قحطی پدیده در فوتبال ایران

بازیکنانی مثل علی دایی، خداداد عزیزی، کریم باقری، مهدی مهدوی‌کیا، وحید هاشمیان و... زمانی تب ترانسفر بازیکنان ایرانی به لیگ‌های اروپایی را بالا برده بودند و اکنون این پرسش مطرح است که در سال‌های اخیر چه اتفاقی افتاده که حضور بازیکنان ایرانی در فوتبال اروپا کمرنگ شده است؟ مجید صالح، کارشناس فوتبال دلیل اصلی این موضوع را کیفیت فنی بازیکنان می‌داند. او در این رابطه می‌گوید: « نزول کیفیت فنی دلیل اصلی غیبت بازیکنان ایرانی در لیگ‌های اروپایی است. در سال‌های اخیر بیشتر از هر چیز به مادیات فکر شده است. قراردادهای خوب باعث شده که بازیکنان به‌گونه‌ای دیگر فکر کنند. باشگاه‌ها بازیکنان را با ارقامی می‌خواهند و بازیکن ترجیح می‌دهد در لیگ ایران بماند و غربت را تحمل نکند». مجید صالح ادامه می‌دهد: «اگر بازیکنان ما در لیگ برتر 300-250میلیون تومان دریافت کنند، مطمئنا وقتی با پیشنهادهای800 و 900میلیون اروپایی روبه‌رو ‌شوند، به سادگی می‌پذیرند که به اروپا بروند. در‌واقع آنها تلاش خود را دوچندان می‌کنند و همین تلاش باعث می‌شود که فوتبال ایران به فوتبال اروپا بازیکن بدهد ولی وقتی بازیکن ارقام بالا را در همین لیگ برتر دریافت می‌کند، برای چی باید به لیگ فوتبال اروپا برود؟»

محمد پنجعلی، مدافع اسبق پرسپولیس و تیم ملی نیز موافق صحبت‌های این کارشناس فوتبال است. پنجعلی تزریق بی‌رویه پول به لیگ برتر و رابطه آن با افت محسوس بازیکنان را بدین شکل توضیح می‌دهد: «پول حرفه‌ای و فوتبال آماتور به ما ضربه می‌زند. درواقع همه‌‌چیز برمی‌گردد به فوتبال آماتور ما. فوتبال ما حرفه‌ای نیست و در فوتبال آماتور هم بازیکن پدیده به‌وجود نمی‌آید، به‌خاطر اینکه شناختن پدیده نیازمند فاکتورهای لازم است؛ یعنی بازیکن باید از سنین پایین بیاید، روی این بازیکن کار شود و بعد به‌عنوان پدیده شناخته شود. ما گاه بازیکنانی داریم که در 25-24سالگی چهره می‌شوند و خیلی زود هم سن فوتبالشان تمام می‌شود و دیگر نمی‌توانند پتانسیل خود را در این فوتبال نشان دهند». اهمیت دادن به پرورش بازیکن از سنین پایین یکی از عواملی است که می‌تواند در افت بازیکنان ایرانی تأثیرگذار باشد. مجید صالح هم مانند پنجعلی معتقد است که نبود تیم‌های پایه برای پرورش بازیکن باعث پایین آمدن کیفیت بازیکنان ایرانی شده است. این کارشناس فوتبال تأکید می‌کند: «ما در تیم‌های پایه خوب کار نکردیم تا بازیکن از پایه‌ها شروع کند، رشد کند و وقتی به جوانی رسید بتواند در لیگ برتر پدیده شود. مثلا ما دیگر پدیده‌هایی مثل مهدی مهدوی‌کیا و جواد نکونام که بتوانند شکوفا شوند و به اروپا بروند، نداریم.

