برای تعمیق و درک هرچه بهتر این همگرایی و اشتراک، شهروندان به نهادی همسو‌کننده و قوی نیاز دارند که بتواند متناسب با موقعیت جغرافیایی و بافت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، فضای زندگی شهری را به‌خوبی طراحی کند، به‌گونه‌ای که همگان از هر طبقه یا گروه سنی به زیستگاه خود احساس تعلق و وابستگی داشته باشند و شهر را خانه خویش بدانند.رسیدن به این هدف بدون شک نیازمند آموزش است، زیرا کارکرد آموزش شهروندی این است که خلأ‌های اطلاعاتی، فکری و فرهنگی شهروندان را رفع و آنان را به آرمانشهر خود نزدیک می‌کند تا شهروندان همگام با روند توسعه فیزیکی شهر، از نظر فرهنگی و اجتماعی هم به سمت جلو حرکت کنند.
در این راستا راه‌اندازی مدرسه شهروند که آموزش‌های شهروندی را در قالب الگویی آموزشی- فرهنگی برای کودکان و نوجوانان دنبال می‌کند رویدادی است که می‌تواند به مدیران شهری برای دست یافتن به اهدافی مانند تبدیل شهرنشین به شهروند یاری رساند.نخستین مدرسه شهروند که چندی پیش در آران و بیدگل واقع در شمال استان اصفهان و به همت شهرداری این شهر آغاز به‌کار کرده، الگویی است که می‌تواند در همه شهرهای ایران به اجرا درآید، زیرا اگر چه آموزش‌های شهروندی محدودیت سنی ندارد، کودکان و نوجوانان چنین آموزش‌هایی را که در نهایت به مهارت‌های زندگی شهری تبدیل می‌شود، بهتر فرا می‌گیرند و در زندگی روزمره به کار می‌بندند.مدیر مدرسه شهروند آران و بیدگل در گفت‌وگو با همشهری درباره علت تأسیس چنین آموزشگاهی خاطر نشان می‌کند: «شهرداری‌ها که جزو نهادهای عمومی غیردولتی به شمار می‌روند، بیشترین ارتباط کاری را با مردم دارند، این را می‌شود از میزان ارباب رجوعی که روزانه در ساختمان‌های وابسته به شهرداری‌ها برای انجام انواع و اقسام کارهای اداری در رفت‌وآمد هستند، دریافت. از سوی دیگر، تقریبا هیچ کاری را نمی‌توان سراغ گرفت که در حوزه کاری شهرداری‌ها باشد، اما همراهی و مشارکت شهروندان در انجام بهتر آن مؤثر نباشد.»
مجید فرزاد مهرآرانی می‌افزاید: «مدرسه شهروند که کار خود را از بهمن سال گذشته آغاز کرده است و الگویی آموزشی- فرهنگی در زمینه امور شهری به شمار می‌رود، با هدف ارتقای فرهنگ شهروندی، افزایش مشارکت فعال شهروندان در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی، تقویت اعتماد شهروندان به نظام مدیریت شهری و بالا بردن حس مسئولیت‌پذیری و تعلق اجتماعی شهروندان راه‌اندازی شده است.»
وی از آموزش به‌عنوان حلقه گمشده‌ای یاد می‌کند که می‌تواند شهرنشین را به شهروند تبدیل و شعار «شهر ما خانه ما» را نهادینه کند.
مدیر مدرسه شهروند آران و بیدگل درباره مراحل تشکیل این مدرسه توضیح می‌دهد: «در مرحله نخست بهره‌برداری از مدرسه، سالن آموزش شهروندی با هدف برگزاری برنامه‌های کاربردی و اثربخشی که منجر به تسهیل فرایند جامعه‌پذیری و یادگیری هر چه بهتر استاندارد‌های زندگی سالم شود، دایر شده است.»
وی از تأسیس کتابخانه تخصصی مدیریت شهری برای ایجاد مرکزی علمی- پژوهشی درباره مدیریت شهری، نیز راه‌اندازی گالری شهریار با هدف ایجاد نمایشگاه‌های تخصصی فرهنگی و هنری مانند نمایشگاه عکس، کتاب، صنایع‌دستی و... در این مدرسه خبر داد.
فرزاد مهر با بیان اینکه از زمان گشایش این مدرسه، نزدیک به 2 هزار نفر از دانش‌آموزان مقطع‌های چهارم و پنجم ابتدایی در آن آموزش دیده‌اند، خاطر نشان می‌کند که آموزش و پرورش امکانات لازم برای ارائه چنین آموزش‌هایی را ندارد. به گفته وی، در مدرسه شهروند تلاش بر این است که موضوعات و مباحث گوناگونی، از راه‌های حفظ سلامت روح و روان گرفته تا آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی که همه اینها به نوعی در زندگی شهری در هم تنیده شدهاند، آموزش داده شود.
