یا اینکه مانند همیشه در رویاهای موهوم به سر بریم و ناآگاهانه بر برتر بودن جایگاه توریستی کشور تاکید کنیم.
این واقعیت انکارناپذیر است که کشورهایی مانند امارات و بحرین و... با وجود اینکه بسیاری از ویژگی‌های اقلیمی و طبیعی و فرهنگی کشور ما را ندارند، توانسته‌اند گوی سبقت را از ما بربایند و در جذب توریست به یکی از بزرگترین قطب‌های گردشگری تبدیل شوند.
شاید تصور اینکه در سالهای آینده بتوان با تدبیر و سیاست‌های جدید گام‌های تازه‌ای در صنعت گردشگری برداشت تا بتوان این عرصه نپیموده را زودتر طی کرد و به جایی رسید زیاد دور از ذهن نباشد. به این منظور ما ناگزیریم تا بسیاری از موانع این صنعت را بشناسیم و راهکارهایی برای توسعه این صنعت پیش بینی کنیم.
از دیر باز در تمامی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها مسافران سرزمین‌های دور دست در برخورد با انسان‌هایی که از فرهنگی دیگرند، با موانع متعدد روبه‌رو بودند. از یک سو زبان متفاوت یکی از مهمترین عوامل برقرار نشدن ارتباط مناسب بود و از طرفی نشناختن فرهنگ سرزمین مبدا موجب سوءتفاهم‌های نگران کننده بود. از این‌رو لزوم توجه به این مهم در جهان جدید و اقتضائات آن انکارناپذیر است.
شاید هم‌اکنون نیز این عامل همچنان به عنوان یکی از عوامل بازدارنده در رشد و گسترش صنعت گردشگری در بسیاری از فرهنگ‌ها و سرزمین‌ها، نقش تعیین‌کننده‌‌ای داشته باشد.
زمانی که جهانگردان به تماشای مراسم یا جشن‌هایی بروند که از نظر جامعه میزبان نباید آن را انجام دهند، یا در جاهایی که عکسبرداری ممنوع است اقدام به عکسبرداری کنند و بدین وسیله شوک فرهنگی یا همان گستاخی فرهنگی را به خرج دهند.
حال اگر رفتارهای جهانگردان، با اصول معنوی، اخلاقی و مذهبی یک جامعه منافات داشته باشد، موجب برخورد اعضای آن جامعه با این رفتارها خواهد شد.
شیوه لباس پوشیدن یا رفتارهای غیر اخلاقی در جامعه‌ای همچون کشورمان که چنین رفتارهایی را خلاف اصول اجتماعی و اخلاقی می‌دانند، امکان دارد ضربه فرهنگی و شوک اجتماعی ایجاد کرده و جهانگردی پایدار را تهدید کند و از نظر فرهنگی- اجتماعی اصول این صنعت را نقض کند.
چاره چیست
راه و روش‌های گوناگونی را باید به اجرا درآوریم تا به توریستها، مسافران، متخصصان و دست‌اندرکاران این صنعت و در نهایت به متن جامعه که میزبان است، آسیب کمتری وارد شود و در نتیجه برخوردهای فرهنگی را کاهش دهد:
- از طریق فیلم، کلیپ‌های ماهواره‌ای، کتاب و منابع اینترنتی می‌توان پیش از سفر با فرهنگ جدید توریست را آشنا کرد زیرا که آنها باید مانند یک حادثه‌جو برخورد کنند تا به اطلاعات لازم دست پیدا کنند.
- هر برنامه‌ای که هدفش کاهش اثرات منفی جهانگردی از نظر فرهنگی- اجتماعی باشد باید به شکل‌های مختلف به اجرا درآید. این همان توضیح و تفسیر در محل از برخوردهای جامعه میزبان است. دفترچه راهنما، نمایش فیلم و شیوه‌های دیگر را می‌توان مورد توجه قرار داد. به طوری که برای فرد این طور تصور نشود که تهران همه ایران است، و یک تهرانی مشابه با یک ایرانی خارج از تهران نیست.
- یکی دیگر از این راهکارها بازاریابی اجتماعی است، به این معنی که تبلیغات جهانگردی در واقع همان رساندن صدای جامعه میزبان به توریست‌هاست. در صورتی موفق خواهیم بود که تصویر فرهنگ محلی خود را از طریق نماینده‌های جامعه به سراسر نقاط توریستی جهان بفرستیم تا راحت‌تر شناخته شویم.
