با مرور فرمایشات و ادبیات مقام معظم رهبری درباره ضرورت گسترش کرسی‌های آزاد اندیشی و نظریه‌پردازی می‌توان به نارضایتی ایشان از کم‌کاری دستگاه‌ها و نهادهای علمی و آموزشی پی‌برد. لحن رهبر‌معظم‌انقلاب در فرمایشات اخیرشان اینگونه بود که «بارها بر اهمیت این موضوع تأکید کردم اما آن جریانی که باید آغاز می‌شد را شاهد نبوده‌ایم». علاوه بر این با بررسی‌های ساده میدانی در محیط‌های علمی و دانشگاهی هم می‌توان به خلأ این موضوع پی برد چراکه هنوز سازوکارهای لازم برای اجرا و برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی توسط نهادهای مربوطه و اندیشمندان فراهم نشده است.
البته دستگاه‌های مربوطه مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شورای انقلاب فرهنگی و حوزه علمیه به تدوین آیین‌نامه‌های لازم برای برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی پرداخته‌اند و حتی زمینه اجرای کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی را در دانشگاه‌های سراسر کشور فراهم کرده‌اند و بعضا هم شاهد برگزاری این هم‌اندیشی‌ها بوده‌ایم. این شروع خوب و مبارکی است که پیرو تأکیدات رهبری اتفاق افتاده است اما انتظار مقام معظم‌رهبری و نیاز جامعه علمی‌مان بیش از این است و باید به این جریان سرعت مضاعفی بخشید.در این میان لازم است به این نکته نیز توجه داشت که با در نظرگرفتن ماهیت طبیعی و اولیه کرسی آزاداندیشی، این کرسی بستری برای عرضه اندیشه تولید شده است؛ به بیان دیگر از کرسی‌های آزاداندیشی نباید انتظار تولید نظریه فی‌البداهه داشت بلکه باید قبل از آن بسترهای لازم را فراهم کرد تا در محیط‌های علمی و تحقیقاتی، مسائل و نظریات درست تعریف شوند و اندیشمندان با فراغت کافی به طرح نظریه، تامل و مطالعه پیرامون آن بپردازند و سپس حاصل فکرشان را در قالب نظریه در کرسی‌های آزاداندیشی ارائه کنند. تأثیری که کرسی آزاداندیشی و نظریه‌پردازی بر تولید فکر می‌گذارد، تأثیر با‌واسطه است.
وقتی یک نظریه با کسب نمره قبولی در کرسی دارای اعتبار علمی می‌شود به‌طور طبیعی اندیشمندان به آن به‌عنوان یک قله علمی که فتح آن مبدأ یک سابقه علمی مناسب است، نگاه کرده و سعی می‌کنند دستاوردهای علمی خود را به سطحی برسانند که در قالب این کرسی‌ها قابل ارائه باشند؛ بدین ترتیب طرح نظریه در کرسی آزاداندیشی به یک ارزش علمی تبدیل می‌شود و این شیوه انگیزه‌ای برای اندیشمندان می‌شود تا بر تولید نظریه اهتمام ورزند. از سوی دیگر برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی می‌تواند میدانی برای عیارسنجی نظریه‌های تولیدشده در جامعه به شمار‌آید و این خود اقدامی مهم برای جامعه‌ای که می‌خواهد به سمت تولید علم حرکت کند، محسوب می‌شود چراکه به واسطه کرسی‌های آزاداندیشی اولویت موضوعات و محتوای نظریه‌ها مورد قضاوت قرار می‌گیرد و باگسترش چنین فضایی،از سطح علمی کشور هم مراقبت می‌شود و به‌طور غیرمستقیم تأثیر مثبتی بر افراد واجد شرایط می‌گذارد. به‌طورکلی معتقدم کرسی‌های آزاداندیشی عاملی برای تحرک‌بخشی قافله تولید علم هستند و محفلی برای عیار سنجی نظریه‌های ارائه شده. پس نباید از اهمیت گسترش آنها در محافل علمی غافل ماند.
*معاون پژوهشی فرهنگستان علوم اسلامی قم
