انتشار کتاب روابط ایران و آسیای مرکزی‌: روند‌ها و چشم‌انداز‌ها‌

در مقدمه کتاب آمده است:آسیای مرکزی به لحاظ ژئوپولتیک و منابع انرژی همواره مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. از آنجا که ایران درمجاورت این منطقه‌ی پراهمیت قرار گرفته است و با برخی از کشورهای آسیای مرکزی حوزه‌ی تمدنی مشترک دارد، تامل بیشتری در راستای روابط دوجانبه با کشورهای این منطقه و بررسی روند‌ها و چشم انداز‌ها احساس می‌شود.
در فصل اول این کتاب به معرفی کشورهای آسیای مرکزی که متشکل از پنج کشور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان است و در میان فضای اقلیمی پهناور اوراسیا واقع شده و نزدیک به 60 میلیون نفر را در خود جای داده است پرداخته می‌شود. اگر چه در نگاه نخست آسیای مرکزی منطقه‌ای از نظر جغرافیایی محصور در خشکی به نظر می‌آید که کشورهای منطقه را به همسایگان و جامعه جهانی وابسته کرده است، اما واقعیت امر آن است که این منطقه تحت لوای تاریخ طولانی خود یکی از مهمترین مناطق جهان شناخته می‌شود که علاوه بر آنکه میراث دار اقتصاد بزرگ جاده‌ی ابریشم و پلی ارتباطی میان اروپا و آسیای شرقی و میان شمال و جنوب قاره آسیا به شمار می‌آید، امروزه به سبب کشف منابع غنی انرژی نیز در کانون توجه‌ شدید بازیگران بین‌المللی قرار گرفته است.
در این بین ایران و آسیای مرکزی علاوه بر علقه‌های کهن فرهنگی، قومی، زبانی، نژادی و مذهبی از پیوندهای اقتصادی و سیاسی نزدیکی نیز با یکدیگر برخوردار می‌باشند. بر این اساس در فصل دوم روابط سیاسی ایران با جمهوری‌های آسیای مرکزی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. اگر چه طی دو دهه گذشته میزان همکاری‌های سیاسی و اقتصادی ایران و کشورهای آسیای مرکزی همواره تحت تاثیر عوامل خارجی و فرامنطقه‌ای قرار داشته است، با این حال منافع متقابل و اشتراکات تاریخی به نوعی سرنوشت آنها را به یکدیگر پیوند داده است. به همین سبب علی رغم آنکه طی سال‌های گذشته حضور قدرت‌های بزرگ نظیر روسیه، آمریکا و چین به همراه برخی از کشورهای منطقه همانند ترکیه و اسرائیل مانع شکل گیری روابط مستحکم سیاسی و اقتصادی میان ایران و کشورهای آسیای مرکزی شده است، به نظر می‌رسد که ایران سیاستی عمل گرایانه و واقع بینانه نسبت به منطقه اتخاذ کرده و درصدد ایجاد چارچوبی جهت تحکیم و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای بر آمده است. از این رو گسترش رابطه با کشورهای منطقه از جهات گوناگون می‌تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
موضوعی که در فصل سوم مورد مطالعه قرار گرفته روابط اقتصادی ایران با آسیای مرکزی است و روابط فرهنگی ایران با جمهوری‌های آسیای مرکزی مطلب مورد مطالعه‌ی فصل چهارم در این کتاب است. این منطقه که طی دو قرن تحت نفوذ روسیه قرار گرفت، به صورت تاریخی جزو قلمرو ایران زمین محسوب می‌شد و به همین سبب از اشتراکات تاریخی و فرهنگی بسیاری با ایران برخوردار است. فروپاشی اتحاد شوروی و بوجود آمدن 5 کشور مستقل در منطقه آسیای مرکزی موجب نگاه دوباره‌ی ایران به این منطقه شد. در این بین همجواری تاریخی و فرهنگی ایران با ملل و اقوام منطقه عاملی مهم جهت توسعه همکاری‌های همه جانبه به حساب می‌آید. با این حال تاکنون به دلایل بی شماری ایران با قرار گرفتن در جایگاهی مناسب در برقراری روابط شایسته با کشورهای آسیای مرکزی فاصله دارد.
فصل پنجم این کتاب به راهبردها و راهکارهای ارتقاء روابط ایران با با جمهوری‌های آسیای مرکزی پرداخته است. در واقع علی‌رغم وجود پیوندهای عمیق فرهنگی و تاریخی، روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی همواره تحت تاثیر فرایند‌های درونی این کشورها از یک سو و مناسبات بین‎المللی از سوی دیگر بوده است. در حالی که در آغاز دهه 1990، برای دوره‌ی کوتاهی، ایران با دیدی ایدئولوژیک به منطقه‌ی آسیای مرکزی نگریست، طولی نکشید که سیاست‌های واقع‌بینانه‌ای اتخاذ کرد و به ویژه با توجه به رقابت قدرت‌های بزرگ برای حضور و نفوذ در منطقه، ایران نیز وارد رقابت‌های ژئوپلیتیک شد و در این رهگذر به ارتقای روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورهای منطقه اندیشید. با این حال علی¬رغم تغییر نگاه فوق به آسیای مرکزی، تا کنون در سیاست خارجی دولت ایران و در میان اهداف ژئوپلیتیک در سیاست خارجی ایران، این منطقه جایگاه مناسبی احراز نکرده است. روابط ایران با کشورهای منطقه در حالی که از زمینه کافی برای یافتن وضعیت استراتژیک برخوردار است اما در عین گسترش تا کنون به این جایگاه نرسیده است. بر این اساس یافتن دلایل و آسیب شناسی سیاست خارجی ایران در منطقه از اهمیت بسیاری برخوردار است که در پژوهش حاضر در بخش‌های گوناگون به آن پرداخته خواهد شد. علاوه بر این ارائه راهکارهای متناسب با سیاست خارجی جهت تقویت دیپلماسی منطقه‌ای ایران نیز یکی دیگر از اهداف پژوهش حاضر می‌باشد.که با همکاری و حمایت دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی امکان ژذیر گردید و امید است برای جامعه‌ی علمی و نخبگان تاثیرگذار در تصمیم سازی در حوزه‌ی سیاست خارجی مفید واقع گردد.