- در برخی موارد، ساختمان‌ها و معابر عبوری طوری طراحی می‌شوند که موجب تقویت رفتارهای نامناسب می‌شود. زمانی که یک توریست مجبور می‌شود در ساحل دریا، در مسجد، در کلیسا، که آثار فرهنگی و باستانی وجود دارد، جلوی چشم دیگران روی زمین بنشیند، پیاده روی کند، یا غذا بخورد. اگر در این مکان‌ها برای چنین کارهایی جاهای خاصی در نظر گرفته نشود، احتمال دارد که از نظر فرهنگی، موجب بی حرمتی به مکان توریستی و جامعه شود.
- در منطقه شمالی استرالیا، کاروان‌های جهانگردی با اجرای یک برنامه ساده که بر روی صحنه می‌آید، افراد را با ویژگی‌های فرهنگی، تفریحات و گردش‌های مناسب آشنا می‌کنند.
همچنین به افراد اجازه داده می‌شود در جامعه مشارکت کنند و از نظر تهیه غذا و صید و شکار به تفریح بپردازند. این مسئله خود باعث می‌شود که یک توریست و یک میزبان بتوانند با همدیگر تماس فرهنگی برقرار کنند، نوعی از ارتباط که در یک محدوده مشخص و معقول که دارای سودآوری، فرصت‌های گوناگونی را به وجود آورد تا بتوانند به آن شکلی که مایلند تماس فرهنگی برقرار کنند.
- حل یک مشکل. کنترل یا نظارت بر مسائل فرهنگی، خود مسئلهای است مهم که اول باید از خودمان شروع کنیم که آیا متخصصان و دست‌اندرکاران جهانگردی ما توانایی و مهارت برای ارزیابی و شناخت عواملی که بیشترین اثرات را در مورد توزیع درآمدها، الگوی اشتغال و میزان موفقیت گردش‌های فرهنگی ایجاد کند را دارند یا خیر؟ و اینکه کدام معیار یا مبنا میزان تغییرات در طول زمان را برای ما مشخص می‌کند.
- در بسیاری از موارد سازمان‌های دولتی دست به اقداماتی می‌زنند تا توریست و جامعه میزبان را از مسائل مطرح در جهانگردی آگاه سازند. البته این راه حساسیت کمتری نسبت به دیگر انواع راهها دارد. به ویژه در جهانگردی برعکس سایر صنایع، به دوستی‌ها و صمیمیت‌های جامعه میزبان بستگی دارد.
- مشارکت جامعه میزبان در برنامه‌ریزی جهانگردی. این مسئله به دلیل اینکه افراد جامعه میزبان توافق نظر کامل در فرایند برنامه‌ریزی و مدیریت جهانگردی ندارند باید راهکارهایی را ایجاد کرد تا بتوان به مسائل گوناگون مورد نظر دست پیدا کرد.
در برخی از کشورهای درحال توسعه، به ویژه در جامعه‌های مستقل هنوز این مسئله پذیرفته نشده است. و بالعکس در کشورهای توسعه‌یافته غربی آن را مسئلهای محوری یا اصلی می‌دانند و بر این باورند که برای برنامه‌ریزی‌های آینده این صنعت باید افراد جامعه را مشارکت داد.
البته این مشارکت دادن افراد در صنعت جهانگردی متفاوت است که در برخی از موارد در امر مبادله اطلاعات و گاهی در امور مربوط به مذاکره و چانه زدن بر سر قیمت و گاهی هم در صحنه نظارت و اعتراض‌ها مشاهده می‌شود. این مشارکت به نتیجه‌های متفاوتی می‌انجامد که در برخی موارد به صورت دادن مشاوره به مقامات، گاهی تشکیل دادن شرکت‌های خصوصی و گاهی هم به صورت کنترل کاملی است که شهروند یک مکان بر این صنعت اعمال می‌کند.
- گروه‌های محلی و جامعه میزبان باید در مورد مذاکره و حل مسئله از مهارت‌های لازم برخوردار باشند. مثلاً گاهی ممکن است در مورد مسئله‌هایی که وجود دارد اختلاف نظر ایجاد شود. حال باید هر نوع بحث، مشاجره یا گفتگو را که، از نظر اجتماعی و ساختاری، درباره مسئله‌های اصولی در جهانگردی پایدار به وجود می‌آید حل کنند و نه این که با پشت کردن به خطر، درصدد حل آن برآیند یا گزافه گویی در این باره نمایند.
