روز معلم یادآور جایگاه والای علم و معرفت و مقام والای استاد و معلم است. نخستین معلم و مربی انسان، خالق و پروردگار اوست.
تعلیم و تعلم از شئون الهی است و خداوند، این موهبت را به پیامبران و اولیای خویش اعطا فرموده است تا بشر را به سعادت رهنمون کنند.
با توجه به آیات آغازین سوره مبارکهالرحمان میتوان گفت که نخستین معلم عالم، خداوند رحمان است که قرآن را تعلیم داده و به انسان بیان را آموخته است.
خداوند متعال عالم را بدون معلم خلق نکرده است و از طریق معلمان خود که همانا پیامبران هستند انسانها را از نعمات بیکران خود بهرهمند میسازد.
معلم است که انسان را از مسیر خسران و زیان نجات میدهد و او را از سردرگمی به سوی هدایت رهنمون میسازد.
معلمی برگرفته از اوصاف خداوند متعال است. خداوند در آغاز وحی (سوره علق) به رسولش میفرماید: بخوان به نام پروردگارت که انسان را از خون بستهای آفرید، بخوان که پروردگارت از همه کریمتر است، همان که بهوسیله قلم به انسان آنچه را نمیدانست آموخت.
در جامعه امروزی نقش کلیدی معلمان بهعنوان مجریان آموزش عمومی و الگوهای اولیه دانشآموزان بسیار مهم جلوه میکند چرا که معلمان جامعه، انسانسازان نسل بعدیاند، لذا نقش آنان به گفته حضرت امام خمینی(ره) همچون نقش انبیا است برای مردم.
معلم جایگاه والایی دارد. سخنی از امام جعفرصادق(ع) ارزش و مقام معلم را به زیبایی بیان میکند، حضرت صادق (ع) میفرمایند: همه جنبندگان روی زمین و ماهیهای دریا و هر کوچک و بزرگ در زمین و آسمان خدا، برای آموزگار خوب طلب آمرزش میکنند (بحارالانوار، ج، 2، ص 17).
معلم انسانها را به سوی کمال و پیشرفت رهنمون میکند و عشق و ایمان را بر لوح جان و ضمیر پاک آنها ثبت میکند. بزرگترین معلم جهان بشریت پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(ص) است که به این ویژگی خویش افتخار میکردند. ایشان هنگامی که با 2گروه در مسجد مواجه شدند که گروه اول عبادت میکردند و گروه دوم به آموزش علم مشغول بودند، گروه دوم را که در محضر استادی علم میآموختند، افضل دانستند و فرمودند: «اِنَّمَا بُعِثْتُ مَعَلِّما همانا؛ که من بهعنوان معلم مبعوث شدهام».
آن حضرت چنان برای معلمان و مقام ارجمند آنان ارزش قائل بودند که در دعاهایشان میفرمودند: «اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُعَلِّمِینَ وَاَطِلْ اَعْمارَهُمْ وَبارِک لَهُمْ فی کسْبِهِمْ؛ خداوندا! معلمان را بیامرز و عمر طولانی به آنان عطا فرما و کسب و کارشان را مبارک گردان»! در نظام آموزش و پرورش نقش نیروی انسانی مهم است و معلم از مهمترین عوامل مؤثر در رشد و توسعه کیفی و محتوایی تعلیم و تربیت به شمار میآید.
تحقیقات انجام شده نشان دادهاند کشورهایی که برای معلم ارزش خاصی قائل میشوند، فرایند تعلیم و تربیتشان از سطح کیفی مطلوبی برخوردار است. عوامل زیادی در دلگرمی معلمان به شغل مقدسشان دخیل است و شکی نیست که رضایت شغلی اهمیت بسیاری دارد.