از همین حالا می‌دانیم رهبر بعدی چین که قرار است در این کنگره معرفی شود، چه‌کسی است اما آنچه درباره این رهبر جدید نمی‌دانیم این است که آیا رؤیای چینی وی با رؤیای آمریکایی اسلاف خود تفاوت دارد یا خیر! اگر رؤیای شی جین‌پینگ برای طبقه متوسط در حال ظهور چین- که تعداد آنها براساس برآوردها تا سال2025 به 300میلیون نفر خواهد رسید- از جنس رؤیای آمریکایی (خودروی بزرگ، خانه بزرگ و همبرگرهای بزرگ برای همه) باشد، در این صورت ما باید به‌دنبال سیاره جدیدی برای سکونت باشیم.
کافی است یک هفته در چین باشید تا این ادعا برایتان ثابت شود. به این تیتر روزنامه شانگهای‌دیلی در روز هفت سپتامبر توجه کنید: هشدار درباره کمبود منابع آب شانگهای. در ادامه در مقاله می‌خوانیم: اگر جمعیت شهر همچنان افزایش یابد، شانگهای احتمالا با کمبود منابع آب مواجه خواهد شد. ظرفیت کنونی عرضه آب به ساکنان شانگهای 16میلیون تن در روز است. این مقدار آب، نیازهای 26میلیون نفر ساکنان کنونی شهر را برآورده می‌کند. با این حال زمانی که جمعیت شانگهای به 30میلیون نفر برسد، میزان عرضه آب باید به 18میلیون تن در روز افزایش یابد که فراتر از ظرفیت کنونی است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید جمعیت این ابرشهر چینی تا هفت سال دیگر به 30میلیون نفر خواهد رسید!
پگی لیو، بنیانگذار مؤسسه همکاری مشترک چین-آمریکا در زمینه انرژی پاک (JUCCCE) در این‌باره می‌گوید: زمانی تعبیررؤیای آمریکایی داشتن یک خانه، خانواده‌ای چهار نفره و دو اتومبیل بود. اینک اما دامنه این رؤیا گسترش یافته و تعبیر آن در مصرف‌زدگی دیوانه‌واری است که بسیاری را در داخل خود این کشور نگران کرده‌است. چین به واقع نمی‌تواند وارد چنین مسیری شود. در غیراین صورت تمام منابع روی کره زمین ظرف مدت کوتاهی توسط چینی‌ها مصرف خواهد شد.
خانم لیو که فارغ‌التحصیل مؤسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) از معتبرترین دانشگاه‌های جهان است می‌گوید که چینی‌ها امروز در آرزوی ایجاد یک هویت ملی جدید برای خود هستند؛ هویتی که ارزش‌های سنتی چین را ( مانند توازن، احترام و حرکت) با واقعیات زندگی مدرن شهری در هم آمیزد. وی باور دارد که تحقق یک رؤیای چینی معقول و با دوام که ارتباط تاریخی بین افزایش درآمد با مصرف منابع را از بین ببرد می‌تواند مبنای هویت ملی جدید چینی‌ها باشد؛ هویتی که درصورت شکل‌گیری در سراسر جهان بازتاب خواهد یافت و سرمشق سایر ملل قرار خواهد گرفت.
از این‌رو مؤسسه وی با شهرداران شهرهای چین و شبکه‌های اجتماعی، متخصصین و صاحب‌نظران عرصه دوام و ماندگاری منابع و مؤسسات تبلیغاتی در غرب همکاری می‌کند تا به اتفاق یکدیگر عادات جدید حفظ و استفاده درست منابع را در طبقه مصرف‌کننده در حال ظهور چین تعریف و نهادینه کنند. چنین عاداتی تنها با تعریف دوباره رفاه شخصی- که بسیاری از چینی‌ها اینک برای نخستین بار طعم آن را می‌چشند- شکل خواهد گرفت؛ اینکه برای مصرف‌کننده تبیین شود دسترسی بهتر به محصولات و خدمات و استفاده مشترک و نه تملک آنها در اولویت قرار گیرد. در چنین وضعیتی رفاه موجود برای همه خواهد بود.
تحقق چنین هدفی در گروی به‌عنوان مثال حمل‌ونقل عمومی بهتر، فضاهای عمومی بهتر و برخورداری از مسکن بهتر در مجتمع‌های متراکم عمودی است که مصرف انرژی در آنها بهتر و ارائه خدمات مشترک برای آنها ساده‌تر است و فرصت یادگیری الکترونیک (e-learning و در واقع آموزش از طریق اینترنت) و تجارت الکترونیک بیشتر خواهد بود و بار تردد و حمل‌ونقل را بیش از پیش کاهش خواهد داد. تأکید بر دسترسی در مقابل تملک نه‌تنها به ماندگاری منابع کمک خواهد کرد بلکه اختلاف و تفاوت بین فقیر و غنی را نیز کاهش خواهد داد. در واقع رؤیای چینی همان فلسفه توازن و خوشبختی ماندارین‌ها است.
