به همین دلیل بررسی مشترکی که با حضور دکتر علی‌اصغر محکی، مدیر کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی و پریسا موسی‌نژاد، مدیر اداره پژوهش‌های محلی این اداره کل برگزار شد ویژگی‌های این سه سامانه به‌طور دقیق مورد بررسی قرار گرفت.
دکتر علی‌اصغر محکی، در بررسی سامانه‌های راه‌اندازی شده در معاونت اجتماعی شهرداری تهران گفت: در سند چشم‌انداز توسعه شهرداری تهران یکی از عناوین اصلی که جلوه‌گری می‌کند موضوع چشم‌انداز تهران به‌عنوان دولت‌شهر الکترونیک است.
باور و اعتقاد مدیریت شهری بر این است که شهر الکترونیک آمیزه‌ای از فرصت‌ها و خدمات را در بر دارد که می‌تواند به بسیاری از چالش‌های تاریخی موجود در مدیریت شهری پلی بزند و کمک کند به اینکه امور در مداری بهتر در حوزه‌های مختلف فعالیت‌ها و خدمات شهری انجام شود در واقع آنچه تحت عنوان مواهب جامعه اطلاعاتی در حوزه خدمات شهری مطرح است به‌کار گرفته شود. دکتر محکی گفت: به‌کار‌گیری سامانه‌های الکترونیک، مجموعه بسیار وسیعی از انواع خدمات را در بر می‌گیرد به‌طور نمونه اگر بخواهیم اشاره بکنیم در بخش خدمات شهری تحول چشمگیری ایجاد خواهد شد و انواع و اقسام خدمات اینترنتی و آنلاین به‌عنوان بستر ارتباط مردم ارائه می‌شود یا در حوزه‌های حمل‌ونقل و ترافیک، فنی و عمران و شهر‌سازی و معماری استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهر الکترونیک کمک می‌کند به اینکه فعالیت‌ها منظم‌تر، سریع‌تر با کیفیت‌تر و دقیق‌تر صورت بگیرد، اما در حوزه اجتماعی و فرهنگی شهرالکترونیک می‌تواند خاستگاه تحولی بسیار بنیادین در شکل فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی و همچنین در راهبردهای وسیع مدیریت شهری براساس تعامل و ارتباط مشارکتی با مردم باشد. از این حیث گرچه به‌نظر می‌آید بین آنچه در شهر‌های بزرگ دنیا اتفاق افتاده و آنچه در کلانشهر تهران در آستانه ورود به آن هستیم فاصله‌ای وجود دارد اما چون این فاصله، فاصله زمانی صرف برنامه‌ریزی بهترین راهبرد بومی‌محور بوده ارزش انتظار داشته است.
وی افزود: نکته مهم که در این زمینه وجود دارد استفاده از خدمات دولت شهر الکترونیک صرفاً در بستر‌سازی و راه‌اندازی و این نوع خدمات خلاصه نمی‌شود و موفقیت در این زمینه بستگی تام و تمام به آموزش شهروندان و توجیه آنها و درک ضرورت استفاده از این خدمات را دارد، بنابراین در حوزه اجتماعی و فرهنگی بخشی از فعالیت‌ها معطوف به ارائه و معرفی این ظرفیت به شهروندان می‌شود که تحت عنوان آموزش شهروند الکترونیک می‌شناسیم. بخشی از برنامه‌ها هم هست که مستقیماً بستر‌سازی آن از حیث محتوایی و نظارتی توسط حوزه اجتماعی و فرهنگی صورت گرفته که به‌عنوان نمونه، به سامانه‌های پژوهشگر محله، نیمرخ محله و هم‌اندیشی محله اشاره می‌کنیم. این سه سامانه، هم‌راستا با رویکرد نوین مدیریت شهری که محله‌محوری است توسعه پیدا می‌کند.
گفت و شنود با کارشناس سامانه‌ها
همچنین گفت‌و‌شنودی با پریسا موسی‌نژاد، مدیر اداره پژوهش‌های محلی این اداره کل نیز در باره کاربردهای این سامانه‌ها انجام شده که خواندنی است و می‌تواند بخش‌های مهم این سامانه‌ها را تشریح کند.
- هدف از راه‌اندازی این سامانه‌ها چه بوده است؟
هدف اصلی این سه سامانه کمک به مدیریت هر محله است به همین دلیل سامانه‌ها را تحت عنوان سامانه‌های مدیریت محله رونمایی کرده‌ایم.
