چشمان منتظر به پیچ تونل

بسیاری از شهرها یک سال بعد عملیات اجرایی احداث قطار شهری را آغاز کردند و داستان دنباله‌داری به نام «قطار شهری 7شهر بزرگ کشور» آغاز شد؛ داستانی که در یک سویش ساخت تونل قطار شهری در پشت دروازه‌های سی و سه پل متوقف شد و در سوی دیگرش در مشهد، ریل‌های بلوار وکیل‌آباد به‌دلیل نبود واگن، سال‌ها در انحصار گردو غبار باقی ماند تا شاید بانگ قطاری به گوش رسد. شیراز، تبریز، اهواز، قزوین و کرج هم داستانی دنباله‌دار از ماجرای قطارهای شهری داشتند. در این میان فصلی تازه در قم گشوده شده است.

مونوریلی که قرار بود از فراز صحن حضرت‌معصومه (س)عبور کند، اعتراض بسیاری، از جمله کارشناسان و چهره‌های برجسته مذهبی را برانگیخت. هم‌اکنون با گذشت بیش از 10 سال هیچ کدام از شهرها صاحب مترو نشده‌اند. تنها مشهد سال‌ها بعد از آماده شدن خطوط، صاحب 2قطار شده است که آن‌هم هر از گاهی به‌دلیل باران یا نقص فنی از کار باز می‌ایستد. در این میان دولت به جای حمایت از شرکت مادرتخصصی قطار شهری کشور که کار تجهیز و برنامه‌ریزی برای ساخت مترو در شهرهای بزرگ را به‌عهده دارد، بیشتر به حواشی مترو دل‌خوش کرده است؛ ندادن اعتبار برای توسعه متروی تهران یا دعاوی جالبی چون مدیریت متروی تهران و گرفتن مترو از دست شهرداری اما بعد از گذشت چند سال مروری نقشه و خطوط متروی شهرهای بزرگ که بعد از گذشت 10سال همچنان در حد یک طرح باقی مانده، خالی از لطف نیست.

شبکه درون شهری متروی اصفهان
1. خط شمالی- جنوبی

این خط از ایستگاه پاسداران در شمال شروع شده و به ترمینال مسافربری صفه در جنوب ختم می‌شود و مسیر آن از خیابان‌های بهارستان، کاوه، چهارباغ پایین، چهارباغ عباسی (یا مسیر جایگزین)، چهارباغ بالا و هزار جریب است. طول کل مسیر 20/2 کیلومتر بوده که عمده طول مسیر در زیر زمین احداث می‌شود. این خط 21‌ ایستگاه دارد که تماما زیر زمین واقع شده‌اند. این خط به 5قطعه به شرح زیر تقسیم می‌شود:

قطعه یک یا شمال غرب

از ایستگاه پاسداران شروع تا ایستگاه کاوه به طول 7/7کیلومتر به روش حفر و پوش با مقطع مستطیل به ابعاد 6×8متر و در عمق 8 تا10متر از سطح زمین در 3جبهه به‌طور همزمان در حال اجراست. این قطعه در سال 1383 به خط شمال- جنوبی اضافه شد و طول این خط را از 12/5 به 20/2 کیلومتر افزایش داد.

قطعه دو یا شمالی

از ایستگاه کاوه شروع و تا ایستگاه مدرس با مقطع مستطیل شکل به ابعاد 6×8 متر و در عمق 8 تا 10متر از سطح زمین به‌روش CUT&COVER (حفر و پوش) به طول 2/6 کیلومتر بوده که عملیات اجرایی این سازه در سال 1382 به اتمام رسیده است و آماده انجام عملیات روسازی و نصب ریل است.

قطعه سه یا میانی

از شفت ورودی دستگاه TBM واقع در خیابان کاوه روبه‌روی ترمینال درون‌شهری بابلدشت تا ایستگاه شریعتی با 2تونل رفت و برگشت مجزا با مقطع دایره و قطر داخلی 6 متر و عمق 14 تا 18 متر از سطح آسفالت توسط 2دستگاه ماشین تمام اتوماتیک حفار T.B.M (مدل FPB) ساخت شرکت Herrenkencht آلمان به طول 5/5کیلومتر در حال اجراست.

قطعات سگمنت پیش‌ساخته مورد نیاز در کارخانه تولید سگمنت در جاده دولت‌آباد تولید و به محل شفت پشتیبانی دستگاه حمل می‌شود و خاک اضافی نیز به خارج از شهر از همین طریق حمل می‌شود. این قطعه در گذر از رودخانه در عمق 14متری و از 70متر بالادست سی‌وسه‌پل عبور خواهد کرد. هم‌اکنون ساخت این خط متوقف شده و به‌دلیل شکایت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان هر گونه ادامه عملیات ساخت از زیر سی وسه پل غیرقانونی اعلام شده است.