من می‌توانم به جرأت بگویم که فوتبال ایران از لیگ هشتم به بعد دیگر پدیده قابل توجه‌ای نداشته است». مجید صالح بر این باور است که فوتبال ایران در سال‌های اخیر به کمیت‌ها توجه بیشتری داشته و به همین دلیل نمی‌شود از بازیکنان توقع زیادی داشت. او در این رابطه می‌گوید: «فوتبال ایران در این سال‌ها به کمیت‌ها مثل برگزاری بموقع و حتی فشرده لیگ بیشتر پرداخته است. البته برگزاری بموقع لیگ نسبت به گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است اما توجه زیاد به کمیت باعث پایین آمدن کیفیت شده است. چون ما همچنان باید به سمت استانداردهای کنفدراسیون فوتبال آسیا قدم برداریم، دیگر زمانی برای پرداخت به کیفیت فوتبال کشورمان نداریم».

درعین حال، پنجعلی معتقد است که گاهی بازیکن خیلی زود مراحل ترقی را طی می‌کند و همین مسئله به بازیکنان آسیب می‌رساند. بازیکن اسبق تیم ملی عنوان می‎‌کند: «گاهی یک بازیکن خیلی زودتر از آنچه تصور می‌شود، بالا می‌آید؛ مثلا در عرض یکی، دو فصل به جایگاهی می‌رسد که نباید برسد چون خیلی زود عکس‌هایش روی جلد روزنامه‌ها و مجلات می‌رود و به قدری به این بازیکن پرداخته می‌شود که خود بازیکن گمان می‌کند خیلی بزرگ‌تر از آنچه هست، هست. به همین دلیل عمر این بازیکن هم کوتاه است و خیلی زود سقوط می‌کند». آیا یک‌دهه پیش چنین مسائلی برای بازیکنان پیش نمی‌آمد؛ مثلا زمانی که دایی، عزیزی و مهدوی‌کیا در تیم ملی بازی می‌کردند؟ پنجعلی می‌گوید: «آن موقع به‌اندازه امروز برای فوتبال هزینه نمی‌شد. برخلاف لیگ‌های اروپایی درحال حاضر لیگ برتر ایران، هم هیاهو دارد و هم پول. اما در لیگ برتر، فوتبال نمی‌بینیم و همچنین آن کیفیتی که باید باشد، وجود ندارد. واقعیت تلخ این است که از نظر مالی بازیکنان در لیگ ایران اشباع می‌شوند و بعد به قدری در فوتبال ایران پول هست که همه‌‌چیز تحت‌تأثیر آن قرار می‌گیرد. الان بازیکنانی هم که در اروپا بازی می‌کردند دارند جذب فوتبال خودمان می‌شوند چون در اینجا می‌توانند مبلغ قرارداد بالایی بگیرند».

اما فوتبال ایران برای بازگشت به گذشته آیا نیازمند تحول بزرگی است و راهکار آن‌چه می‌تواند باشد؟ مجید صالح می‌گوید: «راهکار با صحبت من برطرف نمی‌شود. دو‌هزارتا راهکار وجود دارد و گفتن اینکه ما نیاز به آکادمی داریم و از این مسائل دیگر کلیشه‌ای شده است. خودمان درد خودمان را می‌دانیم». او اضافه می‌کند: «به‌نظر من، آنها که سیاستگذار هستند، می‌توانند تأثیرگذار باشند.در فوتبال ایران اصلا کسی به آینده کاری ندارد. ژاپن، کره‌جنوبی و... به آینده نگاه می‌کنند ولی ما به زمان حال نگاه می‌کنیم». پنجعلی نیز به کشورهای ژاپن و کره‌جنوبی اشاره می‌کند و می‌گوید: «کره‌جنوبی و ژاپن جام جهانی برگزار می‌کنند و آنها تیم‌های قدرتمندی دارند که ایران نمی‌تواند به سادگی با آنها مقابله کند. اما زمانی که من بازی می‌کردم، یادم هست که مقابل کره‌جنوبی باخت نداشتیم و در پکن این تیم را شکست دادیم و قهرمان آسیا شدیم. آنها رفتند و کار کردند و ما در فوتبال حرفه‌ای از برخی کشورها عقب افتادیم. ما می‌توانستیم با داشتن استعدادهای فراوان نتیجه بگیریم ولی حالا نمی‌توانیم چنین ادعایی داشته باشیم».