تکمیل ظرفیت این سلول مجزای دفن زباله، شهرداری مشهد را بر آن داشته است تا با اجرای طرحهایی، مراکز درمانی مشهد را به بیخطرسازی زبالههای عفونی تشویق کند. این کاری است که براساس ماده 7 قانون مدیریت اجرای پسماند، بر عهده تولیدکنندگان زبالههای عفونی است و شهرداری بهعنوان مدیر اجرایی، میتواند هزینههای جمعآوری را طبق تعرفههای موجود از تولیدکننده دریافت کند اما به گفته مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری مشهد، 70 درصد مراکز پزشکی در طرح بیخطرسازی زبالههای عفونی همکاری نمیکنند.
علی نجفی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد، با گلایه از کوتاهی تولیدکنندگان زبالههای عفونی در بیخطرسازی آنها، میگوید که زبالههای تولید شده در مراکز پزشکی چند نوع است که باید برای دفع هر یک از آنها اقدامات لازم صورت پذیرد. این مقام مسئول میافزاید: «هزینه دفع زبالههای عفونی که از سوی مراکز درمانی و کلینیکهای متخلف به شهرداری مشهد تحمیل میشود، 40 برابر هزینه دفع زبالههای عادی است که این بودجه میتواند صرف پروژههای عمرانی و فضای سبز مشهد شود.» وی درباره میزان همکاری مراکز پزشکی در طرح جمعآوری زبالههای عفونی میگوید: «تنها 30 درصد مراکز پزشکی این شهر در اجرای طرح جمعآوری و بیخطرسازی زبالههای عفونی بیمارستانی با شهرداری همکاری میکنند.»
نجفی درباره انواع زبالههای عفونی توضیح میدهد:«وزارت بهداشت زبالههای عفونی را براساس شاخصهایی دستهبندی کرده است، اما شهرداری مشهد با توجه به حوزه عملیاتی و قانونی خود دستهبندی محدودتری دارد که شامل زبالههای تولیدشده در مطب پزشکان، پسماند حاصل از آزمایشگاههای پاتولوژی، زباله بیمارستانهای عمومی و زبالههای شیمیایی و دارویی دارای رادیواکتیو میشود.»
وی ادامه میدهد:«انواع زبالههای بیمارستانی باید با روشهای متفاوتی بیخطر شوند؛ اما کاری که ما در شهرداری مشهد انجام میدهیم، دفن بهداشتی است که کمترین اقدام ممکن است، زیرا زبالههای بیمارستانی باید در مبدأ بیخطر و سپس مانند زبالههای عادی دفع شوند.»
اکنون دفن زبالههای عفونی که در مبدأ بیخطر نشدهاند، بهصورت بهداشتی و در سلول مجزا با بستر گرانیتی به ضخامت یک کیلومتر انجام میشود تا از ورود شیرابههای عفونی به لایههای زیرزمین و منابع زیرزمینی آب جلوگیری شود. این مکان در کیلومتر 5 جاده نیشابور قرار دارد، اما ظرفیتش تکمیل شده است.
اینطور که مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد میگوید، از این پس باید زبالههای عفونی در کیلومتر 35 جاده میامی دفع شوند که از نظر شاخصهای زمینشناسی مانند مکان قبلی نیست و چارهای جز بیخطرسازی زبالههای عفونی در مبدأ به وسیله تولیدکنندگان وجود ندارد.
نجفی درباره دریافت هزینه دفع زبالههای عفونی میگوید: «برخی از مراکز رسمی تولیدکننده زباله عفونی این هزینهها را میپردازند، اما بیشتر بیمارستانها و مطبها از پرداخت هزینهها سر باز میزنند. با اینکه هزینه جمعآوری و دفن زبالههای عفونی با نظر سازمان نظام پزشکی برآورد میشود، اما پزشکان فعال در کلینیکهای خصوصی با سازمان پسماند اصلا همکاری نمیکنند و این درحالی است که خطر زبالههای عفونی مطبها کمتر از زبالههای بیمارستانی نیست.
این موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا میکند که بدانیم زبالههای عفونی مطبها به دلیل پراکندگی جغرافیایی آنها در کل شهر، تقریبا در همه جای شهر دفع میشود؛ در حالی که بیمارستانها در چند نقطه مستقر هستند.» به گفته وی، اگرچه بیش از 30 بیمارستان در مشهد زباله عفونی تولید میکنند، اما مطبهای خصوصی پزشکان، بزرگترین مشکل در این زمینه بهشمار میروند، زیرا پراکندگی آنها در کل شهر سبب ورود برخی از افراد سودجو و زبالهگرد و در نهایت وارسی غیربهداشتی اینگونه زبالههای خطرناک و عفونی از سوی آنها میشود.
وی در پاسخ به اینکه آیا شهرداری مشهد برای برخورد با پزشکان و مراکز درمانیای که در طرح دفع زبالههای عفونی همکاری نمیکنند، برنامهای دارد؟ میگوید:«اگرچه قوه قضاییه اهرم قانونی ما در برخورد با متخلفان است، اما تاکنون برخورد قهری با متخلفان صورت نگرفته است، زیرا ما این کار را دور از شأن پزشکان میدانیم و در عوض با همکاری سازمان نظام پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد به پزشکان در این باره آموزش داده و جزوههای پزشکی توزیع کردهایم.» نجفی اضافه میکند:«با وجود برنامههای اجراشده هنوز بسیاری از پزشکان حاضر به همکاری نشدهاند که اگر تا چند ماه دیگر وضع به همین صورت پیش برود، ناچاریم به برخورد قهری و قانونی متوسل شویم.»
وی با بیان اینکه براساس قانون، شهرداریها عهدهدار جمعآوری زبالههای زیانآور تولید شده در مراکز بهداشتی نیستند، میافزاید: «با این حال در کلانشهر مشهد از 7 سال پیش تاکنون، زبالههای عفونی بیمارستانها از سوی شهرداری جمعآوری میشود.»
اکنون 3 سال از اجرای طرح ویژه جمعآوری و بیخطرسازی زبالههای عفونی بیمارستانی میگذرد و در این مدت این طرح، در چند خیابان شهر اجرا شده است. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد در این باره توضیح میدهد: «اجرای طرح از پنجراه سناباد شروع شد و 200 مطب را زیر پوشش قرار دادیم. سپس با تأکید فرماندار مشهد، طرح تا چهارراه دکترها و احمدآباد گسترش یافت و 500 مطب دیگر زیر پوشش قرار گرفت. با این حال هنوز بیش از 70درصد از کل مراکز پزشکی شهر مشهد تحت پوشش این طرح قرار ندارند.»
او ادامه میدهد: «در این طرح با پزشکان جلساتی برگزار و کلینیکها را با توجه به تخصص پزشکان دستهبندی کردیم. سپس در دورههای آزمایشی میزان زباله تولیدی و هزینه جمعآوری آن برآورد شد. با وجود اینکه پزشکان هنوز هم هزینهای پرداخت نمیکنند، اما شهرداری زبالههای عفونیشان را جمعآوری و دفع میکند.»
او خبر از زیر پوشش قرار گرفتن همه شهر مشهد در آینده نزدیک میدهد و میگوید:«با وجود اینکه براساس قانون، جمعآوری زبالههای عفونی وظیفه ما نیست، اما چون اینجا مشهد است و انباشت هر نوع آلودگی در گوشهای از شهر، سلامتی شهروندان و زائران را به مخاطره میاندازد، خودمان را در این زمینه مسئول میدانیم. با این وجود، اگر پزشکان و مراکز درمانی همکاری نکنند، طرح را متوقف و متخلفان را به مراجع قضایی معرفی میکنیم.»
مسئولان شهرداری مشهد هر قدر که از عملکرد پزشکان شهر در دفع زباله ناراضیاند، به همان میزان از همکاری شهروندان مشهدی در بازیافت زباله خشنودند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد میگوید:«با اینکه پزشکان بهعنوان متولیان بهداشت جامعه و قشری که در این زمینه آموزش دیدهاند، باید برای بیخطرسازی زبالههای عفونی پیشقدم شوند. ساکنان عادی مشهد در زمینه مدیریت پسماند پیشگامترند. مشهدیها در پایان سال 89 به میزان 12درصد تفکیک زباله در مبدأ انجام دادند که این رقمی است که در هیچیک از کلانشهرها به ثبت نرسیده است و جای قدردانی دارد.»