قطعه چهار یا شریعتی ـ آزادی

از ایستگاه شریعتی شروع و به ایستگاه آزادی ختم می‌شود. طول مسیر 620 متر است و به‌صورت 2تونل نعل اسبی توسط دستگاه رودهدر در عمق 14 تا 16متری سطح خیابان در حال اجراست.

قطعه پنج یا جنوبی

از ایستگاه آزادی شروع و تا ایستگاه صفه توسط 2دستگاه حفار نیمه اتوماتیک رودهدر به‌روش N.A.T.M با 2تونل رفت و برگشت مجزا با مقطع نعل اسبی و قطر داخلی 6متر و عمق 14 تا 27متر از سطح آسفالت به طول 3/8کیلومتر همزمان با قطعه میانی در حال اجراست.

2. خط شرقی - غربی

خط شرقی- غربی از خمینی‌شهر شروع و به‌صورت تونل کم‌عمق در زیرزمین از طول خیابان اشرفی اصفهانی (کهندژ) عبور کرده و از ایستگاه مشترک امام حسین(ع) از زیر خط شمالی- جنوبی وارد خیابان سپه شده و از زیر قسمت شمال میدان امام به سمت خیابان حافظ می‌رود. این خط سپس زیر خیابان هاتف قرار گرفته و به سمت شمال ادامه می‌یابد و از روی میدان لاله به‌صورت پل عبور کرده و در طول خیابان زینبیه و تا محل پارکینگ و تعمیرگاه (دپوی زینبیه) روی پل قرار خواهد داشت. طول کل مسیر 22کیلومتر و دارای 20ایستگاه است.

شبکه برون شهری متروی اصفهان
1- خط جنوب غرب

خط جنوب غرب از ایستگاه مشترک با خط شمالی- جنوبی واقع در جنوب رودخانه زاینده‌رود از ایستگاه آزادی شروع می‌شود. این خط در داخل تونل در امتداد بلوار دانشگاه عبور کرده و پس از ایستگاه اسلام آباد خود را به سطح زمین رسانده و سپس در سطح تا حومه شهر ادامه می‌یابد.

مسیر بعد از ایستگاه اسلام آباد به‌سمت غرب متمایل شده و در امتداد خیابان گاز قرار می‌گیرد و تا حوالی شهر درچه به‌صورت همسطح خواهد بود. سپس با عبور از رودخانه زاینده‌رود و شهر درچه روی پل و در امتداد خط لوله آبرسانی اصفهان و به‌صورت هم سطح از حاشیه شهر فلاورجان گذشته و به ایستگاه فولادشهر در مجاورت اتوبان خواهد رسید.

ادامه مسیر عبور از اراضی فولادشهر و گردنه گاوپیسه به‌صورت همسطح بوده و پس از عبور از ذوب آهن به زرین‌شهر ختم می‌شود.

طول کل این مسیر حدودا 43کیلومتر و دارای 13ایستگاه است. این مسیر خط اولویت‌دار برون‌شهری است و فاز یک مطالعات آن انجام شده و جهت واگذاری به‌صورت E.P.C به سرمایه‌گذار کاملا آماده است.

2- خط اصفهان - شاهین شهر

این خط از ترمینال مسافربری کاوه شروع و به شاهین شهر در شمال ختم خواهد شد. طول این مسیر 21/9کیلومتر است که مطالعات روی این خط ادامه دارد.

3- خط اصفهان - بهارستان

این خط از ترمینال مسافربری صفه شروع و به بهارستان ختم خواهد شد. طول این خط حدود 16 کیلومتر است که مطالعات آن به پایان رسیده و هنوز عملیات عمرانی در این خط آغاز نشده است.

نیم نفس قطار شهری در مشهد
خط یک:

فرودگاه شهید هاشمی نژاد به وکیل آباد، 25کیلومتر (نخریسی تا وکیل‌آباد به طول 19کیلومتر در دست احداث) از شرق به غرب و بالعکس مسیر خط یک قطار شهری مشهد از فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد تا انتهای بلوار وکیل آباد به طول 25کیلومتر را در برمی‌گیرد. عملیات اجرایی 19کیلومتر از این مسیر (نخریسی به وکیل آباد) از آذرماه سال 1379 آغاز شده و از این مسیر 10/5 کیلومتر به‌صورت زیرزمینی در تونل کم عمق و 8/5 کیلومتر در مسیر همسطح طی خواهد کرد. در 9کیلومتر اولیه که از انتهای خیابان نخریسی شروع می‌شود در مبدا شروع توقفگاه مرکزی (دپوی شرق) علاوه بر توقفگاه خط 1، توقفگاه (مرکز تعمیرگاهی و نگهداری) خطوط آینده نیز قرار دارد. این خط در میدان تقی آباد (ایستگاه شریعتی) خط 2 را قطع می‌کند.

