هدیه از بزرگترها
در استان مازندران روزه‌دارانی که تازه به سن بلوغ رسیده‌اند و اولین رمضان دوران تکلیف خود را می‌گذرانند در نخستین روز‌ماه مبارک تا زمانی که از سوی بزرگترها به‌عنوان روزه‌سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند.
معمولاً این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران و پول و انواع نقره‌جات برای پسران است.در مازندران افرادی که حاجتی داشته باشند برای برآورده‌شدن آن نذر ختم انعام می‌کنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت می‌کنند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند.
پس از خواندن سوره انعام افراد روزه خود را با غذاهایی که در سینی قرار دارد باز می‌کنند و نان‌های باقیمانده را به‌عنوان تبرک در سفره نان قرار می‌دهند تا برکت پیدا کند و در ادامه صاحب مجلس سفره افطار را پهن می‌کند.
طبل زدن
در گذشته در روستاهای استان سمنان چند نفر از اهالی با به صدا در آوردن طبل در کوچه می‌گشتند و مردم را برای سحر بیدار می‌کردند.
در صورتی که پس از بیدارباش عمومی، صاحبخانه‌ای با روشن کردن چراغ، بیدار بودن خود را اعلام نمی‌کرد روز بعد به پرس و جو می‌پرداختند و چنانچه مشکلی وجود داشت به یاری او می‌رفتند که این روح همدلی را بین مومنان تقویت می‌کرد.
کلوک اندازون
شیرازی‌ها آخرین جمعه قبل از‌ماه مبارک رمضان را کلوک اندازون می‌گویند.
در این روز رسم است که اگر‌ماه رمضان در تابستان افتاده باشد مردم دسته‌دسته به گردشگاه‌های اطراف شهر مثل باغ‌های سرسبز قصردشت و مکان‌های دیدنی شیراز می‌روند و آن روز را به خوبی و خوشی به شام می‌رسانند.
در روزهای‌ماه مبارک رمضان بعضی نذر دارند و افطاری می‌دهند و به‌طور کلی مهمانی‌ها در این‌ماه به شکل افطاری برگزار می‌شود.
خانواده‌هایی که دختر خود را به خانه بخت فرستاده باشند در نخستین‌ماه مبارک رمضان پس از عروسی پدر و مادر دختر موظف هستند یک افطاری کامل تهیه دیده همراه با هدایایی به خانه داماد بفرستند؛ به این افطاری در شیراز روز والون می‌گویند.
خوراکی‌های ویژه‌ماه مبارک رمضان در شیراز رنگینک، ترحلوا، کوفته هلو، کشمش پلو و قنبر پلو است.
دوست دوست
مراسمی تحت عنوان «دوست دوست» در استان یزد در شب بیست‌و‌هفتم‌ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود.
در این مراسم عده زیادی از پسربچه‌ها پس از اذان مغرب و عشا، با مراجعه به منازل محل خود اشعاری را در مدح حضرت علی(ع) با شعار «دوست‌دوست علی دوست» می‌خوانند و تقاضای هدیه می‌کنند.
کلوخ‌اندازان ازجمله آداب و رسومی است که مردمان مومن یزد با انجام آن به استقبال‌ماه مبارک رمضان می‌روند.
همچنین در قدیم مردم یزد برای رویت هلال اول‌ماه رمضان، غروب روز آخر شعبان بالای پشت بام و مناره‌های مسجد رفته و با نگاه عمیق به آسمان‌ماه را جست‌وجو می‌کردند و درصورت مشاهده، تکبیر فرستاده و اعمال مخصوص شب اول‌ماه رمضان را بجا می‌آوردند.
اگر به‌علت ابری بودن آسمان رویت هلال اول‌ماه ممکن نبود افرادی را به آبادی‌ها و شهرهای نزدیک که افق‌شان با شهرها یکی باشد می‌فرستادند که در اصطلاح به این عمل «قاصد درکردن» می‌گفتند.
بیدار کردن اهالی
بیدار کردن اهالی هنگام سحر در روزگاری که رسانه‌های جمعی به این گستردگی فعالیت نمی‌کردند یکی از آیین‌های همگانی در بخش‌های مختلف کشورمان بود که در هر منطقه به شکلی خاص صورت می‌گرفت.
در یکی از روستاهای قدیمی شهرستان بیرجند به‌نام رامنگان یکی از ریش‌سفیدان و افراد مسن روستا حدود یک ساعت قبل از اذان صبح بیدار می‌شد و با دعا و مناجات به درگاه خدا و سپس با صدای بلند اهالی روستا را بیدار می‌کرد.
سحرخوانی
در سیستان و بلوچستان به‌عنوان استان جنوب شرقی کشور، از سال‌های پیش «سحرخوانی و رمضان خوانی» رواج داشته است.
این آیین در‌ماه مبارک رمضان و در ساعت‌های نزدیک به اذان صبح برگزار می‌شود تا روزه‌دارانی که هنوز بیدار نشده‌اند فرصت باقیمانده را برای صرف سحری از دست ندهند.
یکی دیگر از سنت‌های جامعه مسلمان شیعه و سنی این استان افطاری به نیازمندان است. آیین رمضان خوانی نیز از هشتم تا چهاردهم‌ماه رمضان در سیستان مرسوم است.
در این آیین که شب هنگام اجرا می‌شود، جمع زیادی از نوجوانان و جوانان هر محله در مقابل منازل سایر مردم اجتماع کرده و اشعار محلی را با صدای رسا می‌خوانند.اهل سنت نیز از بیستم‌ماه رمضان، نماز قیام را برپا می‌کنند که این نماز از ساعت 12شب آغاز و پیش از سحر به پایان می‌رسد.
