اما پاسخ به سؤال اول یعنی معنای انبساط جهان به این راحتیها نیست. اول باید بدانیم که در بررسی یک موضوع علمی چگونه باید به آن نگاه کنیم و از کجا شروع کنیم.
خوب بیایید با همین جمله کوتاه شروع کنیم: «جهان در حال انبساط است.» ابتدا باید کلماتی را که بار علمی دارند، تعریف کنیم. این تعریف باید جامع، کامل و دقیقاً علمی باشد؛ یعنی تفاوت آن را با دیگر مفاهیم مشابه بیان کند.
در این‌جا دو کلمه علمی وجود دارند: یکی «انبساط» و دیگری «جهان». بله، جهان هم کلمهای است که در بحث علمی باید آن را به دقت تعریف کرد؛ این‌که به چه چیزی اطلاق میشود و در این‌جا چه محدودهای دارد. فرق جهان با کلماتی که از لحاظ معنایی در یک خانواده هستند (مثل دنیا و کیهان) چیست؟
همانطور که میبینید، فکر کردن درباره یک کلمه به‌ظاهر ساده میتواند سؤالات زیادی در ذهن ما به وجود بیاورد. تازه آن‌وقت است که میتوان درباره موضوعی شک کرد و حتی به یک جمله علمی ایراد وارد کرد که چرا معادل خوبی برایش انتخاب نشده است!
خب، حالا به عنوان قدم بعدی باید ببینیم کلمات تعیین‌شده چه معنایی دارند. از کلمه جهان در موارد بسیاری استفاده میکنیم یا با آن مواجه میشویم؛ اما منظور از آن در این جمله چیست؟ کره زمین؟ دنیا؟ همه موجودات زنده؟ اصلاً کدام علم است که به بررسی جهان میپردازد؟
در این‌جا منظور از «جهان» کل هستی است. یعنی هر آنچه وجود دارد؛ از کهکشانها و ستارههای دور و نزدیک و تمامی اجرام آسمانی گرفته تا همین زمین خودمان که پر از جاندار و بیجان است و بخش بسیار کوچکی از جهان به شمار میآید. به این ترتیب با مشخص‌شدن مفهوم جهان حالا میتوان تصویر درستتری از انبساط آن داشت و تا حدی فهمید که چه چیزی قرار است بزرگ شود.
انبساط جهان به‌زبان خیلی ساده یعنی این که فاصله اجسامی که در آن وجود دارد، با گذشت زمان بیشتر خواهد شد. برای درک بهتر این موضوع بیایید کهکشان راه شیری را با هم به شکل دو بعدی تصور کنیم. همانطور که میدانید سیارهها روی یک دایره هم‌مرکز قرار میگیرند و از هم فاصله دارند. حالا هر قدر فاصله آنها از هم بیشتر شود، شعاع دایرهها بیشتر و فضایی که اشغال کردهاند، بزرگتر خواهد شد.
به زبان دیگر، اگر کل جهان را درون یک بادکنک بریزیم، اتفاقی که با بادکردن بادکنک برایش میافتد، همان منبسط شدن جهان در بحث ماست. علم «کیهانشناسی» به بررسی این موضوع میپردازد. برای بیشتر دانستن درباره این موضوع باید با مفاهیمی مانند «مه‌بانگ»، «انرژی تاریک»، «اَبَرنواخترها» و... آشنا بود. تحقیقات آن سه دانشمند که به دلیل رصدهایشان پیرامون این موضوع جایزه نوبل امسال را دریافت کردند، حاکی از این است که جهان نه‌تنها در حال انبساط است، که سرعت این روند نیز در حال افزایش است.
«سول پرلموتر»، «آدام جی.ریس» و «برایان پی.اشمیت» بعد از سالها تحقیقات توانستند نظریهای را که میگفت سرعت انبساط جهان در حال کاهش است، رد کنند. با این حال، هنوز سؤالات زیادی وجود دارد. آدام جی.ریس نظرش را درباره پیچیدگی این موضوع چنین بیان کرده است: «دلیل این پدیده میتواند «انرژی تاریک» باشد یا نباشد؛ ما هنوز درباره این موضوع به اطمینان نرسیدهایم. انرژی تاریک پدیدهای است که هنوز به‌طور کامل درک نشده است. انبساط جهان هستی نشانهای از یک پدیده دیگر است که شاید این پدیده، انرژی تاریک باشد، اما احتمالات دیگری هم وجود دارند. چیزی که به وضوح میتوان در این‌باره گفت این است که جهان در حال انبساط است و این شگفتی بزرگی است!»