- مسئولان فنی این سه سامانه تا چه حد فرایند ورود اطلاعات به آنها را شروع کرده‌اند؟
وظیفه ورود اطلاعات و تحویل این سه سامانه به‌عهده پژوهشگران محله است. فعالیت پژوهشگران محله آغاز شده و در راستای برنامه‌هایی که ما به او ابلاغ می‌کنیم این سامانه‌ها را تحویل می‌گیرند، هدف و وظایف مدیران آی‌تی چیزی به غیراز این سامانه‌ها است، در پروژه‌های این اداره‌کل که پروژه‌های مطالعاتی محسوب می‌شود توسعه نرم‌افزاری یکی از زیرساخت‌های اجتماعی و فرهنگی لحاظ شده است. چرا که انتشار کتاب‌ها و خروجی‌ها به‌صورت دستی یا مکتوب به نسبت گذشته دیگر رویه مطلوبی نیست لازم است هر اطلاعاتی در محله هست به‌صورت آنلاین و خطی توسط پژوهشگر محله گردآوری شود.
- اگر پیشنهاد‌های پژوهشگران محلات به بخش‌های دیگری از ستاد‌ها یا ساختار شهرداری مربوط شود با آن،چه خواهد شد؟
چون سامانه‌ها را برای مدیریت محله پیش‌بینی کرده‌ایم فرض را براین گرفته‌ایم که مدیریت محله عام‌تر از ماست اگر بخشی از این مطالعات به معاونت یا سازمان دیگری مربوط شود پژوهشگر محله ما یک لینک برای برقراری ارتباط با آن معاونت ارسال می‌کند. معاونت اجتماعی خودش را مکلف می‌کند در بخش مناطق یا نواحی، این ارتباط را بین پژوهشگر محله و مدیریت محله با آن سازمان و معاونت در شهرداری فراهم بیاورد.
- این لینک به چه نحو انجام می‌شود؟
در مصوباتی که هست انجام کلیه کارهای مطالعاتی و پژوهشی در شهرداری به 2 ارگان مربوط می‌شود، یکی اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی و دیگری به دفتر برنامه‌ریزی و مطالعات. خارج از این دو سازمان نیست و برای برقراری لینک ابهامی وجود ندارد. از آنجایی که اینها مطالعات خرد محسوب می‌شود قالب پژوهش‌هایی که سفارش داده می‌شود مربوط به‌خود حوزه معاونت اجتماعی و فرهنگی می‌شود.
- آیا مکانیزم کنترل هم دارید؟ چند تا پیشنهاد آمده، چند برگشت داده شده، چند تا اجرا شده؟
این سامانه نرم‌افزاری سلسله مراتبی دارد به این نحو که اطلاعاتی که پژوهشگر‌های محله ثبت می‌کنند در گام اول در مدیریت محله بررسی و تأیید می‌شود و با تأیید آنها، به مرحله بعدی یعنی معاونت اجتماعی مناطق می‌رود. در معاونت اجتماعی 2 کارشناس و 2 مدیر مطالعات، امور کارشناسی را انجام می‌دهند و در نهایت با تأیید آنها به کارتابل‌ها در اداره کل مطالعات معاونت‌اجتماعی و فرهنگی ارسال می‌شود.
- آیا لیست این پژوهش‌ها اعلام عمومی هم می‌شود یا نه؟ ظاهراً این شبکه داخلی است و پژوهشگر‌ها به آن دسترسی دارند.
الان سامانه در مرحله ورود اطلاعات است، دسترسی‌های بین سازمانی دارد ولی یک بخش اصلی این سامانه‌ها درگاه عمومی آنها است که این درگاه عمومی محل انتشار عمومی اطلاعات است که به محض ورود به سامانه و تأیید منتشر می‌شوند.
- بانک اطلاعاتی شما چند پژوهشگر را ثبت کرده است؟
ما از 375 نفر با توجه به 375 محله موجود رزومه دریافت کرده‌ایم ولی این 375 نفر چون سامانه به آنها تحویل داده نشده است اطلاعات را در آن بانک نرم‌افزاری ثبت نکرده‌اند و ما به آنها ماموریت می‌دهیم بروند سامانه را فعال کنند. نخستین یوزر و پسورد‌ها برای این 375 نفر خواهد بود.
- این اطلاعات را چه کسی کنترل می‌کند؟
اول مدیریت محله، بعد معاونت اجتماعی و بعد اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
- در این سه سال چند هم‌اندیشی برگزار شده؟
هر سال برای یک‌سوم محلات تهران بوده به تعداد همه محلات و ممکن است در بعضی از محلات 2بار هم‌اندیشی برگزار شده باشد.
- مستند‌سازی هم شده؟
مستند‌سازی توسط تسهیل‌گر انجام شده است.
- تسهیل گران‌چه کسانی هستند؟ آیا تسهیل‌گری یک پست رسمی است؟
تسهیل‌گران همان متخصصان هستند که فرایند دریافت نظر مردم را انجام می‌دهند. تسهیل‌گری یک تخصص اجتماعی است.
