این دومی موضوع فیلمی است به نام 300 که اتفاقا نمی‌تواند حتی مبالغات پرطمطراق مورخان یونان را برتابد، از آن جهت که از ابتدا بنا را بر این گذاشته که هیچ احترامی برای یک‌سویه چنان حماسه بزرگی قائل نشود.
این یادداشت نه قصد بازکاوی جنگ ترموپیل و نه نقد فیلم 300 را دارد. صرفا اشاره دارد به وجهی انسانی و اخلاقی از لشگر خشایار شا که حتی در نقدهای مخالفان فیلم 300 هم تاکنون مورد توجه نبوده است.
آن لشگر خشایارشا از آن جهت که بخشی از سربازان آن برای نخستین‌بار در تاریخ بشر کار حفاظت از محیط زیست و نگاهبانی از یک منطقه زیبای جنگلی را به‌عهده گرفته بودند، بنیانگذار انگاره پسامدرن توسعه، یعنی حفظ محیط زیست و توسعه پایدار به‌شمار می‌آید.
مورخان یونانی خود ثبت کرده‌اند که در گذر از آناتولی خشایارشا پس از دیدن جنگلی بسیار زیبا که بخش بزرگی از آن با تخریب روبه‌رو شده بود یک پاسگاه نگهبانی در کنار جنگل احداث کرد و گروهی از سربازان را از لشگر منتزع و صرفا به کار حفاظت از آن جنگل گماشت.
در کتاب‌های زیست‌محیطی آن جنگل نخستین منطقه حفاظت شده طبیعی در جهان و آن سربازان نخستین محیط‌بانان تاریخ نامیده می‌شوند. جالب است بدانید که در حال حاضر از عمر قدیمی‌ترین مناطق حفاظت شده اروپا و آمریکا حتی 150 سال نمی‌گذرد و اساسا تفکر حفاظت از محیط زیست در جهان غرب کمتر از 4 دهه قدمت دارد.
طبیعت، تاریخ و بشریت برای همیشه به آن لشگر خشایارشا مدیون است و شرق به آن نخستین نگاهبانان طبیعت جهان افتخار می‌کند. از این رو پربی‌راه نیست اگر سازندگان 300 شرمنده تماشاگران این فیلم باشند.
