در این مذاکرات آقای باقری معاون شورای‌عالی امنیت ملی ایران و خانم اشمید معاون کمیساریای روابط خارجی اتحادیه اروپا شرکت خواهند داشت. مذاکرات ایران با نماینده گروه 5+1در شرایطی انجام می‌پذیرد که آمریکا فشارهای گسترده تری را برای متقاعدسازی روسیه و چین جهت همراهی با ایالات متحده در بحران‌های منطقه‌ای اعمال می‌کند.
بحران در سوریه فضای سیاست بین‌الملل را ملتهب و فرایندهای منطقه‌ای خاورمیانه را در شرایط ابهام و عدم‌اطمینان قرار داده است. در این مذاکرات نمایندگان ایران و اتحادیه اروپا تلاش می‌کنند تا رویکردهای خود را به‌عنوان گزینه‌های مطلوب برای برون رفت از بحران هسته‌ای پیگیری کنند.
مهم‌ترین موضوع ایران در مذاکرات هسته‌ای را باید کاهش تحریم‌های اقتصادی دانست، تحریم‌هایی که به‌طور عمده در قالب اقدامات یکجانبه آمریکا و کشورهای اروپایی علیه سیاست اقتصادی و امنیت ملی ایران به‌کار گرفته شده است. تحریم‌های اعمال شده به‌طور عموم ماهیت یکجانبه و فرانهادی داشته است.
کشور آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا تحریم تأسیسات نفتی، سیستم مالی و همچنین بیمه ایران را بدون توجه به‌نظر نهادهای بین‌المللی ازجمله شورای امنیت سازمان ملل به انجام می‌رسانند. اگرچه اینگونه تحریم‌ها ماهیت غیرنهادی و غیرقانونی دارند اما زمینه‌های لازم برای شکل‌گیری محدودیت‌های اقتصادی برای شهروندان ایرانی را فراهم کرده است. به همین دلیل، اصلی‌ترین و نخستین هدف نماینده ایران در اجلاسیه کارشناسی استانبول را باید برطرف‌سازی اقدامات غیرقانونی علیه ایران دانست.
اگر ایران خود را متعهد به رعایت قواعد و حقوق بین‌الملل در چارچوب پادمان هسته‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌نماید، این سؤال مطرح می‌شود که آیا نباید قدرت‌های بزرگ که از شورای امنیت به‌عنوان ابزار تثبیت موقعیت بین‌المللی خود در سیاست جهانی استفاده می‌کنند، به مصوبات چنین نهادهایی پایبند و متعهد باشند؟
نمایندگان ایران در مذاکرات کارشناسی استانبول باید بر این امر واقف باشند که اقدامات انجام گرفته علیه ایران از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا برخلاف قواعد و حقوق بین‌الملل است. قدرت‌های بزرگ نمی‌توانند فراتر از فصل هفتم منشور ملل متحد هیچ‌گونه محدودیت و یا مجازاتی را علیه سایر کشورها اعمال کنند. اگر کشوری در محدودیت فرانهادی و غیرقانونی قرار گیرد، نمی‌توان از آن کشور درخواست کرد تا خود را متعهد به قواعد بین‌المللی کند. سیاست فشار و دیپلماسی اجبار علیه ایران درحالی اعمال می‌شود که مغایر با رویکرد نهادهای بین‌المللی است. به‌عبارت دیگر تحریم‌ها علیه ایران فراتر از فصل هفت منشور ملل متحد هستند.
در شرایطی که آمریکا و اتحادیه اروپا توجهی به قواعد بین‌المللی نشان نمی‌دهند، تیم هسته‌ای ایران باید بر این امر واقف باشد که چنین مجموعه‌ای نسبت به پذیرش حقوق هسته‌ای ایران نیز دچار تردید است بنابراین هیأت مذاکره‌کننده ایرانی باید دو گزینه اصلی را در مذاکرات کارشناسی پیگیری کند. گزینه اول مربوط به برطرف‌سازی تحریم‌های فرانهادی و غیرقانونی است. دیپلماسی ایران باید بتواند نتایج حاصل از دیپلماسی اجبار آمریکا و اتحادیه اروپا را تبیین نمایند.
اطلاع‌رسانی در حوزه‌های داخلی و بین‌المللی ازجمله چنین اقداماتی محسوب می‌شود. در دومین گام آنان باید موضوع مربوط به حقانیت ایران در ارتباط با غنی‌سازی اورانیوم را مورد پیگیری قرار دهند. مطالبات ایران ماهیت قانون و نهادی دارد. در چنین شرایطی نمایندگان ایران باید بتوانند الگوهای رفتار فراقانونی گروه 5+1در مذاکرات هسته‌ای را در افکار عمومی بین‌المللی تبیین نمایند. تحقق این امر صرفاً از طریق تحرک دیپلماتیک و تأکید بر دو گزینه عبور از تحریم و حقانیت هسته‌ای ایران حاصل می‌شود.
* مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه تهران
