حضرت علی(ع) از رسول خدا(ص) پرسیدند: جوانمردی چیست؟ پیامبر گرامی(ص) فرمودند: شرفی است که تنها شجاعان و صاحبان کرم و آزادمردان بدان راه می‌یابند. جوانمردی یا فتوت جریانی است که ریشه در باورهای کهن مذهبی و منش اخلاقی ایرانیان دارد. به‌نظر می‌رسد که اصل این جریان را بتوان در اندیشه‌های باستانی ایران هم جست‌وجو کرد. این جریان در طول بیش از هشت‌سده از عمر خود فرازونشیب‌های فراوانی داشته است. از قرن دوم به بعد که فتوت با مفاهیم سیاسی درمی‌آمیزد و بسیاری از اهل فضل و فکر به آن رو می‌کنند فتوت وارد مرحله جدیدی می‌شود. در این زمان راهزنی، دزدی و... جای خود را به ارزش‌های اخلاقی نیک می‌دهد. با روی کارآمدن ناصر خلیفه‌عباسی، اشراف به کسوت فتوت درمی‌آیند و فتوت واجد تشکیلات و آیین‌نامه رسمی می‌شود. پس از تضعیف خلافت، فتوت مجددا به جایگاه اصلی خود یعنی اصناف و گروه‌های مردم بازمی‌گردد. امروزه جوانمردی و فرهنگ آن کمرنگ شده است، در حالی که گسترش فرهنگ جوانمردی و پهلوانی تأثیر بسزایی در کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی دارد.
فرهنگ جوانمردی، فرهنگ معنویت، معرفت، مردانگی، عفو و گذشت، حلم و مدارا و سخاوت است که فرهنگ اصیل ایرانیان به‌ویژه در گذشته به‌شمار می‌رود و اگر این فرهنگ مجددا احیا شود یقینا در نحوه زندگی شهروندان تأثیر بسیار مثبتی می‌گذارد و تا حد زیادی آرامش به زندگی‌مان برمی‌گردد و شاهد ناهنجاری‌های کنونی نخواهیم بود.
مدیریت شهری تهران طی چند سال اخیر تلاش کرده تا با ترویج فرهنگ جوانمردی آرامش را به زندگی شهروندان بازگرداند. نامگذاری بوستانی به نام جوانمردان و نصب تندیس‌ها و سردیس‌های برخی از شخصیت‌ها و تاسیس بنیاد فتوت و جوانمردی افزون بر دیگر کارهای فرهنگی شهرداری تهران در این‌باره است. گفت‌وگوی کوتاهی با دکتر سعید طلوعی شهردار منطقه پنج تهران در این‌باره انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
- ضرورت راه‌اندازی بنیاد فتوت و جوانمردی چیست؟
آیین فتوت و جوانمردی، قرن‌ها در ایران رواج کامل داشته و جریانی است که ریشه در باورهای کهن مذهبی و منش اخلاقی جامعه ما دارد و تداوم آن در دوران دفاع‌مقدس باردیگر متجلی شد. اصل این جریان را نه‌تنها می‌توان در اندیشه‌های باستانی ایرانی جست‌وجوکرد بلکه در رفتار و منش افرادی که با تأسی از اندیشه‌های مظهر جوانمردی عالم حضرت علی(ع) تبلور یافته است نیز می‌توان درک کرد.
ریشه ارزش‌های فتوت و جوانمردی آنچنان در ایران ما ریشه دوانده است که از دیرباز جوانمردانی همچون جهان پهلوان تختی، جوانمرد قصاب و پوریای ولی را در تقویم نامداران فتوت به ثبت رسانده است که چگونه در عصر ظلمت و ناجوانمردی با تأسی از مولای مومنین، بزرگ مظهر جوانمردی عالم با دستگیری از نیازمندان، فتوت را معنا بخشیدند.
اما تاریخ ایران برگ زرین دیگری از جوانمردی را در دوران دفاع‌مقدس به ثبت رساند که این بار بزرگ‌مردانی همچون شهیدان همت، باکری، ستاری و... با الگو گرفتن از علمدار عرصه ایثار و جوانمردی حضرت ابوالفضل(ع) در مبارزه با ظلم جوانمردانه خوش درخشیدند و نامشان در تقویم تاریخ جوانمردی ماندگار شد.
اما جامعه ما با پشتوانه تاریخی جوانمردی، امروزه با تهاجم گسترده فرهنگی دشمنان تهدید می‌شود و هم‌اکنون بیش از هر زمان دیگری لزوم توجه به امور فرهنگی، دینی، اخلاقی و ترویج آیین فتوت و جوانمردی احساس می‌شود و باید در این زمینه برنامه‌ریزی دقیق و منسجمی داشته باشیم.
در همین راستا بنا به نیاز و ضرورت جامعه در ترویج ارزش‌های فتوت و جوانمردی، شهرداری منطقه پنج با احداث بوستانی در حاشیه رودخانه کن بر آن شد تا با نامگذاری جوانمردان در این موضوع پیشگام شود. در گام بعدی مصمم هستیم با بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در ایجاد فضاهای فرهنگی با راه‌اندازی بنیاد فتوت و جوانمردی در مسیر اشاعه و ترویج ارزش‌های جوانمردی، ایثار و فتوت حرکت کنیم. امید است در این مرکز، مبانی و اصول فتوت که برگرفته از خصلت مولای متقیان حضرت علی(ع) است تبیین شود و سر فصل برنامه‌های فرهنگی جامعه قرار گیرد.
- چه برنامه‌هایی برای توسعه فرهنگ جوانمردی دارید؟
با درنظر گرفتن ضرورت و اهمیت توجه به مقوله ترویج آیین جوانمردی و ایثار، نخستین گام با احداث بوستان جوانمردان برداشته شده است البته این اقدام تنها منحصر به نامگذاری بوستان نمی‌شود و در سایه این نامگذاری اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدتی طراحی شده است، چنانچه تاسیس بنیاد فتوت و جوانمردی از دیگر اقداماتی است که برای بهره‌گیری از نامداران عرصه جوانمردی و برنامه‌ریزی درخصوص اشاعه و نهادینه‌کردن ارزش‌های جوانمردی در پیش داریم. بنیانگذاری مرکزی که بتواند برنامه‌ریز و اشاعه‌دهنده فرهنگ جوانمردی در جامعه باشد یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که به‌نظر می‌آید برای نخستین بار در حال اجراست.
- دلایل نامگذاری بوستان جوانمردان چیست؟
بوستان جوانمردان تنها یک بوستان نیست بلکه نشان‌دهنده هویت ایرانی- اسلامی است. ترویج و نهادینه‌کردن ارزش‌های جوانمردی ازجمله اهداف نامگذاری بوستان است تا تلنگری برای زنده‌کردن یاد، روش، منش و نام جوانمردان تاریخ ایران و اسلام در جامعه و گامی برای پایه‌گذاری ارزش‌های آن باشد. بوستان جوانمردان یکی از ظرفیت‌های ارزشمند فرهنگی و تفریحی است که با شاخصه‌های فرهنگی و سنتی کارکرد ویژه‌ای دارد.
- در بوستان جوانمردان تندیس‌ها و سردیس‌هایی از برخی شخصیت‌ها نصب شده است، چه اهدافی را از این کار دنبال می‌کنید؟
همانطور که اشاره شد قدمت جوانمردی و فتوت در ایران ریشه طولانی دارد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آیین جوانمردی در ایران پناه‌دادن به افراد در معرض خطر و همچنین ایستادگی و پایداری در برابر ظلم و دفاع از ستمدیدگان است که تاریخ ایران از وجود چنین افرادی غنی است.
جوانمردی پوریای ولی و دستگیری از ستمدیدگان تا ایثار و فتوت جوانمردان عرصه دفاع‌مقدس نمونه‌های بارزی هستند که لزوم معرفی این افراد به نسل جوان که با مقوله جوانمردی کمی فاصله گرفته‌اند احساس می‌شود. در همین راستا تلاش شد با نصب تندیس و سردیس برخی از این شخصیت‌های تاریخی و نامدار در بوستان جوانمردان و همچنین زندگینامه و ویژگی‌های اخلاقی آنها در این زمینه اقدامی ارزشمند صورت بگیرد.
