این خبر پرسش‌های زیادی را به ذهن می‌آورد؛ از جمله اینکه چرا این محصولات به موقع فراوری، بسته‌بندی و با بهای ارزان روانه بازار مصرف نشدند تا آنها که درآمد کمتری دارند، بتوانند از آنها استفاده کنند. همچنین این پرسش اساسی مطرح است که چرا، برای بهبود کیفیت فراوری چای داخل، چنان که باید کوشش نشده و بازار مصرف چای ایران همچنان در اختیار بازار واردات بی‌رویه این محصول است؟
حدود یکصدسال از ورود چای به ایران می‌گذرد. امروزه همچون بسیاری از سرزمین‌های جهان، چای پس از آب، پرمصرف‌ترین نوشیدنی در ایران محسوب می‌شود. چای را 4هزارسال پیش چینی‌ها کشف کردند و سال‌ها از چای به عنوان دارو استفاده کردند. راهبان بودایی در زمره اولین نوشندگان چای هستند. آنها برای دستیابی به تمرکز فکری بیشتر از چای استفاده می‌کردند. بنا به نوشته‌ها و نقل‌قول‌ها، چای در دوران حکومت قاجاریه، وارد ایران شد و به قول همین منابع کاشف‌السلطنه، بازرگان معروف و از شاهزادگان قجری، اولین فردی بود که چای را به ایران آورد.
در آغاز رواج کشت چای در ایران، این محصول در کشور ما بی‌رقیب بود و مردم به خوبی از آن استقبال کردند. استفاده از چای تولید ایران که با ذائقه مردم ایران نیز سازگار بود، سالیان دراز ادامه داشت اما کم‌کم با ورود چای خارجی از کشورهای هندوستان و سیلان، بازار چای تولید داخل از رونق افتاد. هدفم این نیست که به چگونگی پیدایش و تاریخ چای در ایران بپردازم بلکه با این مقدمه قصد بیان واقعیت‌های تلخی را دارم که سرانجام آن امحای صدها تن چای انبارشده در شمال ایران و تبدیل این چای‌ها به کود و کمپوست است. به گفته کارشناسان، چای ایران یکی از مفیدترین چای‌های جهان است.
اما در فراوری آن هرگز از موادافزودنی رنگی استفاده نمی‌شد و برخلاف چای‌های خارجی، فرد حتی با مصرف 3تا 4استکان چای ایرانی، هنوز اشتهای کافی برای نوشیدن این چای را داشت. اما بازرگانان واردکننده چای خارجی که با عطرهای فریبا و طعم اغواکننده عرضه می‌شدند، با انجام تبلیغات، وانمود کردند که چای خارجی بهتر از چای ایران است. اما واقعیت این بود که چای خارجی، توسط افراد خبره و کارشناس از مرحله برداشت محصول، تا انبارکردن و خشک کردن و بسته‌بندی، طوری فراوری می‌شد و می‌شود که برای ذائقه‌های مختلف جذاب و قابل پسند باشد. اما چای ایرانی در طول سال‌های دراز با همان طعم طبیعی عرضه می‌شد و حدود یک دهه است که برخی تغییرات برای بهبود طعم و عطر چای داخلی، اعمال شده است.
معروف است که یکی از کارشناسان برجسته چای کشور سریلانکا که در بهار سال 1355 به ایران سفر کرده بود، بعد از مطالعات لازم روی انواع محصولات چای ایران و چشیدن طعم آن، گفته بود که چای بهاره لاهیجان در جهان یک محصول ممتاز و بی‌رقیب است اما باید با برخی تدبیرها با فراوری بهتر در جهان عرضه شود.
از گذشته‌های دور، چای داخلی، در کنار تبلیغات پررنگ و لعابی که برای چای خارجی انجام می‌شد، تحت عنوان «چای باغی» که فاقد کیفیت لازم است، معرفی می‌شد؛ در حالی این نوع چای، هنوز هم از چای‌های طبیعی و مفید جهان است. اما سرگذشت محصول چای در ایران و مناسبات بخش دولتی با چایکاران، خود یکی داستان پرآب چشم است. در خلال چند دهه، تنها به خرید و انبار کردن چای داخلی اکتفا شده است بی‌آنکه راه‌حل‌های مناسب برای بهبود فراوری و بسته‌بندی چای ایرانی به منظور جذب مشتری در داخل و خارج انجام شود. این کاهلی را وقتی در کنار واردات عنان‌گسیخته چای خارجی و حتی چای‌های نامرغوب و بنجل خارجی قرارمی‌دهیم، به راحتی می‌توانیم بفهمیم که چرا، چای محصول داخل کشور پس از آنکه سالیان سال در انبارها تلنبار شده، حالا باید امحا شود.
آیا امکان فراوری، بسته‌بندی و عرضه این محصول با بهای ارزان برای مصرف در بازار داخل کشور هم وجود نداشته است، آن هم در شرایطی که قیمت چای وارداتی که بعضی از آنها آمیخته به انواع تقلب و مواد زیان‌آور است، هر روز بیشتر می‌شود؟ به هر حال تبدیل شدن صدها تن چای انبار شده محصول داخل کشور به کود و کمپوست، در حالی که می‌توانست با فراوری مناسب پاسخگوی نیاز بخش وسیعی از بازار مصرف داخل به ویژه برای کم‌درآمدها باشد، یک رخداد تاسف‌آور است و اگر دستگاه‌‌های مسئول از این فرجام تلخ درس نگرفته باشند و درصدد بهبود وضع چای و حمایت از چایکاران با شیوه‌ها و روش‌های کارشناسی نباشند، این خسارت در دهه‌های آینده قابل تکرار خواهد بود. وقتی چند ده‌هزار مهندس و فارغ‌التحصیل کشاورزی بیکار داریم، نباید وضعیت کشت‌وکار و کشاورزی و ازجمله کشت و تولید چای چنین آشفته و نافرجام باشد و جای تاسف است که یکی از حیاتی‌ترین وظایف متولیان بخش کشاورزی در مملکت ما چنین معلق مانده است.
