در پزشکی، اصطلاحی وجود دارد به نام «بیماریهای مسافرتی» که بسیار هم شایعند. این بیماریها متفاوتند؛ برخی در ارتباط با مسائل تغذیه‌ای و بهداشتی هستند نظیر اسهال، مسمومیتهای غذایی، گرمازدگی و یبوست و گروهی به تغییر وضعیت جغرافیایی مربوط می‌شوند که کودکان و سالمندان از آسیب‌پذیرترین افرادی هستند که این بیماریها سلامت آنان را تهدید می‌کند لذا آگاهی نسبت به این بیماریها و نحوه مواجهه با آنها میتواند سفری خوش را برای شما رقم بزند.
به گفته متخصصان،«بیماریهای مسافرتی» بسیار متفاوتند؛ برخی در ارتباط با مسائل تغذیه‌ای هستند و گروهی به تغییر وضعیت جغرافیایی مربوط می‌شوند مثلاً یک فرد پس از سفر به یک کشور خارجی، ممکن است در معرض بیماریهای بومی آن منطقه قرار گیرد؛ در حالی که اکثر افراد مقیم آن کشور نسبت به آن بیماری مقاوم هستند. حتی تغییرات آب و هوا و فشار جوی نیز میتواند باعث ابتلا به بیماری شوند.
تغییر محل سکونت و اقامت در محیط‌هایی مانندهتل، مسافرخانه یا چادر، میتواند زمینه‌ساز بیماری شود. طبیعی است که این شرایط با شرایط راحت موجود در منزل متفاوت است. در چنین محیط‌هایی، از مشکلات بهداشتی گرفته تا مسئله تغذیه و... ممکن است به بروز بیماری کمک کنند.
اسهال، مسمومیتهای غذایی، گرمازدگی و یبوست
دکتر حسین خدمت، فوق‌تخصص گوارش و کبد، مسمومیتهای غذایی، اسهالهای ناشی از مسافرت و یبوست را از بیماریهای گوارشی شایع در فصل گرما عنوان کرد و با بیان اینکه احتمال بروز مسمومیتهای غذایی با مصرف ماهی و انواع کباب‌ها به‌ویژه در مسافرتها بیشتر است، برمصرف غذاهای کم حجم و مایعات زیاد برای جلوگیری از وقوع این بیماریها تأکید کرد و گفت: مصرف آنتی‌بیوتیک و داروهای خوراکی قوی در مسمومیتهای غذایی توصیه نمی‌شود.
وی با اشاره به مسمومیتهای غذایی به‌دنبال مصرف غذای آلوده، به همشهری گفت: آشنایی با علائم این بیماری مهم است، زیرا ارائه شرح حال نادرست بیمار به پزشک، ممکن است منجر به تجویز داروهای اشتباه شود. مسمومیتهای غذایی به‌ویژه پس از مصرف فست‌‌فودها و غذاهای حاوی مواد نگهدارنده، گاهی به‌صورت سردرد بروز می‌کند که پس از چند ساعت برطرف می‌شود. انواع شدید مسمومیتهای غذایی ممکن است، سردرد همراه با تهوع، استفراغ یا دل‌پیچه و اسهال را به‌دنبال داشته باشند. این در حالی است که ممکن است همه این علائم در بیمار ظاهر نشوند. این متخصص گوارش با بیان اینکه ظاهر، طعم و بوی طبیعی مواد غذایی دلیلی بر سالم بودن آنها نیست، ادامه داد: برخی باکتری‌های موجود در غذا در روده سبب مسمومیت شده و بر سیستم گوارش تأثیر می‌گذارند. احتمال مسمومیت با مواد غذایی مانند ماهی و گوشت به‌ویژه انواع کباب‌ها بیشتر است.
در اغلب موارد عدم‌رعایت بهداشت مواد غذایی و دست‌آلوده، مهمترین علت بروز اسهال هستند. در اسهالهای اینچنینی نیز به هیچ‌وجه مصرف آنتی‌بیوتیک توصیه نمی‌شود. در درمان این بیماری نیز مصرف مایعات زیاد و غذاهای سالم کم‌حجم بسیار مؤثر است و درصورت برطرف‌نشدن بیماری پس از گذشت 2 تا 3 روز و یا دل‌درد شدید در این بیماری، باید با نظر پزشک دارو مصرف کرد.
در مسمومیتهای غذایی و اسهالهای ناشی از آن برخی به‌اشتباه محدودیت‌های ویژه غذایی را توصیه می‌کنند، این در حالی است که هنگام بروز مسمومیتهای غذایی، سیستم گوارشی در شرایط بحرانی به‌سر می‌برد و به مواد غذایی بهتری احتیاج دارد، بنابراین مصرف هر ماده غذایی علائم بیماری را تشدید می‌کند، اما مصرف نکردن مواد غذایی و بهره‌گیری از رژیم‌های تغذیه‌ای موقت، سبب حادتر شدن شرایط می‌شود.
