سؤال اساسی اینجاست که آیا این افزایش در نرخ سودهای بانکی در بلندمدت نیز به نفع بازار سرمایه خواهد بود یا خیر و اثر این افزایش چگونه است؟ هرچند پیش از این باید دید که آیا رئیس دولت به مصوبه‌ای بر خلاف همه شعارهای چندین سال گذشته تن خواهد داد یا این دستور موقت در افزایش نرخ سودهای بانکی را وتو خواهد کرد؟در این یادداشت به‌طور مختصر اثرات چنین تصمیمی را بر بورس اوراق بهادار بررسی خواهیم کرد.
نگاه اول، نگاه تئوریک به مسئله است. همه کسانی که درس‌های ارزشگذاری را گذرانده‌اند می‌دانند که افزایش نرخ سود بانکی از دو جهت بر قیمت سهام تأثیر منفی خواهد داشت. اول اینکه با افزایش این نرخ، نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران افزایش خواهد داشت (از نظر ریاضی و به‌طور دقیق‌تر باید گفت که کاهش نخواهد یافت). با افزایش احتمالی این نرخ، در حقیقت نرخ تنزیل جریان‌های نقدی آتی افزایش خواهد داشت و در نتیجه ارزش فعلی این جریان‌ها کاهش پیدا خواهد کرد و این به معنای کاهش ارزش سهام هم خواهد بود. اثر دوم که ناشی از اثر اول است به مسئله تقاضا مربوط است. با افزایش نرخ سود بانکی سرمایه از بازار سرمایه به بازار پول منتقل خواهد شد و این به معنای کاهش تقاضا در بازار سرمایه و افت بازار است. نکته قابل توجه در تحلیل تئوریک این است که این تحلیل‌ها در شرایط تعادل و با فرض ثابت بودن سایر عوامل مؤثر انجام می‌شود، اما اقتصاد ایران هیچ‌کدام از این دو شرط را ندارد (هم در نقطه تعادل نیست و هم سایر عوامل ثابت نیستند).
در تحلیل بازار سرمایه ایران توجه به چند نکته ضروری است.اول اینکه نزدیک به 20درصد ارزش بازار سرمایه ایران به صنعت بانکداری اختصاص یافته است. ابلاغ این مصوبه سود این نهادها را افزایش خواهد داد و طبیعتا بازار به سهام بانکی اقبال نشان خواهد داد. مثبت بودن سهام بانکی هم یعنی مثبت بودن بازار. جو مثبت بازار در انتهای هفته پیش هم اثر همین افزایش سود انتظاری بوده است که البته عدم‌ابلاغ این مصوبه با بازگشت قیمتی مواجه خواهد بود.
دومین نکته قابل توجه این است که بازار پرنوسان ارز و سکه (طلا) طی هفته‌های گذشته نقدینگی سرگردان زیادی را به‌خود جذب کرده است. اگر افزایش نرخ سود بانکی بتواند تلاطم این بازار را کاهش دهد؛ ممکن است که بخشی از سرمایه‌های خارج شده از این بازار هم جذب بازار سرمایه شود. این اثر ممکن است بخشی از اثر خروج سرمایه که در بخش تئوریک توضیح داده شد را جبران کند.نکته سوم هم اثر افزایش نرخ سود بانکی بر عملکرد صندوقهای سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار است. بخشی از سرمایه‌های صندوق‌ها (به‌خصوص صندوقهای با درآمد ثابت) به اوراق و سپرده‌های بازار پول اختصاص یافته است. افزایش نرخ سود بانکی بر عملکرد این صندوق‌ها تأثیر مثبت خواهد داشت و دست سیاستگذاران این صندوق‌ها را در محدوده قوانین و دستور‌العمل‌ها بازتر خواهد کرد.
اینها اثرات کوتاه مدتی است که با تصویب و ابلاغ مصوبه افزایش نرخ سود بانکی بازار سرمایه را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. بی‌تردید در این تحلیل‌ها باید به مسائلی همچون اثر انتخابات پیش‌رو، اثر تحریم‌های احتمالی اتحادیه اروپا و حتی رویارویی نظامی در منطقه خلیج‌فارس و سوریه را هم مد نظر قرار داد. در بلند مدت اما فرض بر این است که تعیین عقلایی‌تر نرخ سود بانکی به نفع اقتصاد کشور و در نتیجه به نفع بورس اوراق بهادار خواهد بود. دقت کنید که نفع بورس در افزایش قیمت‌ها نیست؛ بلکه در تخصیص بهینه منابع و شکوفایی اقتصاد ایران است.
* مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی
