چشم انداز سراب، بوته‌زار و شن‌های روان

  هوشنگ سامانی، از علاقه‌مندان به طبیعت‌، گزارشی درباره چشم‌اندازها و برخی قابلیت‌های این بخش از طبیعت کشورمان را به رشته تحریر درآورده که در ادامه عینا به چاپ می‌رسد.

مجموعه‌ای از زیبایی‌ها

واژه کویر در فرهنگ عمومی ایرانیان برابر است با نقاط خشک و بی‌آب و علف. گاهی پسوند برهوت نیز بدان می‏افزایند تا تصویر منفی‏تری به مخاطب خود ارائه بدهند. شاعران و ترانه‏سرایان نیز هر‌گاه بخواهند ایجاد مظلومیت کنند، دست به دامن واژه کویر می‏شوند تا شنونده‏شان بیشتر و بیشتر با احساسات سوزناک ایشان همراهی کند. در نتیجه به‌طور معمول یک کودک، نوجوان و یا به‌طور کلی هر‌کسی که هیچ‌گاه کویر ندیده باشد، در برابر این پدیده طبیعی، واکنشی نه‌چندان مثبت و گاه کاملاً منفی نشان می‏دهد. اما واقعیت چیز دیگری است، چشم‏انداز شن‏های روان، سراب‏های زیبا در ساعات میانی روز، شوره‏زارهای خشک با نقش‏های هندسی، بوته‌ها و درختچه‌های کویری، بناهای تاریخی همانند رباط‏ها و کاروانسراها، آبادی‏های کوچک با ساختمان‏های ساده و خشن، همه و همه دیدنی‏اند؛ اگر کسی پیش‌داوری نکند و بپذیرد که در دل همین کویر، هزاران هزار موجود زنده وجود دارند و بی‌هیچ گله و شکایتی می‏زیند.

دروازه ورود به کویر مرنجاب

شهر آران و بیدگل، آخرین آبادی در شمال کاشان است و از آن به بعد، وارد کویر زیبای مَرَنجاب می‏شویم که در گذشته گذرگاه کاروانیان بوده است. در زمان صفویه همه کاروان‏های بازرگانی، زیارتی و نظامی که از اصفهان راهی خراسان و یا مازندران بوده‏اند، از این بیابان به ظاهر خشک می‏گذشتند. مرنجاب با وجود کویری بودنش، سرشار از زندگی است. بوته‌ها و درختچه‌های گز به آن امکان زیست انواع حیوانات وحشی همانند پرندگان، مارمولک‏ها و سوسمارهای بزرگ و حتی حیوانات اهلی مانند شتر را فراهم کرده است. شمال این منطقه به دریاچه نمک قم برمی‏خورد و به همین دلیل کاروانیان در نزدیکی‏های دریاچه راه خود را به سمت شرق کج می‌کرده‏اند تا در حوالی گرمسار بتوانند به دوراهی خراسان-مازندران برسند.

آسوده از زباله

کسی نیست که از زشتی‏های دنیای ماشینی گله نکند. انگار بطری نوشابه، نایلون و پاکت چیپس و پفک همراهان همیشگی ما هستند که به هر کجا سفر کنیم، گریزی از دیدار آنها نیست. در کشور ما جاده آسفالته برابر با دیدن چنین منظره‏ای است و کویر مرنجاب چقدر خوش‌شانس بوده که توانسته جاده خاکی‏اش را در این زمانه خوب نگه دارد. شاید غلو نباشد اگر بگوییم جاده خاکی برابر با یک دنیا پاکی! مباد روزی که متولیان امور در اندیشه ساخت بزرگراهی در این آرامشگاه بکر ایران باشند.

جلوه‌های رنگارنگ

یکی از امتیازات دیدنی مرنجاب، داشتن جلوه‌های متفاوت از طبیعت کویری است. تقریباً هر پنج کیلومتر می‌توانید جلوه رنگارنگی از طبیعت همانند تپه شن‏های روان، بوته‏زارها، درختچه‌ها و جنگل‌های نسبتاً انبوه را ببینید. برخلاف تصور عمومی که دشت کویر برایشان تنها مفهوم بی‏آبی دارد، مرنجاب کویری سرسبز است و این سرسبزی نه به‌خاطر وجود رودخانه‌های خروشان و یا باران‏های پی‌در‌پی، بلکه به‌خاطر بافت ویژه خاک منطقه است. در برخی نقاط مرنجاب تنها با دو متر کندن زمین، می‌توان به آب رسید اما نه آن قدر که بشود کشاورزی مکانیزه راه انداخت! کویر فقط به اندازه موجودات درونش مهربان است و هیچ‌گاه آنان را تشنه نمی‏گذارد. جنبندگان کویری چه گیاه و چه حیوان، قدر آب را به نیکویی می‏دانند.

دریاچه نمک و نقش‏های هندسی

در میانه‌های کویر مرنجاب، حتی آنجا که دیگر هیچ نشانی از گیاه نیست، نقش‏های هندسی دریاچه نمک، شما را به تماشا فرا‌می‏خواند. این دریاچه در غرب دشت کویر میان سه استان اصفهان، سمنان و قم قرار دارد و فاصله آن تا کاشان کمتر از 60کیلومتر و مساحتش حداکثر 3100کیلومترمربع است که در فصل بارندگی چند رودخانه کوچک به داخل آن می‏ریزند. محلی که این رودخانه‌ها در شمال غرب دریاچه به آن سرازیر می‏شوند منطقه‏ای را به مساحت 10کیلومترمربع تشکیل می‏دهد که همیشه پرآب است. مابقی سطح دریاچه در تمام سال به جز فصل بارندگی خشک است. در اطراف دریاچه هیچ پوشش گیاهی دیده نمی‌شود و خاک آن ترکیبی از شن، خاک رس و نمک است. تنها خودروهای آشنای کویر مرنجاب، کامیون‏های نمک هستند که برای مصارف صنعتی همیشه در رفت‌وآمدند.

جولانگاه مسابقات رالی

این منطقه یکی از بهترین گزینه‌ها برای برگزاری مسابقات رالی است. معمولاً رانندگان از تهران به سوی کاشان می‌روند و سپس راهی آران و بیدگل می‏شوند تا پس از تقریباً یکصد و هشتاد کیلومتر کویرنوردی به گرمسار برسند. در این مسیر آنها ابتدا کاروانسرای مرنجاب و در ادامه کاروانسرای قصربهرام را می‏بینند.