برای افغانها، پاکستانیها هیچگاه یک همسایه خوب نبودهاند. جدای از معضل مزمن دیورند که مهمترین و قدیمیترین مشکل در روابط فی مابین کابل - اسلام آباد به شمار میرود، از دید افغانها، پاکستانیها پای افغانها را به بحرانهایی که عملا هیچ ربطی به افغانستان ندارد باز کردهاند.ماجرای بنلادن یکی از این نمونههاست که به یک جنگ تمام عیار میان دستگاههای اطلاعاتی چند کشور تبدیل شده بود.
مسئله کشمیر بحرانی است هندی - پاکستانی، لکن از دید مقامات پاکستانی و مخصوصا فرماندهان ارتش این کشور، افغانستان به خوبی میتواند به یک مهره مؤثر در راستای منافع اسلامآباد در برابر دهلی مبدل شود. تلاش برای روی کار آوردن یک حکومت متکی به پاکستان در افغانستان از طرحهایی بوده است که بارها از سوی پاکستانیها در قبال افغانها در دستور کار قرار گرفته است. افغانها بر این باورند که مهمترین دلیل ناکامی مجاهدین در تشکیل دولت و همچنین بروز جنگهای داخلی خانمانسوز را باید در سیاستهای دوگانه پاکستان در قبال افغانستان جستوجو کرد. پاکستانیها هیچگاه تعریف مشخصی از سیاستها و برنامههای خود در قبال همسایه شمالیشان ارائه ندادهاند.
این موضوع را میتوان در دوران شکلگیری افغانستان نوین هم به خوبی مشاهده کرد. افغانستان 10سال است با نیروهای طالبان وارد یک بحران ناتمام شده است و در این مدت هیچگاه پاکستانیها نتوانستهاند افغانها را متقاعد کنند که آنها هیچ ارتباطی با نیروهای طالبان ندارند. چند سال قبل سوءقصدی از سوی طالبان به جان صبغتالله مجددی، رئیس اسبق مجلس سنای افغانستان صورت گرفت که البته مجددی جان سالم از آن به در برد اما دولت افغانستان شدیدا موضعی ضدپاکستانی گرفت و حتی در یک اجلاس بینالمللی که روسای جمهور دو کشور حضور داشتند دو طرف از دست دادن با یکدیگر خودداری کردند. سخنرانی پر شور مجددی هنوز از اذهان افغانها پاک نشده است که شدیدا اعلام کرد مبارزه با تروریسم بیشتر از آنکه در افغانستان معنا داشته باشد در پاکستان باید دنبال شود، چرا که استخبارات پاکستان کاملا در خدمت طالبان عمل میکند. 3سال قبل هم وضع از این خرابتر شد و حتی کرزی، پاکستان را تهدید به عملیات نظامی در خاک این کشور کرد؛ اقدامی که بیشتر به لطیفهای سیاسی شبیه بود تا یک موضعگیری سیاسی عقلانی.
در مقابل دولت پاکستان اعم از دولت عرفی و دولت نظامی، افغانها را به سادهسازی بحران جاری در کشورشان متهم میکنند. پاکستانیها بسیاری از سیاسیون افغان را دچار نوعی توهم توطئه میدانند که کوچکترین مشکل بهوجودآمده در کشورشان را به پاکستان نسبت میدهند. پاکستانیها بارها اعلام کردهاند که پاکستان هیچگاه لانهای برای تروریستهای عرب و افغانی نبوده و نیست. اسلام آباد ریشه مشکلات جاری در افغانستان را بیش از هر چیز به ناکارآمدی دستگاه حاکمه کابل مرتبط میداند که فاقد کارایی لازم برای اداره کشور است که در عوض به فرافکنی روی آورده و پاکستان را متهم به همه چیز میکند.
اختلاف نظر در روابط دو کشور به قدری فاحش است که امکان رسیدن به هر گونه توافق پیرامون مسائل مرتبط به دو کشور را به حداقل رسانده است. انعکاس این مسئله در گزارشهای سازمانهای امنیتی دو کشور کاملا مشهود است. گزارشهای کابل به
کاخ سفید با گزارشهای اسلامآباد به واشنگتن دقیقا در تضاد و تناقض قرار دارد و همین امر آمریکاییها را عملا در اتخاذ تصمیم عاجز کرده است. مثلا دستگاههای امنیتی افغانی قاطعانه بر حضور ملا عمر در کویته، سران شبکه حقانی در منطقه میرانشاه، چریکهای حزب اسلامی در دره شمشاتو تأکید کردهاند و حضور اسامه بن لادن را در ملتان، کراچی و... به آمریکاییها گزارش دادهاند و در مقابل دستگاههای امنیتی ششگانه پاکستان در تضاد به گزارشها فوق به حضور ملا عمر و بن لادن در کوههای نورستان و استان کنرهای افغانستان اشاره داشتهاند. حتی بسیاری از مقامات پاکستان مانند پرویز مشرف (رئیسجمهور سابق) و بینظیر بوتو (نخستوزیر اسبق) بارها از مرگ بن لادن سخن راندند و در این میان آنگونه که سخنگوی اداره امنیت ملی افغانستان چندی قبل اعلام داشت آمریکاییها به گزارشهای پاکستانیها توجه بیشتری داشتهاند تا گزارشهای ارسالی از کابل.
