این رویداد مهم اگر با برنامه‌ریزی و اجرای درست و دقیق همراه شود، تحولات بزرگی نه‌تنها در ایران و سطح منطقه بلکه در سطح بین‌المللی به‌وجود خواهد آورد. درباره چرایی ضرورت بورس انرژی بسیار گفته و نوشته شده است. روشن است که بورس انرژی کارکردهای متعددی دارد که مهم‌ترین آنها، شفاف شدن قیمت‌ها و اطلاعات ضروری، ایجاد زمینه رقابت سالم، رشد شرکت‌ها، تامین امنیت عرضه انرژی در سطوح ملی و بین‌المللی و سرانجام جذب سرمایه‌گذاران متعدد داخلی و خارجی است.
با آغاز فعالیت بورس انرژی، علاوه‌بر خریدوفروش انرژی تولیدشده، امکان خریدوفروش سهام شرکت‌ها و نیروگاه‌های حوزه برق و انرژی نیز فراهم می‌شود. درباره شفاف شدن قیمت‌ها باید گفت از آنجاکه به‌عنوان مثال قیمت برق در ایران ازسوی دولت و برمبنای بررسی‌ها و مطالعات نهادها و سازمان‌های مختلف تعیین و تصویب می‌شود، با فعالیت بورس انرژی این قیمت (همچون سایر کشورها) برمبنای عرضه و تقاضا تعیین و مشخص خواهد شد. شفافیت اطلاعات نیز که مربوط به مشخصات و ویژگی‌های تولیدکنندگان، فروشندگان و خریداران برق، میزان واقعی تولید و توان عرضه آنها، همچنین زمان مشخص تحویل برق است، هم به بهبود فضای کار و رقابت تولیدکنندگان کمک می‌کند و هم امکان انتخاب درست را برای خریداران فراهم می‌آورد.
فعالیت بورس انرژی مزیت‌ها و فایده‌های دیگری نیز دارد که پرداختن به آنها در حوصله این نوشتار نیست. در اینجا قصد داریم به معرفی معروف‌ترین بورس‌های انرژی جهان بپردازیم. بدون شک آگاهی از وضعیت بورس‌های انرژی جهان و چگونگی فعالیت آنها می‌تواند به‌عنوان تجربیاتی آزموده شده موردتوجه دست‌اندرکاران بورس انرژی ایران قرار گیرد.
بورس‌های معروف جهان
بورس‌های انرژی درمجموعه بورس‌های کالا قرار می‌گیرند. امروزه ده‌ها بورس کالا در سراسر جهان فعالیت می‌کنند که در آنها کالاهای مختلف، از نفت خام و برق و گاز طبیعی تا فلزات و محصولات کشاورزی خریدوفروش می‌شود. برخی از این بورس‌ها تنها یک کالا و برخی دیگر چند کالای مختلف را عرضه می‌کنند.
بیشترین تعداد بورس‌های کالا به‌ترتیب در آسیا، آمریکا، اروپا، آفریقا و اقیانوسیه فعالیت می‌کنند. در آسیا، معروف‌ترین بورس‌هایی که در حوزه انرژی و برق فعالیت می‌کنند و در آنها نفت خام، گاز طبیعی و برق خریدوفروش می‌شود در کشورهای چین، ژاپن، هند، ایران، دبی و نپال واقع شده‌اند. در این بازارها علاوه‌بر موارد پیش‌گفته، محصولاتی همچون فراورده‌های نفتی و تولیدات پتروشیمی نیز عرضه و معامله می‌شود. در آمریکا 6بازار بزرگ در شهرهای نیویورک، شیکاگو، آتلانتا، نیوهمپشایر و کالیفرنیا محصولاتی همچون نفت خام و دیگر محصولات حوزه انرژی را عرضه می‌کنند. بازار مبادلات کالای نیویورک مرکز عرضه نفت خام سبک آمریکا (وست‌تگزاس اینترمدیت) است که یکی از شاخص‌های مهم در قیمت‌گذاری بین‌المللی نفت خام به شمار می‌رود.
در قاره اروپا، شهرهای لندن، آمستردام هلند، وین اتریش و لایپزیک آلمان دارای بورس‌های انرژی هستند. نفت خام برنت دریای شمال که دیگر شاخص اصلی برای تعیین بهای نفت خام به شمار می‌رود، در بازار ICE لندن مورد دادوستد قرار می‌گیرد. در آفریقا نیز بازار معاملات کالای آفریقا واقع در شهر نایروبی کشور کنیا، محصولات و فراورده‌های نفتی عرضه می‌کند. در اقیانوسیه نیز بازار ASX استرالیا در کنار گاز طبیعی، محصولات کشاورزی، زغال‌سنگ و برق نیز عرضه می‌کند.
نایمکس
یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین بازارهای کالای جهان، بازار مبادلات کالای نیویورک یا نایمکس است. گروه CME شیکاگو مالک و گرداننده این بورس است. بورس نایمکس در نیمه‌های قرن نوزدهم میلادی و درپی تلاش تجار و تولیدکنندگان کالاهای مختلف برای تسهیل روند خریدوفروش پایه‌گذاری شد. به‌تدریج قوانین و استانداردهایی برای خریدوفروش محصولات تعیین و اجرایی شد. در سال ۱۸۷۲ تعدادی از تولیدکنندگان محصولات لبنی برای خریدوفروش محصولات خود، بورس کره و پنیر نیویورک را پایه‌گذاری کردند. در اندک مدتی، تخم‌مرغ نیز در این بازار عرضه شد. درسال ۱۸۸۲ با افزوده‌شدن چند محصول دیگر این بازار به بازار مبادلات کالای نیویورک تغییرنام پیدا کرد. بورس‌های کالای جهان تاثیر زیادی در روند دادوستد نفت خام، گاز طبیعی و فراورده‌های نفتی و تعیین قیمت واقعی آنها دارند. به‌طور معمول، بهای نفت خام در سطح جهان برپایه عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و بورس‌های انرژی نقش مهمی در این میان بازی می‌کنند.
بورس برق
ازنظر تعاریف اقتصادی، برق نیز نوعی کالا به شمار می‌رود و همچون سایر کالاها دادوستد می‌شود. نقش برق در جهان امروز و جایگاه آن در رشد و توسعه صنایع مختلف به حدی بود که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این کالا را به ایجاد بازاری برای خریدوفروش آن ترغیب کرد. این اتفاق در دهه ۱۹۸۰ میلادی رخ داد. در سال ۱۹۹۰ اتفاقی مهم در بازارهای برق جهان رخ داد که خصوصی شدن صنعت برق بریتانیا در زمان وزارت مارگارت تاچر بود. پس از آن این امر به الگویی برای بسیاری از کشورها تبدیل شد و در کشورهای استرالیا و نیوزیلند تکرار شد. در حال حاضر بازارهای مهم برق جهان در آمریکا، اروپا (کشورهای اسکاندیناوی، آلمان، هلند، دانمارک، جمهوری چک، بلژیک، لهستان) و آسیا (هند، ژاپن، فیلیپین، سنگاپور) مشغول فعالیت هستند. مقررات خریدوفروش، عرضه و انتقال برق به‌صورت جهانی مورد پذیرش همه کشورهای فعال در این حوزه قرار دارد. همه ساله نهادها و سازمان‌های مختلف با برگزاری نشست‌های متعدد به ارائه طرح‌ها و برنامه‌های جدید برای بهینه کردن روند عرضه و مبادلات برق در بورس‌های برق می‌پردازند.
