تا‌کنون دریافت مجوز برای کتاب‌هایی که با مشکل مواجه می‌شوند، طولانی و مشروط به اعمال اصلاحاتی بوده است که اداره کتاب به ناشران اعلام می‌کند. این روند گاه تا چندمرحله پیش می‌رود و البته هر مرحله در بسیاری موارد چندماه به طول می‌انجامد. گذشته از این، همه مسئولیت انتشار این کتاب‌ها و کتاب‌هایی که بی‌مشکل و اصلاح، مجوز می‌گیرند، متوجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
بنابراین طبیعی است که از سال‌ها پیش این بحث پیش بیاید که اساسا چرا باید وزارت ارشاد پیش از انتشار، همه کتاب‌ها را بخواند، از برخی از آنها اشکال بگیرد و بعد، بعد از اعلام اصلاحات و اعمالش توسط نویسنده، مجوز انتشارش را صادر کند و... همه اینها، وقت زیادی می‌گیرد و نویسندگان در انتظار مجوز کتاب‌شان هر روز دمغ‌تر می‌شوند و ناشران، معطل می‌مانند و... در یک کلام، چرخه نشر کند و کندتر می‌شود. سال‌هاست که این یک رویاست؛ نمی‌شود کتاب‌ها مثل مطبوعات، تنها با یک مجوز کلی به نام ناشر، منتشر شوند و بعد از انتشار اگر مشکلی بود، ناشر جوابگو باشد؟
این طرح 5 تا 6 سال پیش به‌طور جدی مطرح شد. قرار شد مسئولیت انتشار کتاب به‌خود ناشران واگذار شود اما مشکلات فراوان حاصل از این اقدام، وزارت ارشاد را از اجرایش منصرف کرد. حالا بهمن دری، معاون فرهنگی وزیر ارشاد، دوباره از تحقق این «رویا و وعده تحقق‌نیافتنی» خبر داده است. او می‌گوید: «این اقدام به زعم بسیاری از ناشران و پدیدآورندگان به مثابه یک رؤیا و وعده تحقق‌نیافتنی است اما دور از انتظار نیست و درصورت پذیرش مسئولیت انجام اصلاح محتوایی کتاب توسط ناشران، این مهم به‌زودی اجرایی خواهد شد.»
اما آیا ناشران حاضرند مسئولیتی را که سال‌ها بر‌عهده ارشاد بوده و بسیار هم مبهم و شخصی است، بپذیرند؟ معیارهای ممیزی، هنوز بعد از بررسی ده‌ها هزار کتاب و اعلام میلیون‌ها مورد اصلاحات، برای هیچ‌کس به‌طور روشن معلوم نیست. البته ماهیت انجام این کار هم‌چنین است؛ تعداد ممکن اصلاحات به تعداد لایتناهی ترکیب واژگان است. چطور می‌توان همه موارد ممکن را فرض کرد و بر مفهوم آنها توافق؟
گذشته از این، برداشت هر فرد از یک واژه و یک جمله، با دیگری تفاوت دارد. بدیهی است برداشت یک ناشر با ناشر دیگر فرق می‌کند و آنچه از نگاه ممیزان ارشاد مستحق اصلاح است، برای ناشران ممکن است امری ضروری برای متن و از پایه، ساده و بی‌اشکال فرض شود و برعکس. به این نکته باید ماهیت مفهومی متن را نیز اضافه کرد. کلمات و اصطلاحات در بافت متن معنا می‌یابند و چگونه می‌توان به معیاری یکسان و مطمئن دست یافت؟با همه اینها، حداقل اجرای این طرح می‌تواند حذف مراحل بعد از اعلام اصلاحات باشد. به عبارت دیگر، اگر ارشاد مرحله نخست را انجام داده و اصلاحات را اعلام کند اما برای اعمال آنها به ناشران اعتماد کند، باز کمی از سرعت‌گیرهای چرخه نشر برداشته می‌شود و همان طور که بهمن‌دری می‌گوید، «بخشی از توان اداره کل کتاب که صرف تعیین تکلیف کتاب‌های مشروطی می‌شود آزاد خواهد شد.»
تشکیل دبیرخانه دائمی
همزمان با اعلام تغییر روش در روال صدور مجوز، دری از ایجاد دبیرخانه دائمی هیات نظارت بر کتاب خبر داد. البته راه‌اندازی این دبیرخانه و شورای‌عالی نظارت بر ممیزی کتاب، مصوب سال گذشته شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است که هنوز خبری از آن نیست اما «از جمله اولویت‌های پیش‌بینی شده» معاونت فرهنگی است.