چینی‌ها بیش از هر زمان دیگری برای پذیرش چنین رؤیا و فلسفه‌ای آمادگی دارند. یک دهه پیش گرایش غالب در میان آنها این بود که شما آمریکایی‌ها به‌مدت 150سال خیلی جلو رفتید. حالا نوبت ماست. چند هفته پیش در مراسم گشایش دانشکده برنامه‌ریزی و طراحی شهری دانشگاه تونگجی شانگهای شرکت کرده بودم. طی مراسم از دانشجویان پرسیدم آیا آنها هنوز هم چنین احساسی دارند. پاسخ آنان اما به من بسیار متفاوت بود. ژو‌لین، دانشجوی مقاطع بالای سیستم‌های انرژی، برای پاسخ به این پرسش من بلند شد و در میان تأیید همکلاسی‌های خود چنین گفت: شما اگر می‌خواهید می‌توانید این موضوع را سیاسی کنید، اما در نهایت این راه (روش آمریکایی توسعه) به نفع ما نیست. به گفته وی، بحث بر سر رعایت عدالت تاریخی نیست و به نفع چین است راه پاک‌تری برای رشد و توسعه خود بیابد.
اینکه گفته شود چین به رؤیای خاص خود نیاز دارد به هیچ عنوان مانعی برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نیست تا رویاهای خودشان را از نو تعریف کنند. همه ما نیاز داریم دراین باره که چگونه می‌توانیم طبقه متوسط رو به ظهور را با درآمد فزاینده در جهانی که رو به‌گرم‌شدن می‌رود، تحمل کنیم، دوباره بیندیشیم. اگر چنین بازنگری‌ای صورت نگیرد، ترکیب گرمای زمین، مصرف و ازدحام جمعیت ما را تنها به سوی یک مقصد خواهد برد: مرگ و نابودی!
در جدیدترین برنامه پنج ساله چین (2015-2011) اهداف تأثیرگذاری برای حفظ منابع تعیین شده است که شامل کاهش سرانه مصرف انرژی و اتلاف آب می‌شود. این اهداف همگی برای سبز شدن (منظور سبک زندگی سازگار با طبیعت، حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی است) چین اهمیت دارند، اما به گفته پگی لیو چنین اقداماتی به تنهایی کافی نیستند. وی می‌گوید: درحالی‌که خرده‌فروشی‌ها از سال 2005به این سو سالانه 17درصد افزایش یافته و درآمد شهرنشینان طی یک دهه گذشته 150درصد بالا رفته است، دولت باید برنامه‌ای برای کنترل و هدایت رفتار مصرف‌کنندگان در مسیری ماندگار و بادوام داشته باشد. وی نومیدانه می‌افزاید: اما هنوز چنین نیست.
به این شکل به‌نظر می‌رسد شی‌جین‌پینگ، رهبر آینده چین دو چالش متفاوت را از سلف خود به ارث خواهد برد؛ نخست آنکه وی باید ادامه حکومت حزب کمونیست را- با وجود فشار شهروندان آگاه برای اصلاحات - تضمین کند. این کار مستلزم رشد بیشتر برای راضی نگه داشتن جمعیت از کنترل و تسلط حزب کمونیست است. اما وی همچنین نیاز دارد تمام جنبه‌های منفی چنین رشدی را مدیریت کند؛ از گسترش شکاف بین درآمدها گرفته تا مهاجرت گسترده و فراگیر از مناطق روستایی به شهرها و انباشته‌شدن آلودگی و تخریب محیط‌زیست. تنها راه تحقق این اهداف و عبور از موانع موجود، پروراندن یک رؤیای جدید چینی است که توقعات و انتظارات مردم را درباره رفاه اجتماعی با آرمان یک چین با دوام و ثبات پیوند دهد. آیا شی خود این نکته را می‌داند و اگر می‌داند آیا می‌تواند نظام تحت امر خود را با سرعت در این مسیر به حرکت درآورد؟ به‌نظر می‌رسد برای پاسخ به این پرسش‌ها هنوز زود باشد.
نیویورک‌تایمز-توماس فریدمن
ترجمه: حمیدرضا خطیبی