در این خط، طول مسیر 19کیلومتر شرق به غرب و بالعکس و دارای 22ایستگاه شامل 11ایستگاه زیرزمینی و 11 ایستگاه همسطح است و حداکثر سرعت قطار 80کیلومتر در ساعت و متوسط سرعت 36کیلومتر در ساعت است. همچنین ظرفیت جابه‌جایی مسافر تا 20هزارنفر در ساعت در هر جهت در نظر گرفته شده و مساحت اراضی تحصیل حریم شده 46 هکتار است.

خط دو:

رضا شهر به طبرسی شمالی، به طول حدود 14کیلومتر (از جنوب به شمال و بالعکس)
مسیر خط 2 قطار شهری مشهد از انتهای طبرسی شمالی، پایین دست روستای کشف شروع می‌شود و به بسیاری از کانون‌های جمعیتی آن منطقه سرویس‌دهی مستقیم دارد و بعضی از مراکز جمعیتی مجاور که عمدتا طبقات محروم در آنجا ساکن هستند با طی کمترین فاصله به یکی از ایستگاه‌های خط 2 دسترسی خواهند داشت و در ادامه پس از قطع کمربندی صد متری (بزرگراه بسیج) این خط از منطقه طلاب عبور کرده و با فاصله اندکی از چهارراه مقدم طبرسی عبور خواهد کرد،سپس به میدان راه‌آهن و میدان شهدا طی مسیر خواهد کرد. در ادامه این خط با عبور از میدان سعدی و میدان تقی آباد ضمن عبور از ایستگاه تقاطعی با خط‌یک، دسترسی ویژه‌ای به زیست‌خاور خواهد داشت و در نهایت ایستگاه آخر خط مذکور با عبور از پارک کوهسنگی در میدان فضل بن شاذان (جام‌عسل) خاتمه می‌یابد. همانطور که اشاره شد بخش اعظم مسیر خط 2 قطار شهری مشهد در منطقه کمتر توسعه‌یافته شهر مشهد قرارگرفته است.

خط سه:

شهرک ابوذر تا قاسم‌آباد به طول حدود 24کیلومتر (از جنوب شرق به شمال غرب و بالعکس)
خط 3قطار شهری از ترمینال اتوبوسرانی در انتهای خیابان امام رضا(ع) شروع شده و تا فلکه آب و صحن جامع رضوی ادامه داشته و با عبور از چهارراه خسروی و چهارراه شهدا به میدان شهدا می‌رسد و در این مسیر نیز بیشترین سرویس را به زائرین محترم امام رضا(ع) و اقشار متوسط ارائه می‌دهد. سپس خط تا میدان فردوسی ادامه می‌یابد و در میدان جانباز و از طریق بلوار جانباز به بزرگراه امام علی(ع) و سپس با طی تمام مسیر امامیه به اراضی امامیه می‌رسد و آخرین ایستگاه در محل احداث ترمینال جدید اتوبوسرانی برون شهری غرب مشهد خواهد بود.

خط چهار:

شهرک شهید رجایی به خواجه‌ربیع به طول حدود 14 کیلومتر (از شرق به شمال و بالعکس)
خط 4 قطار شهری مشهد از خواجه‌ربیع آغاز و با عبور از میدان شهدا با امتداد به سمت حرم مطهر از ضلع شمالی حرم مطهر عبور کرده و از میدان مصلی به سمت قلعه ساختمان وجاده سرخس طی مسیر خواهد کرد. این خطوط پس از احداث و بهره‌برداری بیشترین خدمت را به اقشار متوسط و محروم مشهد خواهند کرد، ضمن اینکه با عبور 2خط از 2سمت حرم مطهر بهترین دسترسی به حرم مطهر برای زائران و مجاوران فراهم خواهد شد. ضمنا همان‌گونه که پیش‌بینی شده از زمان بهره‌برداری هرکدام از این خطوط، مسیر‌ها و ایستگاه‌های اتوبوسرانی درون شهری و تاکسی‌های خطی ساماندهی مناسبی خواهندیافت تا مسافران به بهترین شکل امکان دسترسی به ایستگاه‌های قطار شهری را داشته باشند.

‌نتیجه همنشینی با تهران

کرج دارای 6خط قطار شهری است؛ خطوطی که با رسیدن خط 5 متروی تهران به آن توانسته‌اند تحرکی جدی داشته باشند. طول خطوط قطار شهری کرج در حدود 100کیلومتر است و 79 ایستگاه دارد. هم‌اکنون یک خط این کلانشهر به یمن حضور خط 5متروی تهران در دست بهره‌برداری است.