در نماز قیام هر شب نمازگزار باید سه جز قرآن را در نماز تلاوت کند یا به امام جماعت که تلاوت می‌کند گوش فرا دهد.
سحر شده خواب نمانید
استان گیلان یکی از شمالی‌ترین استان‌های کشور است. این استان این روز‌ها میزبان مسافران تابستانی است و آنها می‌توانند با سنت‌ماه رمضان این منطقه آشنا شوند.یکی از این سنت‌ها «سحر شده خواب نمانید» است.
این سنت به این شکل است که چند دقیقه قبل از اذان صبح از گلدسته مساجد و بام برخی خانه‌ها، هنگام سحر این جمله اعلام می‌شود تا کسی خواب نماند.در بعضی نقاط استان گیلان هم مردم در سالیان گذشته هنگام سحر گوش به بانگ خروس سفید می‌دادند و با نخستین آواز خروس از جا برمی‌خاستند.
از دیگر سنت‌های قدیمی استان گیلان در این‌ماه افطاری دادن به‌عنوان نذری است. دعوت از خویشاوندان عروس یا داماد، به‌ویژه در دوران نامزدی تقریبا در تمام نقاط استان گیلان در‌ماه مبارک رمضان معمول است.
دیدار از دوستان
یکی از مراسم مخصوص‌ماه مبارک رمضان در قزوین که در گذشته رونق بیشتری داشته ولی امروزه هم کم و بیش اجرا می‌شود، دیدار دوستان و آشنایان بعد از افطار است.
در این مجالس، افراد فامیل یا دوستان دور هم جمع می‌شوند و ضمن تناول شب چره با خواندن ابیاتی از دیوان سعدی یا حافظ و داستان‌گویی به شب‌نشینی می‌پردازند.
پیشباز ماه رمضان
مردم استان همدان همانند دیگر مناطق کشور چند روز مانده به آغاز‌ماه رمضان به استقبال این‌ماه می‌روند که این استقبال آیین «پیشباز» از ماه رمضان نامیده می‌شود.
آیین استقبال به این شکل است که مردم برای آمادگی هر چه بیشتر برای روزه گرفتن در‌ماه مبارک رمضان، روزهای اول، پانزدهم و آخر‌ماه شعبان را روزه می‌گیرند.
یکی دیگر از سنت‌های قدیمی‌ماه رمضان در همدان، مراسم کیسه برکت است. فرستادن افطاری از سوی داماد به خانه عروس از دیگر سنت‌های این منطقه است.
مطابق این سنت دیرینه در‌ماه رمضان دامادی که نوعروس خود را نامزد کرده حداقل یک شب افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس می‌فرستد.
این افطاری شامل چند قرص نان، برنج، روغن حیوانی، یک عددمرغ یا ماهی، سیب سرخ، شیرینی انگشت پیچ و میوه‌های فصل است.
اطعام نیازمندان
از سنت‌های قدیم مردم قم که همانند مردم استان‌های دیگر است در ماه مبارک رمضان پختن غذا از سوی افراد نیکوکار و تقسیم بین نیازمندان است.
نیکوکاران معمولا غذاهایی که اغلب نیازمندان، توانایی طبخ آن را ندارند تهیه می‌کنند.
دم‌دم سحر
استان بوشهر به‌عنوان یکی از استان‌های جنوبی کشور سنت‌های گوناگونی دارد که یکی از این سنت‌ها «دم‌دم سحری» است. دم‌دم، نوعی دهل است که در بوشهر رایج است.
در بخش‌هایی از حومه‌های شهر بوشهر به آن گم‌گم سحری هم می‌گویند. این نامگذاری به‌دلیل صدای حاصل از دم‌دم زنی است که صدایی شبیه به تلفظ واژه گم، گم یا دم، دم از آن به گوش می‌رسد و خبر از وقت اذان صبح می‌دهد.
گرگیعان
«گرگیعان» یکی از رسم‌هایی است که در شب پانزدهم‌ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت کریم اهل‌بیت امام‌حسن‌مجتبی(ع) در خوزستان برپا می‌شود.
این مراسم معمولا بعد از نماز مغرب و عشا از سوی پسران و دختران هفت تا 15ساله با پوشیدن لباس‌های سفید و سبز شکل می‌گیرد.
آنها با کوبیدن بر قوطی‌های حلبی و کف زدن و سردادن شعار از روزه‌داران یا صاحبخانه می‌خواهند که با دادن شیرینی، کام آنها را شیرین کنند.
ختم قرآن
جنوبی‌ترین استان کشور استان هرمزگان است که مردم این استان شب بیست‌ویکم رمضان آیین‌های ختم قرآن و فاتحه خوانی برای اموات را برگزار می‌کنند.
این برنامه از این قرار است که هرمزگانی‌ها عصر هر روز چند قاری معروف را به منزل خود دعوت می‌کنند تا هرکدام یک جزء قرآن را به نیت شادی روح اموات دعوت‌کننده، تلاوت کنند.
این رسم سابقه دیرینه نزد هرمزگانی‌ها دارد و آنها معتقدند که اموات در‌ماه رمضان چشم انتظار هستند. از آنجاکه ساکنان این استان در بیشتر فصول سال ماه رمضان را در هوای گرم سپری می‌کنند، در سفره سحری آنان شربت خاکشیر و آبلیمو بسیار رایج است.
منبع: همشهری، شماره 5736، صفحه 12