- مستندات روی شبکه هست؟
چون شبکه‌ای نبوده، گزارش‌های دستی از قبل موجود است.
- الگوبرداری از کشورهای دیگر هم بوده یا نه؟
در مورد هم‌اندیشی و پژوهشگر محله الگوبرداری نبوده و یک طرح نو است ولی در رابطه با سامانه نیمرخ محلات، یک تجربه مشترک در خیلی از جاهای دنیا است ولی اینکه در نیمرخ‌ها چه اطلاعاتی باشد برمی‌گردد به سازمان‌ها و نوع استفاده از این سامانه‌ها. شاید در دنیا نیز مشابه این سامانه‌ها وجود داشته باشد ولی با آسیب‌شناسی‌ها و کارهای کارشناسی که انجام شد تفاوت‌هایی نیز در این سامانه‌ها به‌وجود آمده است.
- در ایران چطور؟
در ایران که منحصر به فرد است. تهران به‌عنوان نسخه معیار در حوزه معاونت شهر مطرح است. در خیلی از موارد شهر‌های دیگر نیز تجربه داشته‌اند ولی عمدتاً در حوزه طرح‌های نوین اجتماعی و فرهنگی و توسعه آی‌تی، تهران به‌عنوان نسخه معیار برای شهر‌های دیگر در مدیریت شهری مبنای عمل قرار گرفته است.
- این ماموریتی که شهرداری تهران برای خودش تعریف کرده به‌نظر می‌رسد خیلی از دستگاه‌های فرهنگی، آموزشی، دانشگاهی و تحقیقاتی در کشور سال‌هاست در اجرای این ماموریت مانده‌اند تا چه حد همکاری با سایر بخش‌های دولتی یا غیردولتی را در دستور کار دارید که به این ایده جامه‌عمل پوشانده شود و به تنهایی به این گود وارد نشوید؟
یک وجه بحث آسیب‌شناسی برمی‌گردد به اینکه برنامه‌های مدیریت شهری بتواند با نیازهای شهروندان یعنی لایه پایین هماهنگ باشد.
در این‌خصوص یک بخش برمی‌گردد به هماهنگی‌های فراسازمانی و میان‌سازمانی که باید بین حوزه مدیریت شهری و مجموعه دستگاه‌های دیگر وجود داشته باشد. خوشبختانه دو تا ظرفیت بزرگ وجود دارد:
یکی شورای شهر است که بحث مدیریت یکپارچه و واحد شهری را دنبال می‌کند، در واقع آن بخشی که به شورای شهر برمی‌گردد از دو طریق کار را دنبال می‌کند. براساس چیزی که در قانون اختیارات برای مدیریت شهری قائل شده‌اند شورای شهر می‌تواند برای سایر دستگاه‌ها و نهاد‌های ذی‌ربط فراخوان بدهد و در قالب کمیسیون‌هایی که دارد با اینها پیوند، ارتباط و تعامل برقرار کند و در قالب ابلاغ، دستور‌العمل و تفاهمنامه این کار را محقق کند.
یک بخش دیگر به داخل حوزه مدیریت شهری بر می‌گردد، به‌طور مثال همین اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی با مجموعه‌های بزرگ دانشگاهی کشور تفاهمنامه دارد. اگر ما الان داریم حرکتی انجام می‌دهیم بخش عمده‌‌اش ناشی از همکاری خوبی بوده که با محافل دانشگاهی و آکادمیک کشور وجود داشته، بخش دیگر هم ناشی از تفاهمنامه‌هایی است که مجموعه معاونت اجتماعی و فرهنگی با سایر دستگاه‌ها و نهاد‌های ذی‌ربط داشته؛ مثلاً خود شخص معاون اجتماعی و فرهنگی، عضو شورای فرهنگ عمومی کشور است و در جلسه‌های آن شرکت می‌کند و سعی می‌کند با سایر بخش‌ها پیوند ایجاد کند. اما به هر حال ما این را باید در نظر داشته باشیم بین این وضعیتی که وجود دارد و آن چیزی که باید اتفاق بیفتد هنوز فاصله زیاد است، به همین منظور برای هماهنگی بیشترمیان پژوهشگران محلات تهران، روز چهارشنبه 13 مهرماه 1390، گردهمایی بزرگ پژوهشگران‌محله در تالار ایوان شمس برگزار می‌شود.
- سایر پژوهشگرانی که در شبکه عضو نیستند می‌توانند در چنین گردهمایی‌هایی شرکت کنند؟
اگر فرصتی را برای حضور آنها ایجاد نکنیم طبیعتاً فرصت‌سوزی کرده‌ایم، بله، حتما می‌توانند.