گرمازدگی یکی دیگر از بیماریهای شایع فصل تابستان است. در گرمازدگی باید بیشتر به پیشگیری فکر کرد؛ چرا که گرمازدگی شدید، خطرناک بوده و ممکن است به مرگ بینجامد. به همین دلیل استفاده از پوشش مناسب و مصرف مایعات کافی به‌منظور جبران آب بدن در شرایط گرما بسیار لازم است. عدم‌مصرف آب کافی در گرما میتواند به گرمازدگی و در موارد شدید حتی به نارسایی کلیه و اندام‌های حیاتی بدن منجر شود. استفاده از دوش آب سرد، پاشویه و مصرف زیاد مایعات میتواند در جلوگیری از گرمازدگی بسیار مؤثر باشد. همچنین فرد گرمازده باید به‌تدریج به شرایط طبیعی بازگردانده شود.
یبوست نیز ممکن است به‌دلیل استرس‌های مسافرت، عدم‌دسترسی به سرویس‌های بهداشتی و عدم‌دسترسی به میوه و سبزیجات بروز کند. به‌منظور جلوگیری از یبوست در فصل تابستان لازم است مایعات، میوه و سبزیجات زیادی با رعایت شرایط بهداشتی مصرف شود.
همچنین اصول تغذیه منظم و صحیح باید رعایت شود و برخلاف آنچه در مسافرتها شایع است، از خوردن غذاها و تنقلات مختلف، اجتناب شود. مصرف بی‌رویه تنقلات و غذاهای گوناگون میتواند باعث بروز تهوع، استفراغ، سردرد، سرگیجه و بی‌حوصلگی شود. در انتخاب محل صرف غذا نیز باید دقت بیشتری داشت. همچنین، محل خواب باید بهداشتی باشد و ملحفه‌ها هر
۲۴ ساعت عوض شوند تا از گزش حشرات جلوگیری شود. سعی شود از روبالشی‌های یکبار مصرف استفاده شود.
ازجمله شایع‌ترین بیماریها در فصل تابستان، عفونت‌های روده‌ای است که کودکان و سالمندان از آسیب‌پذیرترین افرادی هستند که این بیماریها سلامت آنان را تهدید می‌کند. براساس نظرات مشترک پزشکان و متخصصان بیماریهای عفونی، مهمترین علت ابتلا به بیماریهای عفونی، خوردن مواد غذایی از چند روز قبل مانده، حرارت ندادن غذاهای سرد به میزان کافی، مصرف زرده تخم‌مرغ نیمه‌پز و همچنین خوردن بستنی‌های تهیه شده از شیرهای غیرپاستوریزه و نوشیدن آب‌های آلوده است. بیماریهای گوارشی و انگلی، زمینه ابتلای افراد به بیماریهای عفونی را فراهم می‌سازد که این مسئله در اغلب موارد با طولانی‌مدت شدن دوره درمان همراه می‌شود. همچنین بیمار در طول دوره درمان، دچار عوارض ناشی از مصرف داروها می‌شود که این وضعیت برای کودکان به‌مراتب آزاردهنده‌تر است.
استفاده از آب‌هایی که در مسیر سفر افراد قرار دارد و بی‌توجهی به سالم بودن آنها، ازجمله مواردی است که زمینه ابتلا به بیماریهای عفونی و انگلی به‌ویژه در کودکان را فراهم می‌آورد. برخی افراد در مکان‌های تفریحی و گردشی از آب رودخانه برای شستن دست و صورت و یا ظروف استفاده می‌کنند، درصورتی که مشخص نیست از مبدأ رودخانه تا محلی که فرد قرار دارد، چه آلودگی‌هایی وارد آب شده‌است. بنابراین بسیاری از عفونت‌ها از طریق ظروف یا دست‌های آلوده وارد بدن می‌شود.
مسافران چه اقدامی باید انجام دهند
به‌طور کلی، مسافران در مناطق مختلف کشور یا حتی کشورهای مختلف جهان باید مراقب چه بیماری‌هایی باشند؟ با رعایت مسائل بهداشتی که ذکر شد، در کشور ما بیماری ویژه‌ای وجود ندارد که باعث نگرانی عمده شود. فقط در مسافرت به مناطق گرمسیر باید مراقب مالاریا بود و درصورت حملات تب و لرز، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
خانواده‌ها در هنگام سفر داروهای مورد نیاز را به همراه داشته باشند. (از آن جمله، قطره استفراغ کودکان، قرص کوتریموکسازول برای اسهال و قرص‌های مسکن) تا در فاصله زمانی رسیدن به پزشک، وضع بیمار بدتر نشود. قبل از سفر به کشورهای خارجی نیز باید از بیماریهای شایع آن کشور و چگونگی انتقال آنها آگاهی کامل کسب کرد.
هنگام مسافرت یک جعبه کوچک کمک‌های اولیه شامل پودر «او.آر.اس» و مواد ضد‌عفونی‌کننده آب، همراه داشته باشید.
قبل از ترک منزل با پزشک خود مشورت کنید و در مورد بیماریهای مختلفی که ممکن است در طول سفر با آن مواجه شوید، اطلاعات لازم را کسب کنید. همچنین اطلاعات لازم در مورد واکسن‌های مورد نیاز و دیگر راه‌های پیشگیری از بیماریها را دریافت کنید.
غذاهای حاوی تخم‌مرغ خام یا غذاهای پخته نشده مثل مایونز خانگی، بعضی سس‌ها و برخی دسرها می‌توانند خطرناک باشند.
وقتی به سالم بودن آب اطمینان ندارید، آن را بجوشانید.
