البته فکر نکنید که در این طرح قرار است امکانات رفاهی و علمی به دانشگاهیان و دانشجویان و افراد نخبه داده شود تا از کشور فرار نکنند؛ خیر اینطور نیست. قرار است به دانشجویان در حال تحصیل در خارج از کشور ارز دانشجویی داده نشود تا آنها هم مجبور شوند به داخل برگردند و آنهایی هم که میخواهند برای تحصیل به خارج بروند منصرف شوند و نروند! رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در تبیین ابعاد این طرح مجلس گفته: «با حذف ارز دانشجویی جلوی فرار مغزها از کشور گرفته میشود.
لزومی ندارد که افراد برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند و از ارز دولتی استفاده کنند. هرکسی که تمکن مالی دارد میتواند با استفاده از ارز با نرخ آزاد برای ادامه تحصیل به خارج از کشور برود.»فرار مغزها اصطلاحی است که در مورد خروج و عدمبازگشت صاحبان تخصص و علم و نخبگان دانشگاهی و تحصیلکرده از یک کشور کاربرد دارد.
بررسیها نشان میدهد که مهمترین دلایل فرار مغزها از ایران، نبود شرایط برای کار تخصصی، بیتوجهی به شایستهسالاری و کاهش جایگاه علم و عالم در ایران است. اگر چه در سالهای اخیر اقداماتی بهمنظور بازگرداندن داوطلبانه متخصصان ایرانی به کشور انجام شده اما روند خروج متخصصان از کشور همواره بر میزان ورودی و بازگشت آنها فزونی داشته است.تصمیم به خروج از کشور توسط دانشمندان و متخصصان، تصمیمی نیست که یکشبه اتخاذ شده باشد و اغلب این تصمیمات نیز متاثر از شرایط و دلایل متعدد و متراکم در طول زمان و محیط است.
در جامعهای که عالم و اندیشمند ارج ببیند و بر صدر نشیند، فکر خروج یا فرار از کشور اساسا کمتر شکل میگیرد. اینکه فکر کنیم برای جلوگیری از فرار مغزها باید ارز دانشجویی را قطع کنیم، بسیار سادهاندیشانه است، چرا که این تصمیم تنها اقشاری از نخبگان و استعدادهای برتر را از تحصیل در خارج کشور محروم میکند که از توانایی مالی برخوردار نیستند. مشرب فکری این اندیشه، همان دیدگاهی است که برای ورودی دانشگاههای برتر کشور شهریههای سنگین وضع میکند تا تنها پولداران بتوانند به این دانشگاهها راه یابند.
از سوی دیگر قطع ارز دانشجویی برای آن دسته از دانشجویان مستعدی که الان در حال تحصیل در خارج از کشور هستند میتواند مشکلات عدیدهای ایجاد کند و این در حالی است که بازگشت یا پذیرش در دانشگاههای داخل نیز به سادگی برای آنها امکانپذیر نیست.
حال که تصور میشود باید به هر شیوه ممکن جلوی خروج نخبگان یا مغزها و استعدادها را به خارج از کشور گرفت، پیشنهاد میشود با مراجعه به بنیاد نخبگان و وزارت علوم، لیست تمام نخبگان و متخصصان و دانشگاهیان را استخراج کرده و آنها را ممنوعالخروج کنیم!
این پیشنهاد هم عادلانهتر و هم عملیتر است و هم قاطعیت بیشتری دارد! با قطع ارز دانشجویی ممکن است برخی افراد متمول از دریچهای که طرح مجلس به روی آنها گشوده سوءاستفاده کرده و از کشور فرار کنند اما با ممنوعالخروجکردن و حتی در موارد ضروری، زندانیکردن آنها میتوان از اجرای قطعی این طرح اطمینان حاصل کرد!فقط نکته آخر اینکه احتمالا برخی از کسانی که چنین طرحهایی را طراحی میکنند نیز در دایره نخبگان قرار میگیرند و از این جهت مشمول طرح مذکور خواهند شد!