خط یک:

از گرمدره در این شهر شروع می‌شود و پس از عبور از گلشهر به پایانه مهرشهر می‌رسد. این خط 17کیلومتر طول دارد، دارای 3 ایستگاه است و هم‌اکنون در دست بهره‌برداری است.

خط2:

این خط از کمالشهر شروع می‌شود و پس از عبور از چهارراه طالقانی به میدان امام حسین(ع) می‌رود و به سمت جنوب حرکت کرده و به شهر ملارد می‌رسد. طول این خط 27 کیلومتر است و دارای 23ایستگاه خواهد بود.

خط 3:

این خط رابط خطوط قطار شهری کرج با خط 5متروی تهران است. این خط از ایستگاه کرج (میدان شهید سلطانی) شروع شده و پس از عبور از عظیمیه به سمت بلوار موذن می‌رود و در ادامه به باغستان منتهی می‌شود. طول این خط 14کیلومتر است و 14ایستگاه دارد.

خط 4:

خط شمال به سمت جنوب غرب کرج خط 4 نام دارد. این خط از باغستان شروع شده و به فرودگاه پیام می‌رسد. طول این خط 18 کیلومتر است و دارای 18 ایستگاه خواهد بود.

خط 5:

این خط از دانشگاه آزاد اسلامی در بلوار موذن شروع می‌شود و به محمد شهر می‌رود و خطی شمالی- جنوبی است. طول این خط 15کیلومتر است و 12ایستگاه دارد. بخشی از خط 5 قطار شهری کرج هم‌اکنون در دست ساخت است.

خط 6:

آخرین خط قطار شهری کرج از بلوار تربیت مربی شروع شده و به میدان شهید سلطانی(ایستگاه کرج) انتهای خط 5 متروی تهران می‌رسد. این خط 9 کیلومتر طول داشته و دارای 9 ایستگاه است.

صدای سوت قطاری از تبریز نمی‌آید

در بهمن ماه 85 و در شصت و پنجمین جلسه شورای‌عالی هماهنگی امور ترافیک شهرهای کشور، نقشه خطوط قطار شهری تبریز به تصویب رسید. برای این شهر قدیمی ایران 4خط درون‌شهری پیش‌بینی شده بود. طول خطوط قطار شهری تبریز 59 کیلومتر پیش‌بینی شده که شامل دو خط شرقی- غربی و یک خط شمالی- جنوبی و یک خط رینگ دور شهر است.

خط یک: این خط دارای 18کیلومتر طول بوده و دارای 18ایستگاه است. این خط از دپوی لاله در جنوب غربی شهر شروع می‌شود و پس از عبور از میدان شهید صمدی و خیابان آزادی و خیام به باغ گلستان می‌رسد و با عبور از بازار از زیر خیابان امام خمینی (ره) امتداد می‌یابد و به سمت دانشگاه تبریز رفته و بعد از فلکه خیام و گلشهر به عمارت ایل‌گلی در جنوب شرقی تبریز می‌رسد.

خط2: این خط نیز خطی غربی- شرقی است. از محله قراملک در غرب تبریز شروع می‌شود و 20کیلومتر طول دارد و دارای 20ایستگاه است. این خط پس از عبور از بلوار کارگر و محله قره‌آغاج، در خیابان خرمشهر امتداد یافته و به سمت بازار می‌رود. خط 2 پس از عبور از بازار به سمت ششگلان رفته و در ادامه به سمت غرب می‌رود و به منطقه رشدیه می‌رسد.

خط3: این خط تنها خط شمالی- جنوبی شهر است و از بلوار شهیدبابایی در شمال شهر شروع می‌شود. طول این خط 11کیلومتر است و 15ایستگاه دارد. این خط با عبور از ششگلان به سمت جنوب امتداد یافته و از خاقانی عبور کرده و پس از عبور از بزرگراه شهید کسایی در حوالی ورزشگاه تبریز به پایان می‌رسد.

خط4: این خط10کیلومتر طول دارد و دارای 12ایستگاه است و رینگ درون شهری تبریز را تشکیل می‌دهد. این رینگ از ایستگاه ششگلان شروع شده و به سمت غرب رفته و به ایستگاه منجم می‌رسد و در امتداد خیابان علامه جعفری ادامه یافته و پس از عبور از محله قره آغاج به سمت جنوب می‌رود. این خط پس از رسیدن به ایستگاه خیام با خط یک تلاقی پیدا می‌کند و به سمت شرق حرکت کرده و در ایستگاه ارتش با خط شمالی- جنوبی تلاقی می‌یابد و به پایان می‌رسد.