مدیر مدرسه شهروند آران و بیدگل، شهریار و شهربانو را به‌عنوان 2شخصیت آموزشی و نماد مدرسه شهروند معرفی می‌کند و می‌افزاید: « این دو شخصیت برای بسته‌های فرهنگی به نام «پیک شهریار» طراحی شدهاند که تاکنون 6 پیک شهریار با سر فصل‌هایی چون مدرسه شهروند، جاذبه‌های شهری، آتش‌نشانی، پارک، ترافیک و حمل‌ونقل، آداب معاشرت، زباله و بازیافت، فرهیختگان و مفاخر، اسراف و تبذیر و فرهنگ سلامت روح و روان را میان دانش‌آموزان آران و بیدگل توزیع کرده‌ایم.»وی مخاطب این مجموعه را دانش‌آموزان دوره ابتدایی اعلام و اضافه می‌کند: «علاوه بر بسته فرهنگی یادشده، تاکنون 150سرفصل آموزشی ویژه گروه‌های سنی و اقشار مختلف جامعه شهری آماده شده است که به‌زودی آنها را نیز در اختیار شهروندان قرار خواهیم داد.»
فرزاد مهر معتقد است: اگر این آموزش‌ها براساس برنامه‌ای علمی استمرار یابد، به‌تدریج جای خود را در جامعه بازمی‌کند و به فرهنگ غالب شهروندان تبدیل می‌شود.وی دوره آموزشی را مختص شهروندان عادی نمی‌داند و از برگزاری 5 دوره آموزشی ویژه مدیران شهری در آران و بیدگل خبر می‌دهد.
پس از تجربه موفقیت‌آمیز شهرداری تهران در زمینه ارائه آموزش‌های شهروندی، توجه به این مقوله در دستور کار دیگر شهرداری‌های کشور نیز قرار گرفت، حال باید دید که مدرسه شهروند آران و بیدگل چه چیز تازه‌ای برای ارائه دارد. مدیر مدرسه شهروند در این باره میگوید: «آموزش‌های شهروندی در شهرهای دیگر کشور بیشتر در قالب اجرای برنامه‌های سرگرم‌کننده و جذاب دنبال می‌شود، اما دایرکردن مدرسه شهروند در آران و بیدگل اقدامی منحصر به فرد است و ساختاری شبیه آن در سایر شهرهای کشور به‌چشم نمی‌خورد.»وی خاطر نشان می‌کند که اکنون فقط مرحله نخست مدرسه شهروند راه‌اندازی شده است و این طرح بخش‌های دیگری نیز دارد.
فرزاد مهر در این باره میگوید: «در مرحله بعدی این اقدام فرهنگی، پارک علمی‌ای به مساحت 4 هزار متر مربع با بهره‌گیری از تمام شاخص‌های زندگی در شهر ساخته خواهد شد تا مخاطبان در فضایی کارگاهی با مباحث مرتبط با موضوعات شهری ازجمله سد معبر، محیط‌زیست، مدیریت پسماند، ترافیک و ده‌ها موضوع دیگر به‌صورت نظری و تجربی آشنا شوند. وی میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده برای راه‌اندازی در مرحله اول این طرح را یک میلیارد ریال اعلام می‌کند و می‌افزاید: «بودجه‌ای یک میلیارد و 500میلیون ریالی برای اجرای مرحله بعدی طرح مدرسه شهروند برآورد شده است.» فرزاد مهر همچنین از تدوین پیک شماره 7 شهریار با عنوان «تمرین شهروندی» خبر می‌دهد و دراین‌باره میگوید: «این پیک به‌صورت مجله‌ای 24صفحه‌ای اول مهر بین 3500دانش‌آموز ابتدایی شهرستان آران و بیدگل توزیع خواهد شد و آذر ماه امسال در جشنواره‌ای با عنوان «شهریاران کوچک، شهرداران فردا» از مطالعه‌کنندگان برتر این پیک قدردانی خواهد شد.»وی با بیان اینکه مطالب مندرج در این پیک بیشتر جنبه آموزشی خواهد داشت، می‌افزاید:« پیک شماره 7 که به‌مدت 15 روز در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد، طوری طراحی شده است که علاوه بر رشد قوه خلاقیت دانش‌آموزان، خانواده‌های آنان را نیز درگیر موضوع کند.»
مدیر مدرسه شهروند میگوید: «کارشناسان در مدرسه شهروند تلاش می‌کنند که با شناسایی و طبقه‌بندی نیازهای آموزشی شهروندان، در حد توان خود برای برآورده شدن این نیازها برنامه‌ریزی کنند.
فرزاد مهر، چشم‌انداز مدرسه شهروند را تلاش برای ایجاد بستر مناسب افزایش مشارکت فعال شهروندان در امور شهری می‌داند و خاطرنشان می‌کند: «تمام تلاش ما بر این است تا رویکرد شهرنشینی را به سوی فرهنگ شهروندی سوق دهیم و به عبارت دیگر شهر را از جایی صرفا برای سکونت به محیطی برای رشد شهروندانی آگاه، مسئولیت‌پذیر و مشارکت‌جو تبدیل کنیم و در این مسیر تلاش براین است که آموزش‌های شهروندی در برنامه‌های آموزش و پرورش جایگاه شایسته‌ای پیدا کند.»
مدرسه شهروند از نگاه مسئولان
*سید جمال‌الدین صمصام شریعت، معاون عمرانی استاندار اصفهان در دیدار از مدرسه شهروند برتخته کلاس این مدرسه چنین یادداشتی می‌گذارد: «این حرکت باعث ارتقای شاخصه‌های فرهنگی در آران و بیدگل خواهد شد و امیدواریم الگویی برای همه شهرداری‌ها باشد.»
* منصور شیشه فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان نیز می‌نویسد: «ما در اینجا شاهد حرکتی نوین و بنیادی در راستای مسائل شهروندی هستیم که امیدواریم مد نظر تمام صاحبان فرهنگی قرار گیرد.»
* حسن ستاری، معاون عمرانی شهرداری آران و بیدگل، این اقدام را نمادی از یک الگوی آموزشی- فرهنگی در کشور می‌داند و معتقد است که با چنین اقدام‌هایی در کشور شاخص‌های لازم برای تربیت شهروندان قانونمند، مشارکت‌پذیر، منظم و مسئول تدوین می‌شود.
* علی محمد قاسم‌پور، عضو شورای اسلامی شهرستان آران و بیدگل نیز درباره هدف از راه‌اندازی میگوید: «زندگی شهری که هر روز در حال پیچیده‌تر شدن است، نیازمند آموزش و کسب دانایی است. ما باید بدانیم که رعایت حقوق دیگران مستلزم اجرای قوانینی است که برای اجرای آن باید آموزش دید.» به گفته وی، مدرسه شهروند می‌تواند در نهادینه‌کردن فرهنگ شهروندی نقش مؤثری ایفا کند. همچنین این اقدام موجب می‌شود مسئولان نیز شهر را راحت‌تر اداره کنند؛ چرا که شهر دارای شهروندانی است که آداب، وظایف و حقوق شهروندی را آموخته‌اند و به آن عمل می‌کنند.
وی با یادآوری 4 نوع ارتباط انسانی شامل ارتباط انسان با خدا، انسان با خود، انسان با دیگران و انسان با طبیعت، می‌افزاید: «در امور شهری تصحیح ارتباط انسان با دیگران و طبیعت دنبال می‌شود؛ چرا که نیاز به آموزش و یادگیری بیشتری دارد.»
عضو شورای شهرستان آران و بیدگل، هدف نخست آموزش شهری را کودکان و دانش‌آموزان دوره ابتدایی می‌داند و اضافه می‌کند: «فراگیری قوانین در کودکان ماندگارتر است، بنابراین می‌توان امیدوار بود دانش‌آموزانی که آموزش‌های شهروندی را فراگرفته‌اند، در آینده جامعه‌ای قانونمند را تشکیل دهند.»
وی تأکید می‌کند: «با اینکه ممکن است طرح راه‌اندازی مدرسه شهروند در آینده با فراز و نشیب‌هایی روبه‌رو شود، اما بدون شک متوقف نخواهد شد چرا که آموزش و یادگیری تعطیل بردار نیست.»
قاسم‌پور با بیان اینکه زمان زیادی از آغاز به کار مدرسه شهروند نمی‌گذرد، میگوید: «این اقدام با استقبال بسیار خوب آموزش و پرورش شهرستان روبه‌رو شده است.» به گفته وی، شورای شهر آران و بیدگل درصدد است پس از کامل‌تر شدن طرح، آن را در شورای‌عالی استان‌ها مطرح کند.
