارخانه کک‌سازی و حلقه سوم کارخانه فولاد کوره بلند است. زغال‌سنگ پس از استخراج از معدن تحویل کارخانه کک‌سازی و کک هم تحویل کارخانه ذوب‌آهن می‌شود. کنار هم قرار گرفتن این 3 حلقه در کاهش هزینه تولید نیز مؤثر است. در کارخانه ذوب‌آهن نیز حداقل 2 هزار شغل مستقیم و 15 هزار شغل غیرمستقیم‌ایجاد می‌شود.
- اکنون بسیاری از کارگران معدن زغال‌سنگ سوادکوه (البرز) از نحوه دریافت حقوق خود گله دارند. گمان می‌کنید با ساخت این کارخانه‌ها، وضعیت مالی آنان بهترمی‌شود؟
معدن البرز مرکزی هم از فناوری جدید برای استحصال زغال‌سنگ استفاده نمی‌کند، هم سرمایه لازم برای توسعه اکتشاف را در اختیار ندارد . این معدن به حمایت جدی و تخصیص اعتبار در قالب تسهیلات، برای برون‌رفت از مشکلات نیاز دارد.با وجود این شکی نیست که با ساخت کارخانه‌های کک‌سازی و فولاد، چرخه اکتشاف بهبود می‌یابد. بدیهی است فعال شدن شرکت‌های زغال سنگ، اشتغال بیشتر و دستمزد و رفاه بهتری را برای کارگران شریف این صنعت به‌دنبال خواهد داشت.