عملیات نیروهای ویژه آمریکایی که درساعات پایانی شامگاه یکشنبه اول ماه میسالجاری در خاک پاکستان صورت گرفت، نه تنها کار بن لادن بلکه اعتبار سازمانهای امنیتی پاکستان را نیز یکسره کرد. عملیات در شهری به نام هیبتآباد صورت گرفت؛ شهری در 35کیلومتری اسلام آباد که در واقع حومه پایتخت محسوب میشود؛ شهری نظامی که ساکنان عمده آن را نظامیان و مقامات امنیتی پاکستان تشکیل میدهند. البته هیبتآباد برای کارشناسان مسائل پاکستان کاملا نام آشنایی است چرا که چند سال قبل خالد شیخ محمد که آمریکاییها آن را مسئول و طراح عملیات یازدهم سپتامبر میدانند نیز در همین شهر دستگیر شد و ابوالیث اللیبی دیگر چهره سرشناس القاعده نیز در حوالی همین شهر به دام افتاد.
رفتوآمد در هیبتآباد فقط با ارائه کارتهای امنیتی معتبر امکان دارد و آکادمی استخبارات پاکستان نیز در مرکز همین شهر قرار دارد. چند کیلومتر آن طرفتر از شهر یکی از بزرگترین سایتهای موشکهای دور برد پاکستان واقع شده است که بر اهمیت هیبت آباد به طرز چشمگیری افزوده است. آمریکاییها در شرایطی اسامه را شکار کردهاند که او ظاهرا در یک منزل مسکونی گرانقیمت که به یک رئیس قبیله وزیرستانی تعلق داشت اقامت گزیده بود و آنگونه که از ظاهر خانه برمیآمد خانه دارای امکانات امنیتی منحصر به فردی بود که فقط میتوانست در اختیار یک مقام عالی رتبه امنیتی قرار بگیرد.عملیات شبانه اول می در حالی به پایان رسید که ارگانهای امنیتی پاکستان در بیاطلاعی کامل از اجرای آن بهسر میبردند. گیلانی نخستوزیر و زرداری رئیسجمهور و اشفق کیانی وقتی متوجه شدند که چه روی داده است اوباما پیامش را به مناسبت کشتهشدن بن لادن صادر کرده بود.
دولت پاکستان از زمان آغاز عملیات 2بار درباره قتل بنلادن اظهار نظر کرده است که هیچ کدام نتوانسته است برای آمریکاییها، افغانها و افکار عمومی جهانی قانعکننده باشد. گیلانی، نخستوزیر ساعاتی بعد از انجام عملیات اعلام داشت که آمریکاییها بدون همکاریهای چند ساله پاکستان هرگز موفق به شکار بن لادن نمیشدند و سلمان بشیر، وزیر خارجه پاکستان هم در یک اظهار نظر دیگر تمام تقصیرها را به گردن سازمانهای اطلاعاتی کشورهای غربی انداخت که چطور با امکانات پیشرفته نتوانستهاند بن لادن را زودتر از اینها دستگیر کنند.
چندی پیش هم سایت ویکیلیکس طی افشای یک سند محرمانه از این مسئله پرده برداشت که سازمان مرکزی آمریکا سازمان استخبارات پاکستان، آی. اس.ای را در لیست سازمانهای مرتبط با تروریسم قرار داده بود. هندیها هم از دستگیری بن لادن در پاکستان بینهایت خرسند هستند چرا که دستگیری بنلادن ادعاهای هند را نیز در مورد حضور بسیاری از رهبران بنیادگرای کشمیری در خاک پاکستان تأیید میکند و همچنین بسیاری از کشورهای آسیای میانه هم که سالهاست با معضل بنیادگرایی در کشورهایشان دست و پنجه نرم میکنند نیز در این مورد کاملا با آمریکا همصدا شدهاند. با توجه به شرایط پیش آمده گمان نمیرود پاکستانیها به سادگی بتوانند آب از دست رفته را به جوی باز گردانند و راه دشوار اعتمادسازی را به سادگی طی کنند.